حرفه معلمی

با توجه به سند تحول بنیادین نظام آموزش و پرورش، دانشگاه فرهنگیان از سال 1393 به بازمهندسی سیاست ها و بازتنظیم اصول حاکم بر برنامه درسی تربیت معلم با رویکرد شایستگی محور پرداخته است. هدف از تحقیق حاضر مطالعه تطبیقی برنامه های درسی تربیت معلم دوره ابتدایی با رویکرد شایستگی محور کشورهای مالزی، هندوستان و مقایسه آن با ایران است، تا بتوان با نگرشی جامع و با در نظر گرفتن چالش ها و تجربه های این دو کشور در این زمینه بهره گرفت. نتایج این مطالعه نشان می دهد که مفهوم شایستگی های معلمی با توجه به زمینه و بافت فرهنگی، مسائل خاص هر کشور و نگاه سیاست گذاران و برنامه ریزان، دستخوش تغییر است و مهم ترین مسائلی که کشورهای مالزی و هند با آن روبرو هستند چگونگی سنجش شایستگی های یکپارچه حرفه ای معلمی و مقاومت معلمان در برابر پذیرش اصلاحات است. 

پژوهش حاضر با هدف بررسی روند علاقه مندی دانشجومعلمان ورودی های 1394 تا 1397 پردیس های دانشگاه فرهنگیان استان کردستان به حرفه معلمی انجام شده است. پژوهش، توصیفی است. جامعه آماری پژوهش برابر است با 928 نفر که از این تعداد 258 دانشجومعلّم (133 پسر و 125 دختر) به شیوه نمونه گیری طبقه ای، انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتند. داده ها با استفاده از یک  پرسشنامه محقق ساخته در سطح پنج درجه ای مقیاس لیکرت گردآوری شد. روایی پرسشنامه با استفاده از شاخص ضریب روایی محتوایی و از طریق مراجعه به متخصصان حاصل شد. برای ارزیابی پایایی پرسشنامه از روش آلفای کرانباخ استفاده شد و ضریب 0.99 به دست آمد. یافته ها نشان داد که علاقه مندی دانشجومعلمان هر دو گروه پسر و دختر در همه ورودی های 1394 تا 1397 به حرفه معلمی بالاتر از حد متوسط است. میانگین نمرات علاقه مندی دانشجومعلمان هر دو گروه در همه ورودی ها به حرفه معلمی، قبل از ورود به دانشگاه، بالاتر از حد متوسط است. روند علاقه به ادامه حرفه معلمی برای دانشجومعلمان پسر ورودی های 1394 تا 1397 افزایشی است؛ درصورتی که این روند برای دانشجومعلمان دختر بین ورودی های 1394 و 1395 کاهشی و سپس افزایشی است. در این میان ورودی های 1397 هر دو گروه پسر و دختر متفاوت هستند و میزان علاقه مندی آنان به حرفه معلمی در مقایسه با سایر ورودی ها بالاتر است.

