ارتباطات غیر کلامی

محور و پایه داستانپردازی مولانا گفتگوست. در بیان چارچوب هر داستان مثنوی، محور و مدار ارتباط، که همانا انتقال مفهومی از ذهنی به ذهن دیگر است، گفتگوی شخصیتهاست که شالوده و ساختمان حکایتها را می سازد؛ اما مولانا در بسیاری از داستانها از نوع ارتباط دیگری هم بخوبی بهره برده است که در علوم ارتباطات و جامعه شناسی امروز از آن به «ارتباطات غیرکلامی» تعبیر می کنند. اینکه چرا وی در بیابان نکاتی دقیق و عمیق به یکباره به این ابزار رو می آورد، نشاندهنده این نکته است که او از تفاوتها و شباهتهای ارتباطات کلامی و غیرکلامی آگاهی کامل داشته است؛ قابل اعتمادتر بودن، استمرار بیشتر داشتن، چند کانالی بودن، مرتبط بودن با فرهنگ، نمادین بودن آن و در عین حال، قاعده مند بودن ارتباطات غیرکلامی و بویژه جلوگیری کردن از سوء برداشتهایی که غالبا در ارتباطات کلامی رخ می دهد از جمله عوامل موثر بسیار مهمی است که مولانا را مخصوصا در مواقعی خاص- که در مقابله بدان پرداخته می شود - به بهره گیری از این شیوه علمی وا می دارد. در این مقاله با بهره گیری از منابع علمی ابتدا منظور از این اصطلاح، اصول ارتباطات غیرکلامی، ویژگیهای آن، شباهتها و تفاوتهای آن با ارتباطات کلامی باز شناسانده می شود. سپس چگونگی استفاده مولانا از این ابزار ارتباطی در مثنوی و بویژه در داستانپردازی آن بازگو می شود. همچنی این نکته مورد دقت نظر قرار می گیرد که در چه مواردی این شیوه ارتباط، بیشتر و بهتر توانسته است پاسخگوی بیان مفاهیم ذهنی مولانا برای مخاطبان او باشد و بیشترین تکیه او در این زمینه شامل چه مواردی بوده است. بیان مصداقها و نمونه های شعری تا اندازه زیادی این الگوی ساختاری داستانپردازی مولانا را روشنتر خواهد کرد. سرانجام در پایان مقاله به نتیجه گیری پرداخته می شود.

بشر همیشه فکر می کرد که فقط 5 نوع حس دارد. بعدها دریافت که حس ششمی نیز وجود دارد. اغلب ارتباطات ما انسان ها، با این حس ها سروکار دارند . ارتباط غیرکلامی مرتبط با حس های بشری ، با حرکت ، رنگ و شکل توأم است . مردمان اعصار قدیم در زمان های بسیار دور برای برقراری ارتباطات از تصاویر و طرح ها استفاده می کردند. طرح ها و شکل های به جا مانده از انسان های قدیمی در دل غارها که برخی از آنها حتی بیش از 20 هزار سال قدمت دارند و در منطقه کانتابریان کشف شده اند، به قدر کافی جذابیت دارند . بشر به غیر از ابزار تصویری که با حس بینایی وی ارتباط داشت، ابزارهای دیگری همچون ارتباطات چهره ای و حرکتی را نیز داشته است. نمادهای چهره ای مانند اخم کردن، خندیدن، عصبانی شدن، گریه کردن و….. حالت های مختلفی هستند که به صورت مؤثر در موقعیت های مختلف و در ارتباطات رو در رو انتقال دهنده حالات و پیام آنها بوده است . حالت های حرکتی نیز در ارتباطات کاربرد دارند که می توانند مبهم یا روشن باشند . در اغلب موارد موقعیت های غیرقابل تفسیری نیز وجود دارند که در شرایط متفاوت معانی مختلفی را انتقال می دهند و برداشت دقیق و صحیح از آنها به عوامل مختلفی از قبیل عوامل فرهنگی، جغرافیایی، اجتماعی و غیره مربوط می شود. در این مقاله سعی بر آن است تا با شناخت انواع مولفه های ارتباطات غیر کلامی و نحوه کاربرد آن ها ، به تاثیر این نوع از ارتباطات به طور ضمنی پرداخته شود و راههای درک اصولی مفاهیم آن ، مورد بررسی قرار گیرد .

شعر، اتفاق و انقلابی است که در روح بی تاب شاعر رخ می دهد، محرکی که او را برمی انگیزد تا در واژه ها قیام کند و به آشوب جهان بی نظم، خاتمه دهد و جهان بیرون را در قاب هنر به نمایش بگذارد و آیینه ای گردد تا واقعیت سیاسی، اجتماعی را بازتاب دهد. بنابراین شاعر از زبان به عنوان ابزار مهمی در فرآیند رابطه در بین افراد جامعه بهره می جوید.ارتباط براساس شیوه های برقراری آن به دو نوعِ ارتباط کلامی و غیر کلامی تقسیم می شود و هر ارتباط شامل مولفه های فرستنده، گیرنده و پیام است. بافت زبانی در سطوح واژگانی، زبانی، صرفی و نحوی مورد کنکاش قرار می گیرد.؛اما در ارتباطات غیرکلامی از ویژگی های چون رنگ به رنگ شدن صورت، اشارات های چشم وابرو، حرکت سر و دست و....صحبت می شود. احمد مطر شاعر بلند آوازه ی عرب، برای انتقال مفهوم و تجربه ی ادبی خویش در شعرش از ارتباطات های کلامی بسیاری چون گفتگو، مناظره و... استفاده نموده است. وی در کنار این نوع روش، از ارتباطات غیر کلامی که نقش تکمیل کننده، جانشینی یا تکذیب کننده و تاکیدی و... برای پیام های کلامی دارد، هنرمندانه بهره جسته است. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی تلاش نموده تا هدف ارتباطات غیر کلامی و جایگاه و اهمیت زبان بدن در درک و دریافت خواننده از شعر احمد مطر را روشن کند.رهیافت این پژوهش نشان داده است که شاعر در کاربرد ارتباطات غیر کلامی از نام آواها، زبان بدن، حرکات دست و صورت، دارایی ها و شرایط زمانه برای رسایی مقصود و در نهایت فضا بخشی در شعر خود به خوبی مدد جسته است.