برنامه درسی سبز

کم شدن منابع آبی کشور به عنوان یکی از معضلاتی است  که یک بخش مهم آن از تغییرات اقلیم نشات گرفته  و دامن گیر کشور شده است. آگاه سازی دانشجویان از این مسئله  یکی از وظایف دانشگاه ها و مؤسسات آموزشی است که به واسطه برنامه درسی سبز میسر می شود. از سویی دیگر تئوری جنوب یکی از نظریاتی است که خاستگاه اجتماعی داشته و در دهه اخیر در دنیا مطرح شده است. این مقاله به امکان استفاده برنامه درسی سبز در دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی از منابع دانش مطرح شده در تئوری جنوب در جهت مقابله یا سازگاری با بحران آب می پردازد. این پژوهش از نوع هدف کاربردی و از نوع ماهیت کیفی است. ازلحاظ گردآوری داده ها، توصیفی - تحلیلی از نوع اسنادی است و از میان اسناد موردبحث در این خصوص، اسنادی که در زمان انجام پژوهش در دسترس بوده استفاده شده است. استفاده از منابع دانش تئوری جنوب در مواجهه با بحران آب یا تنش آبی سبب می شود دانش از انحصار گروه خاصی که در منطقه مشخصی زندگی می کنند خارج شده و تجارب مناطق مختلف کشور در حل مشکلات ملی آب به کار گرفته شود و دانشگاه به عنوان محلی جهت آموزش نحوه صحیح استفاده از آب در زندگی امروزی در نظر گرفته شود. نتایج به دست آمده از این پژوهش مشخص کرد که منابع تأمین دانش می تواند در محتوای برنامه درسی دانشگاهی با عنوان برنامه درسی سبز مورداستفاده قرار گیرد.  

هدف پژوهش: پژوهش حاضر، با هدف اعتبار یابی الگوی برنامه درسی سبز دانش آموزان دوره دوم ابتدایی انجام شد. روش پژوهش: این پژوهش با استفاده از روش توصیفی پیمایشی انجام پذیرفت. با توجه به مضامین شناسایی شده پرسشنامه ای با 73 گویه جهت اعتباریابی مدل طراحی گردید. روایی محتوایی پرسشنامه با استفاده از نظرات ده نفر از اساتید و صاحب نظران تأیید گردید. پایایی پرسشنامه برای مؤلفه های اهداف 89/0، محتوا 93/0، روش های تدریس 86/0 و برای مؤلفه ارزشیابی 89/0 به دست آمد. جامعه آماری پژوهش شامل متخصصان حوزه برنامه درسی، اساتید علوم تربیتی، معاونان و مدیران آموزش و پرورش بود. حجم کل جامعه آماری 395 نفر مشخص گردید. نمونه گیری در این مرحله به روش خوشه ای انجام شد. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از روش تحلیل عاملی تأییدی) و رویکرد مدل سازی معادله ساختاری کواریانس محور و نرم افزار اس پی اس اس و نرم افزار ایموس گرافیک استفاده شده است. یافته ها: براساس نتایج تحلیل عاملی همه ی مضامین با بار عاملی بالا مورد تأیید قرار گرفتند. نتیجه گیری: برنامه درسی سبز سازگار و همگام با محیط زیست است و می تواند دانش آموزان را برای یک زندگی پایدار آماده سازد. بنابراین پیشنهاد می گردد الگوی برنامه درسی سبز با نظارت بیشتری در مدارس اجرا گردد.

هدف پژوهش حاضر شناسایی مولفه های برنامه درسی سبز و ارزیابی میزان انطباق محتوای کتب علوم تجربی دوره اول ابتدایی با آن بوده است. لذا این پژوهش از لحاظ هدف، توسعه ای و از نظر گردآوری داده ها، پژوهشی آمیخته است. در بخش کیفی، جهت شناسایی ابعاد و مولفه های برنامه درسی سبز از روش تحلیل مضمون با مشارکت 15 نفر از متخصصان حوزه برنامه درسی، که با روش نمونه گیری هدفمند گلوله برفی انتخاب شدند و تا مرحله اشباع نظری با استفاده مصاحبه نیمه ساختاریافته پیش رفت. در بخش کمی جهت بررسی میزان تطابق مولفه های شناسایی شده با محتوای کتب علوم تجربی از روش تحلیل محتوا و با استفاده از سرشماری تمام تصاویر، متون و جداول کتب علوم تجربی دوره اول ابتدایی در سال تحصیلی 03-1402 بود. روایی و پایایی در بخش کیفی با استفاد از معیارهای گوبا و لینکلن (1980) و در بخش کمی روایی صوری و محتوایی بر اساس نظر متخصصین و خبرگان و پایایی آن بر اساس ضریب همبستگی و آلفای کرونباخ محاسبه شد.

محیط زیست، مکان مشترکِ متعلق به انسان ها و گونه های گیاهی و جانوری ای است که در آن زیست می کنند. این مکان بدون مرز با گذشت زمان و در نتیجه تعاملات غیرمنطقی، گرفتار چالش ها و بحران هایی شده است. از این رو حفاظت از این زیستگاه ارزشمند، با اهمیت تلقی می گردد. بر این اساس، هدف پژوهش حاضر شناسایی ویژگی های عناصر برنامه درسی سبز در نظام آموزشی می باشد. طرح پژوهش حاضر کیفی و روش مورد استفاده، مطالعه موردی کیفی بوده است. مشارکت کنندگان پژوهش شامل اساتید متخصص مطالعات برنامه درسی، متخصصان محیط زیست و دبیران زیست بودند که روی هم رفته، با استفاده از مصاحبه نیمه ساختار یافته با 20 نفر به اشباع نظری رسید. اعتبار و روایی پژوهش براساس اعتبار، انتقال پذیری، قابلیت اطمینان و قابلیت تأیید، بررسی و تأیید گردید. روش تجزیه و تحلیل داده ها، تحلیل مضمون (فراگیر، سازمان دهنده و پایه) بود. نتایج به دست آمده در قالب 126مضمون پایه، 4 مضمون سازمان دهنده مرحله اول، 24 مضمون سازمان دهنده مرحله دوم و یک مضمون فراگیر، طبقه بندی شد. مضامین سازمان دهنده مرحله اول؛ شامل عناصر هدف، محتوا، راهبردهای یاددهی-یادگیری و ارزشیابی بوده است. مضامین سازمان دهنده دوم در مضامین اهداف و محتوا شامل؛ آب، هوا، اقلیم، تنوع زیستی، اکوسیستم های طبیعی، پسماند، خاک و انرژی و در مضمون راهبردهای یاددهی-یادگیری شامل؛ ویژگی های معلم، ویژگی های دانش آموز، مواد و منابع، فضای آموزشی و روش تدریس و در مضمون ارزشیابی، ارزشیابی از حوزه های دانش ، مهارت و نگرش استخراج شد.