تغییرات زیست محیطی

تغییرات آب هوایی در نتیجه گرم شدن زمین و پیامد های آن، ناشی از فعالیت های بشری است که نه تنها عوامل زیست محیطی بلکه جوامع بشری رابا خطر مواجه ساخته است. دبیرکل سابق ملل متحد جناب اقای کوفی عنان در دستور کار پیشنهادی برای اجلاس سران در سپتامبر 2005 که توسط هیئت مخصوص وی تهیه گردیده بود، تخریب محیط زیست را از جمله تهدیدهای اجتماعی علیه امنیت دسته جمعی قلمداد کرده وآن را در کنار تهدیدهای امنیتی آورده است که خود نمایان گر اهمیت این موضوع می باشد. ممکن است پیامدهای متفاوت تغییرات جوی در حوزه های مختلف، بستر وقوع درگیری و مخاصمه را در سطح داخلی و بین المللی فراهم آورد. این پیامدها تأثیرات متفاوتی روی هر دولت خواهد داشت. صدور آلودگی همواره می تواند امنیت انسانی را به خطر انداخته و موجب ایجاد رقابت برای حیات شود. در این مقاله به بررسی تاثیر تغییرات زیست محیطی بر امنیت بشری و نقش شورای امنیت که به عنوان مسئول حفظ صلح وامنیت بین المللی در منشور شناخته شده است می تواند بر عهده داشته باشد خواهیم پرداخت.

با شیوع بیماری کووید-19در دنیا، اقدامات زیادی برای کاستن از آثار این همه گیری اجرایی شد. مهمترین آنها، توصیه به «ماندن در خانه» بود که  تبدیل به سر خط اصلی شعارهاشد. با این توصیه، مدارس، ادارات و کارخانه ها تعطیل شدند. همه گیری کووید-19 تا به حال تأثیرات بسیار زیادی در سبک زندگی مردم ایجاد کرده است و احتمالاً تبعات دیگری را نیز به دنبال خواهد داشت. پرسش اصلی مقاله آن است که همه گیری کووید-19 چه فرصت ها و چالش هایی را به لحاظ زیست محیطی ایجاد می کند و چگونه بر حقوق محیط زیست تأثیر می گذارد؟ سیاست های قرنطینه سازی به کاهش تولید و حمل و نقل منجر شده است و کاهش چشمگیری در آلودگی ناشی از این رفتارها پدید آمده است. سایر آثار ممکن است سریعاً آشکار نشوند. ممکن است کووید- 19 آسیب پذیری بازماندگان را در برابر آلودگی در آینده افزایش دهد. تحولات دیگری نیز ممکن است به وقوع بپیوندد، از جمله بازنگری در ارزش های زیست محیطی و اقتصادی و بازنگری در نحوه تخصیص و مصرف منابع، زیرا کووید-19 اقتصاد جهانی، ملی و محلی را تحت تأثیر قرار می دهد. در نظر گرفتن هر یک از این تبعات و اثرات آنها  می تواند به توسعه حقوق محیط زیست و تدوین استراتژی های کارآمد کمک کند.

هدف از این تحقیق، بررسی مهم ترین عوامل ظهور و همه گیری بیماری های عفونی نوپدید همچون کووید-19 و ارتباط آن ها با مدرنیزاسیون و جهانی شدن بر اساس مفاهیم ارائه شده در دیدگاه جامعه شناسی جامعه مخاطره آمیز ایرلیش بک و دیدگاه جمعیت شناختی گذار سلامتی است. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر اسناد موجود است. بر اساس یافته های این تحقیق، مهم ترین دلیل ظهور بیماری های عفونی نوپدید، تغییرات زیست محیطی (تغییرات آب و هوایی و گرمایش زمین و جنگل زدایی) است که به مداخلات انسان در طبیعت مربوط است. شهرنشینی، ازدحام در شهرها و آلودگی هوا، افزایش مهاجرت و رشد تحرکات مکانی از مهم ترین عوامل همه گیری و جهانگیر شدن بیماری هایی همچون کووید-19 است. همه این علل و عوامل با مدرنیزاسیون، جهانی شدن و مخاطرات ناشی از آن در ارتباط است. از سوی دیگر، نابرابری های اجتماعی، اقتصادی، بهداشتی و جغرافیایی نیز نقش مهمی در تداوم حضور اپیدمی کووید-19 در درون و بین کشورها به ویژه در کشورهای با درآمد متوسط مانند ایران دارد. این نابرابری ها به ویژه پس از کشف واکسن نمود بیشتری داشته است؛ بنابراین ظهور، شیوع جهانی و تفاوت های بین کشورها در این زمینه با استفاده از دیدگاه های جامعه مخاطره آمیز و گذار سلامت، قابل توضیح و تبیین است.