علاقه به حرفه معلمی یکی از متغیرهایی است که در تضمین کیفیت معلم نقش دارد. دانشجو-معلمان و معلمان به عنوان یکی از ارزنده ترین سرمایه های کشور، همواره در تعلیم و تربیت نسل آینده جامعه تأثیرگذاری عمیقی داشته اند. هرچه دانشجو-معلمان و معلمان کارآمدتر، علاقه مندتر و نسبت به حرفه خود متعهدتر باشند، تأثیر آنان نیز بیشتر خواهد بود. پژوهش حاضر با هدف تحلیل عوامل مؤثر بر علاقه مندی دانشجو-معلمان پردیس های دانشگاه فرهنگیان استان کردستان به حرفه معلمی انجام شده است. پژوهش توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه آماری کلیه دانشجو-معلمان پردیس های دانشگاه فرهنگیان استان کردستان بودند که در سال تحصیلی 1399-1398 به تحصیل اشتغال داشتند (جمعاً 928 نفر). تعداد 258 دانشجو-معلّم (133 پسر و 125 دختر) به روش نمونه گیری طبقه ای انتخاب شدند. داده های جمع آوری شده با استفاده از پرسش نامه محقق ساخته در سطح پنج درجه ای مقیاس لیکرت گردآوری شد. روایی پرسش نامه با استفاده از شاخص ضریب روایی محتوایی و از طریق مراجعه به متخصصان حوزه های علوم تربیتی و روان شناسی حاصل شد. برای ارزیابی پایایی پرسش نامه از روش آلفای کرونباخ استفاده شد و ضریب99/0 به دست آمد. برای تحلیل داده ها ابتدا از روش تحلیل عاملی اکتشافی با مؤلفه های اصلی برای استخراج عامل ها و سپس رگرسیون چند متغیری با کمک نرم افزار SPSS نسخه 25 استفاده گردید. یافته ها نشان داد که علاقه دانشجو-معلمان به حرفه معلمی بالاتر از حد متوسط است. یافته ها همچنین نشان داد که 52% واریانس علاقه مندی دانشجو-معلمان به حرفه معلمی به وسیله متغیرهای پیش بینی کننده قابل تبیین است. از بین همه متغیرهای پیش بینی کننده انتقال تجربه دانشجویان سنوات بالاتر به دانشجویان سنوات پایین تر، شیوه برخورد کارکنان، علاقه به حرفه معلمی قبل از ورود به دانشگاه، مشاغل با حقوق و مزایای بیشتر و مزایای دوره تحصیل رابطه معنی داری با متغیر علاقه مندی به حرفه معلمی نشان دادند و شدت رابطه نیز به همین ترتیب ذکر شده است.

هدف این مقاله بررسی ادراکات دانش آموختگان دانشگاه فرهنگیان از مسائل و مشکلات حرفه معلمی در نظام آموزش وپرورش است. درک و فهم دانش آموختگان از مسائل و مشکلات حرفه معلمی بر عملکرد حرفه ای و شغلی آنها اثر می گذارد. روش پژوهش در این مقاله روش کیفی با رویکرد پدیدارشناسی است. جامعه آماری مطالعه شدهْ دانش آموختگان دانشگاه فرهنگیان البرز در سال 1401 هستند. نمونه ها براساسِ نمونه گیری هدفدار از 19 نفر از دانش آموختگان در سال 1401 انتخاب شدند. تعداد نمونه ها براساسِ اصل اشباع نظری تعیین شد. روش جمع آوری اطلاعات، روش مصاحبه ساختارنیافته و روش تحلیل اطلاعات، روش تحلیل مضمون است. پس از پیاده سازی مصاحبه های دانش آموختگان از مسائل حرفه معلمی به کدگذاری روایت های دانش آموختگان از مسائل حرفه معلمی پرداخته شد. درنهایت کدهای استخراج شده در 4 مضمون اصلی مسائل اقتصادی، مسائل اجتماعی، مسائل آموزشی و مسائل روانی دسته بندی شدند. بی توجهی به مشکلات حرفه معلمی از دیدگاه دانش آموختگان دانشگاه فرهنگیان به کاهش انگیزه و علاقه مندی آنان به حرفه معلمی منجر می شود و به تدریج زمینه های خروج آنان از حرفه معلمی را فراهم می کند. 

هدف پژوهش حاضر تحلیل اصل عدالت در اخلاق حرفه ای معلم و کاربست آن در موقعیت های کاربردی است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده، بعد از مفهوم شناسی عدالت، به تبیین مؤلفه های مفهومی آن مانند ابعاد و سطوح عدالت پرداخته است. سپس این مفهوم را در بستر مهم ترین موقعیت های کابردی حرفه معلمی و روابط گوناگون درون فردی و میان فردی مدرسه تحلیل کرده است. یافته های این پژوهش اهمیت آن را به عنوان فراگیرترین اصل اخلاقی در موقعیت های حرفه ای معلمی نشان می دهد و نقش آفرینی آن را در سطح گسترده ای از موقعیت ها، اعم از موقعیت های درون کلاسی و برون کلاسی و در روابط گوناگون: معلم با خود، معلم با دانش آموزان، معلم با همکاران، معلم با والدین و همچنین در حوزه وسیع تر عدالت سازمانی اثبات می کند. بر این اساس، شناخت ابعاد و سطوح مختلف عدالت و آگاهی از موقعیت هایی که عدالت آموزشی و تربیتی باید در آن جریان یابد، نقش موثری در بهبود روابط درون فردی و میان فردی در مدرسه داشته و بسترساز شکل گیری معلم اثربخش، تدریس اثربخش و مدرسه اثربخش خواهد بود.

