فراگفتمان تبادلی

گزاره های فراگفتمانی از عناصر مهم فراگفتمانی اند که برای برقراری ارتباط میان بخش های مختلف گفتمان و همچنین کمک به مخاطبان (خواننده و شنونده) در درک روابط کاربردشناختی به کار می روند. پژوهش حاضر با هدف بررسی این عناصر فراگفتمانی و ارائه پژوهشی پیکره محور و مقایسه ای بر روی برخی از مهم ترین گزاره های فراگفتمانی موجود در زبان انگلیسی و فارسی انجام شد. بدین منظور، تعداد ده سخنرانی تد با محوریت ژانر سیاسی به زبان انگلیسی به صورت تصادفی انتخاب و به همراه ترجمه فارسی آن در نرم افزار پیکره ساز اسکچ انجین بارگذاری شد. برای بررسی و دسته بندی گزاره های فراگفتمانی، چهارچوب هایلند (2005) انتخاب شد. در این چهارچوب عناصر فراگفتمانی به دو دسته اصلی تبادل و تعامل، تقسیم می شوند که گزاره ها در دسته نخست قرار می گیرند. از بررسی های مقابله ای میان این عناصر و ترجمه فارسی آن ها، این موضوع دریافت شد که به طور کلی فرایند ترجمه این عناصر را می توان در قالب دو راهبرد کلی (ترجمه تحت اللفظی و کم تخصیصی) توصیف نمود که فرایند کم تخصیصی خود متشکل از سه نوع دیگر (حذف، توسیع و تحدید) است. از دیگر یافته های این پژوهش می توان به درک وجود رابطه ای معنادار میان نوع گزاره ها و نوع خاص راهبرد به کاررفته اشاره کرد. با استفاده از عملیات آماری و کمی حاصل از بررسی داده های موجود مشخص شد گزاره های قوی غالباً به صورت تحت اللفظی ترجمه می گردند، در حالی که گزاره های ضعیف نظیر and گاهی اوقات به صورت تحت اللفظی و گاهی تحت عنوان فرایندهای کم تخصیصی ترجمه می شوند. یافته های این تحقیق می تواند در پژوهش های آتی در زمینه مطالعات ترجمه پیکره محور و زبان شناسی مقابله ای استفاده شود.

بهره گیری از نشانگرهای فراگفتمان یکی از شیوه های متقاعدسازی در تعاملات زبانی دانشگاهی است. این نشانگرها ابزاری برای تسهیل ارتباط، افزایش خوانایی متن، ایجاد ارتباط با خوانندگان و درگیرکردن آن ها و پیشگیری از رد تفسیرهای نویسنده است. هدف پژوهش حاضر، بررسی نشانگر های فراگفتمان در ارتباط دانشگاهی دانشجویان با اساتید بوده است. به این منظور، ۲۰۰ رایانامه دانشجویی (تعداد کلمات پیکره: ۱۳۱۰۳) بصورت تصادفی در محدوده زمانی سال های ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۱ از دانشجویان دانشگاه پیام نور جمع آوری شد. سپس، پیکره جمع آوری شده با استفاده از الگوی تحلیلی نشانگرهای فراگفتمان هایلند (2005) و مثلث بلاغی ارسطو (هایلند، 2005) تحلیل شد. به عبارت دیگر، پیکره پژوهش در استفاده از نشانگر های فراگفتمان تبادلی (شامل گذارها، چارچوب سازها، ارجاع های درون متنی، استنادنماها و ابهام زداها) و نشانگر های فراگفتمان تعاملی (شامل تردیدنماها، یقین نماها، نگرشنماها، ارجاع به خود و مشارکت جویی) بررسی شد. همچنین، درباره ارتباط بسامد نشانگر های فراگفتمان تبادلی و تعاملی با توجه به مثلث بلاغی ارسطو (شامل راهبردهای اخلاق و اعتبار، ترحم و منطق) بحث شد. نتایج پژوهش نشان داد که استفاده از نشانگر های فراگفتمان تعاملی بیش از نشانگر های فراگفتمان تبادلی بوده است. همچنین، نشانگر مشارکت جویی که نوعی تمسک به احساس و ترحم برای متقاعدسازی است، بیشترین بسامد را میان نشانگرهای تعاملی داشت. به علاوه، استفاده ازگذارها که نوعی تمسک به منطق در متقاعدسازی مخاطب است، بیشترین بسامد را در میان نشانگرهای تبادلی داشت. مقایسه نتایج این پژوهش با پژوهش های پیشین نشان داد که استفاده از نشانگرهای فراگفتمان، بسته به بافت و گونه استفاده شده تغییر می یابد.