یکی از راهبردهای اساسی در زمینه توسعه روستایی که در سال های اخیر مورد توجه قرار گرفته و در بسیاری از کشورها نتایج مثبت به همراه داشته است توسعه و گسترش گردشگری در نواحی روستایی می باشد. اما این راهبرد در ایران و به ویژه در منطقه مورد مطالعه با پدیده ای به نام خانه ها ی دوم همراه بوده که نتایج این گسترش پیامدهای منفی زیادی در ابعاد کالبدی، اقتصادی، زیست محیطی و فرهنگی و اجتماعی به همراه داشته است. نواحی روستایی دهستان لیل از بخش مرکزی شهرستان لاهیجان طی دو دهه اخیر با رونق صنعت گردشگری با پدیده گسترش خانه ها ی دوم همراه بوده است. در این تحقیق با استفاده از روشهای توصیفی- تحلیلی و آزمونهای آماری به اثرات گسترش خانه ها ی دوم بر تغییرات کالبدی و زیست محیطی نواحی روستایی دهستان لیل پرداخته شده است. نتایج نشان داد که گسترش خانه ها ی دوم بیشترین تأثیر را در بخش کالبدی روستاها داشته است. از اثرات منفی بخش کالبدی می توان تغییر در چشم انداز روستایی و شهری شدن سکونتگاه، برهم خوردن ساختار سنتی و همگونی ساخت وساز، از بین رفتن زیبایی ظاهری روستا، تغییر در واحدهای مسکونی و تجاری نام برد و همچنین تغییر کاربری اراضی، تسطیع دامنه کوه ها ، افزایش تولید زباله و تغییرات واحدهای کارگاهی و شاغلان مردم محلی از مهمترین اثرات منفی در بخش زیست محیطی می باشند.

از آغاز دوره نظام وستفالیایی تا دهه های اخیر، امنیت ملی عمدتاً در قالب امنیت نظامی تعریف می گردید، در حالی که امروزه محوریت امنیت نظامی کمرنگ شده و مسائل نوین در سطوح ملی و بین المللی که مورد توجه رهبران و سیاست مداران بزرگ جهان متمرکز گردیده مسائل زیست محیطی است. در این راستا به منظور بررسی مسائل زیست محیطی و تأثیر این مسائل بر امنیت ملی سوال اصلی این مقاله این است که: امروزه با توجه به تغییرات اقلیمی و زیست محیطی، این تغییرات چه تأثیری در امنیت ملی دارد؟ در پاسخ به این مسأله با استفاده از روش اسنادی و کتابخانه ای و بهره گیری از روش توصیفی- تحلیلی تشریح گردیده و یافته های تحقیق که براساس استنباط کیفی و رویکرد اقتباسی – استنتاجی حاصل شده نشان می دهد مسائل مربوط به تغییرات اقلیمی و زیست محیطی به نوعی با یگدیگر وابسته بوده و موجب تأثیر بر امنیت ملی و ایجاد تهدیدات ملی می شوند و عبارتند از: چالش های امنیت آب و هوایی، ریزگردها،بحران آب، تغییر زیستگاه طبیعی انسان(از جمله گرم شدن زمین، تخریب لایه ازن و...) و آلودگی( باران های اسیدی، ضایعات سمی و...) که عدم ایجاد سیاست های راهبردی ملی و فراملی دولت ها در جهت حل این مسائل در آینده می تواند خطر وقوع ستیز خشونت بار را اگر نه در میان دولت ها دست کم در داخل کشور را افزایش داده و یکپارچگی سرزمین دولت را تضعیف نموده و از رشد اقتصادی کاسته و در نهایت باعث تضعیف نیازها و حقوق مردم شود.