مسأله خشم، از برجسته مسائلی است که از دیرباز، مورد توجه اندیشمندان و دست اندرکاران تعلیم و تربیت بوده است. ابراز خشم در حرفه معلمی می تواند عامل بسیاری از آسیب های روحی و جسمی برای معلم و دانش آموز باشد. آموزه های اسلام - به تفصیل - راهکارهایی مفید جهت کنترل و درمان خشم ارائه داده است که می تواند مورد بهره مندی معلمان قرار گیرد. این پژوهش که با روش تحلیلی- توصیفی انجام شده، بر آن بوده است که با بررسی آموزه های قرآن و حدیث، راهکارهای کنترل و درمان خشم را در حرفه معلمی، از منظر قرآن و حدیث تبیین و تشریح نماید. یافته های پژوهش، نشان داد که راهکارهای کنترل خشم را می توان در دو دسته خاص و عام قرار داد. راهکارهای خاص، مربوط به موقعیت های خشم برانگیز در حرفه معلمی است. راهکارهای عام، مربوط به کنترل خشم در عموم افراد، حرفه ها و در موقعیت های گوناگون خشم برانگیز می شود؛ که معلمان نیز می توانند از این مهارت ها جهت کنترل خشم در کلاس بهره مند گردند. برهمین اساس، ضرورت دارد تا معلمان این راهکارها را فرا گرفته، با بکار گیری آن در موقعیت مناسب، مانع بسیاری از آسیب-های ناشی از خشم در حرفه معلمی شوند.

این پژوهش با هدف طراحی چارچوب سلامت روان به منظور ارزیابی داوطلبان ورود به دوره تربیت معلم در ایران انجام شد. روش پژوهش مورد استفاده، کیفی از نوع نظریه داده بنیاد بود. جامعه مورد مطالعه (مشارکت کنندگان) این پژوهش، شامل کلیه اعضای هیأت علمی و مدرسان دانشگاه فرهنگیان در رشته های مشاوره و روان شناسی بوده که از بین آنها نمونه ای به تعداد 17 نفر به روش نمونه گیری هدف مند (از نوع خبره) انتخاب شدند. از ابزار مصاحبه (نیمه ساختاریافته) برای جمع آوری داده های مورد نیاز استفاده شد. با استفاده از شیوه تحلیل داده های کیفی مبتنی بر سه نوع کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی یافته های پژوهش تحلیل شد. نتایج پژوهش نشان داد که چارچوب سلامت روان داوطلبان ورود به دوره تربیت معلم شامل دو مقوله اصلی و هفده مقوله فرعی بود. مقوله اصلی ابعاد مثبت (شامل مؤلفه های بهزیستی روان شناختی، هوش هیجانی، مهارت های ارتباطی، علاقه اجتماعی، اعتماد به نفس و خودکارآمدی) و منفی (شامل مؤلفه های اختلالات روان پریشانه، اختلالات اضطرابی، اختلالات وسواسی-اجباری، اختلال دوقطبی، اختلالات افسردگی، اختلالات شخصیت، اختلالات رفتارهای ایذایی و سلوک، اختلالات اعتیادی، اختلالات رشدی عصبی، اختلالات پارافیلیک و عواطف منفی) را در برمی گرفت. با توجه به یافته های پژوهش می توان گفت که چارچوب سلامت روان داوطلبان حرفه معلمی، شامل دو بعد مثبت و منفی است که دارای مؤلفه ها و شاخص های مرتبط می باشد؛ لذا باید در فرایند مصاحبه داوطلبان ورود به حرفه معلمی به آن ها توجه نمود تا ضمن جلوگیری از ورود داوطلبان دارای اختلالات روانی به دوره تربیت معلم، داوطلبانی برخوردار از مؤلفه های مثبت سلامت روان در دانشگاه فرهنگیان پذیرش شوند.