دلال

دلال به معناى ناز و عشوه در کنار اظهار نیاز و در خواست حاجت، دو روى یک سکه در لسان ادعیه اهل بیت علیهم السلام به کار گرفته شده اند. دلال گاهى به صورت ندیدن خود یا کم مطرح کردن خود و کارهاى خود بیان مى شود؛ گاهى با زبان گله و شکایت؛ گاهى با درد دل کردن و گاهى به صورت اظهار مخالفت با محبوب نمود پیدا مى کند. هدف نوشتار، تبیین ادب اظهار و بیان این گونه تعابیر در پیشگاه ربوبى است. ریشه و بنیان دلال را مى توان در عشق بازى با خداوند و ناز کردن به منظور جلب توجه بیشتر در بارگاه ربوبى جست وجو کرد. ازاین روى، کسى که به این مقام قرب دست پیدا کرده است اجازه دارد با این ادبیات با محبوب خود سخن گوید. ادب در پیشگاه ربوبى اقتضا دارد کسى که به مقام قرب ره نیافته است، حریم ها را نگه دارد و کلام دلال گونه پیشوایان دین را از زبان آنان و به نیت ایشان به زبان جارى کند.

دلّالی از حرفه های مشروع در بازار مسلمانان بود که محتسب بر آن نظارت می کرد؛ دلّالان به دو دسته خُرد و کلان تقسیم می شدند. آن ها ملزم بودند در ازای فروش کالا، تنها اجرت العمل متعارف آن را دریافت کنند و مجاز به افزایش آزادانه قیمت کالاها، که ثبات و نظم اقتصادی بازار را بر هم می زد، نبودند. در میان دلّالان کلان، گروهی موسوم به «جُلّاس» بودند که در کسب وکار بازاریان و ثبات اقتصادی بازار اخلال می کردند. این پژوهش درصدد است نقش دلّالان و جلّاس را در بازارهای مغرب و اندلس در سده های میانه بررسی کند. نتیجه این پژوهش نشان می دهد که جلّاس، بر خلاف دلّالان، به منظور کسب سود بیشتر، با سوء استفاده از شرایط اقتصادی جامعه و عدول از هنجارها و ارزش های اخلاقی، موجب اخلال در کسب وکار و بی ثباتی بازار می شدند. مقابله با این گروه یکی از وظایف اصلی صاحب السوق بود که متعهد بودند با ایجاد ارتباط درست میان بازاریان و واسطه گران و نظارت دقیق و مستمر بر دلّالان، از اقدامات و ارتباطات ناشایست آنان، به ویژه همکاری با محتکران، و دستیابی به سودهای گزاف و مخلّ بازار ممانعت کنند.

قراردادهای تجارتی، به قراردادهایی گفته می شود که بین تجار و شرکت های تجارتی در امور مختلف بازرگانی منعقد می شود. امروزه از میان واسطه ها، دلالان نقش به سزایی در انجام قراردادها و معاملات تجارتی دارند. دلالی در عین اینکه فعالیتی ذاتاً تجاری است، لیکن ماهیت آن قراردادی تجاری می باشد که بر اساس آن، تعهد اصلی دلال در قرارداد، انجام موضوع دلالی یعنی پیدا کردن طرف معامله برای آمر می باشد، همچنین متعهد است قرارداد را با حسن نیت انجام داده و اطلاعات لازم را در اختیار طرفین قرار دهد. آمر نیز در مقابل، متعهد به پرداخت اجرت و هزینه متعارف دلالی بوده و باید در انجام تعهدات دلال با او همکاری نماید. در حقوق فرانسه نیز دلالی در زمره قراردادهای تجارتی آمده است. برای تشکیل قرارداد دلالی وجود شرایط عمومی صحت معاملات ضروری بوده و به علاوه اینکه دلال باید دارای شرایط اختصاصی لازم برای اشتغال به شغل دلالی باشد. اهمیت شغل دلالی از آن جهت است که دلال با در اختیار داشتن اطلاعات تخصصی و همچنین شناختن فروشندگان و خریداران موجب تسهیل معاملات شده و از این طریق کمک ارزنده ای در امر تجارت محسوب می شود. با توجه به اینکه امروزه قراردادهای دلالی به طور گسترده در جامعه منعقد می گردد، لذا مطالعه آثار قرارداد دلالی اهمیت خاص دارد که در این مقاله مورد بررسی قرار می گیرد.

