اکوسیستم کسب و کار

ظهور و بروز روزافزون مفاهیم جدید در حوزه کسب و کار در کنار تغییرات فزاینده محیطی موجب پیچیدگی این حوزه شده است. این تغییر و تحولات مستمر، اهمیت آگاهی و آمادگی نظری و عملی را نسبت به محیط پیرامون دوچندان می کند. دو مورد از مفاهیمی که توجه محافل علمی و فعالان عرصه کسب و کار را به خود جلب کرده، «شبکه کسب و کار» و «اکوسیستم کسب و کار» است. پژوهش حاضر تلاش دارد تا با بررسی مفاهیم گوناگون ارائه شده در این دو موضوع به تبیین دقیق تر مرز میان این دو پرداخته و پیامدهای حرکت به سمت شکل گیری اکوسیستم کسب و کار را بررسی کند. به این منظور اسناد پایگاه های ساینس دایرکت، امرالد اینسایت و گوگل در بازه زمانی سال 2000 تا 2019، مورد بررسی تحلیلی-اسنادی قرار گرفتند و در این راستا تعداد 54 سند مرتبط شناسایی شدند. جهت تحلیل مقالات انتخاب شده، مفاهیم اصلی مرتبط با هر موضوع استخراج و توسط پانل خبرگان اعتبارسنجی شدند. برای استخراج، تحلیل و ترکیب مفاهیم از روش کدگذاری استفاده شد. در نهایت یافته ها در سه بعد ساختاری، ذهنی و نسبی دسته بندی، تحلیل و مقایسه شدند. دو مفهوم در ابعاد ساختاری و ذهنی دارای تشابهات بسیاری هستند اما در بعد نسبی تفاوت ها ملموس تر است. از مهمترین پیامدهای شکل گیری اکوسیستم کسب و کار تغییر مدل نوآوری از محافظه کارانه و تقلیدی به نوآوری جذبی و تعاملی است.

استفاده از استعاره اکوسیستم در حوزه علوم اجتماعی به طور روزافزون در حال گسترش است و برای مطالعه حوزه های مختلف مدیریتی از جمله نوآوری، کسب و کار و کارآفرینی استفاده شده است. ویژگی تکامل در اکوسیستم ها بیشتر مورد توجه واقع شده است. هدف این تحقیق شناسایی مدل مراحل تکامل اکوسیستم های کسب و کار صنعتی است. اکثر مطالعات قبلی در حوزه تکامل اکوسیستم ها بر مبنای مطالعات موردی انجام شده و لذا متاثر از شرایط موضوع مورد مطالعه بوده و از قابلیت تعمیم قابل اتکائی برای همه حوزه های صنعتی برخوردار نیست. در این تحقیق مدل جامعی برای مراحل تکامل اکوسیستم های کسب و کار صنعتی با استفاده از فراترکیب ارائه شده است. با مطالعه ادبیات موضوع، از 14 مطالعه که درباره مراحل تکامل بوده اند، 105 کد استخراج و در قالب 19 مفهوم به هم ترجمه شدند و یک مدل 4 مرحله ای استخراج شد. این مدل با برجسته کردن دو مفهوم زنجیره ارزش و پلتفرم صنعتی و زیر بخشهای آن، مدل جامعی برای مراحل اکوسیسمهای کسب و کار صنعتی است و صنعتگران و پژوهشگران می توانند با استفاده از آن، الگوی تکامل برای اکوسیستم صنعتی مورد نظرشان طرح-ریزی کنند یا اکوسیستمهای موجود را مطالعه و تکامل آن را ارزیابی کنند.

تحقیق حاضر به شناسایی پیشران های اکوسیستم کسب و کارهای دیجیتال مبتنی بر مدیریت دانش در صنعت گردشگری می پردازد. روش تحقیق از نوع کاربردی بوده و با رویکرد ترکیبی (آمیخته ای از روش کیفی و کمی)، با استفاده از تحلیل مضمون، نرم افزار مکس کیودا، معادلات ساختاری و نرم افزارهای اسمارت پی ال اس و میک مک انجام شد. ابزار گردآوری داده ها، مصاحبه و پرسش نامه بوده و روش نمونه گیری در بخش کیفی قضاوتی هدفمند و در بخش کمی تصادفی ساده است. جامعه آماری در بخش کیفی شامل ۱۵ نفر از خبرگان در صنعت گردشگری بوده که با روش نمونه گیری قضاوتی هدفمند انتخاب گردیدند. ابزار گردآوری اطلاعات در این بخش، مصاحبه عمیق نیمه ساختار می باشد. در بخش کمی نیز جامعه آماری شامل متخصصان و خبرگان صنعتی و دانشگاهی در حوزه گردشگری شناسایی شدند که با استفاده از فرمول کوکران و روش نمونه گیری در دسترس ۳۸۴ نفر برآورد گردید که از این تعداد 3۴3 پرسشنامه تکمیل شد. در بخش کیفی ۱۲ مقوله اصلیِ که توزیع دیجیتال، تولید دیجیتال، خدمات دیجیتال، کاربرد دانش، فعالیت، موقعیت، ارتباط دادن، بازاریابی دیجیتال، انتقال دانش، ترکیب دانش، بازیگران و تجدید دانش و ۵۰ مفهوم شناسایی شد. نتایج نشان دادند که توزیع دیجیتال، تولید دیجیتال، خدمات دیجیتال، کاربرد دانش، فعالیت، موقعیت، ارتباط دادن متغیرهای تاثیرگذار، بازاریابی دیجیتال و انتقال دانش متغیرهای دو وجهی، ترکیب دانش و بازیگران متغیرهای وابسته تجدید دانش متغیر مستقل می باشند.