قانون تجارت و قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران مصوب سال 1384 و آیین نامه های مربوطه در مورد هویت شرکتهای کارگزاری سکوت کرده اند. همین امر باعث وجود اختلاف نظرهایی در مورد کارگزاران شده است. کارگزار را دلال، حق العمل کار و عامل گفته اند. در همین راستا، پژوهش حاضر به رغم وجود شباهتهایی میان کارگزار و هر کدام از واسطه های عنوان شده، به تفاوت میان آنها می پردازد. بر همین اساس این پژوهش با اتخاذ رویکردی کیفی به توصیف و شرح مساله حاضر می پردازد. یافته های پژهش نشان می دهد ریشه این اختلاف نظر ها را می توان در قانون تاسیس بورس اوراق بهادار مصوب سال 1345 و مصوبه هیات وزیران در سال 1354 دانست که مطابق آنها کارگزار را حق العمل کار و دلال در نظر رفته بودند. به همین ترتیب نظر به اوصاف قرارداد، تکالیف و وظایف کارگزار، قانونگذار در قانون بازار اوراق بهادار مصوب سال 1384 و آیین نامه و دستورالعمل های مربوطه تعریفی جدید از کارگزار بورس ارائه کرده است و شخصیتی تازه و نوع خاصی از نمایندگی تاسیس شده است. شخصیتی که هم مقررات مربوط به اجرای عملیات و هم مقررات انضباطی خاصی برای آن در نظر گرفته شده است. جمع بندی این پژوهش نشان می دهد کارگزار می بایست به عنوان یکی از ارکان معاملات در بازار سرمایه، عهده دار بخشی از امور اداری مربوط به معاملات و مسئول ارسال سفارشات مشتریان به سامانه معاملاتی باشد.

شناخت بازار و وجوه مختلف آن را می توان عرصه ای پراهمیت در مطالعات علوم انسانی و اجتماعی ازجمله ایران شناسی دانست. یکی از جنبه های مهم مطالعاتی در این حوزه، سازمان اقتصادی و نظام دادوستدِ بازار است که در آن حرفه ها و مشاغل مختلف در شبکه های تولیدی، توزیعی و خدماتی بازار استقرار می یافتند و فعالیت می کردند. ازجمله گروه های فعال در این سازمان که در عملیات واسطه ای توزیع کالا و خدمات نقشی مهم داشته اند، دلالان هستند. پژوهش پیش ِرو باتوجه به سابقه حضور طولانی مدت دلالان در بازارهای ایران و نیز وجود انگاره های منفی درباره آنان در زمان حاضر، درصدد است تا ازمنظری تاریخی به تبیین و ارزیابی ویژگی های شغلی و اجتماعی و به تبع آن، واکاوی ریشه های چنین انگاره هایی بپردازد. ازاین رو، مسئله اصلی مقاله معطوف به واکاوی حضور و جایگاه اقتصادی دلالان در نظام توزیع بازار و مختصات اجتماعی و فرهنگی این قشر در دوره قاجار است. رویکرد روشی انجام این پژوهش کیفی بوده و داده ها با استفاده از روش کتابخانه ای- اسنادی گردآوری شده است. یافته های مقاله نشان می دهد که دلالان با آنکه ازلحاظ موقعیت و پایگاه شغلی از گروه هایی چون تجار فاصله داشتند، ازجمله عوامل مؤثر در ساختار اقتصادی بازار بودند و در شاخه های مختلفِ دادوستد فعالیت می کردند. همچنین شهرت آنان به صفات ناپسند اخلاقی و اجتماعی پدیده ای جدید نبوده و سابقه ای تاریخی داشته است. این شهرت را می توان تا اندازه زیادی معلول عملکرد شغلی آنان دانست.