رشته آموزش ابتدایی

دروس تربیتی از درس های مفید، کلیدی و ضروری دانشجویان دوره های تربیت معلم به خصوص آموزگاران دوره ابتدایی است، چنان چه محتوای این دروس متناسب با نیازهای حرفه ای معلمان تدوین شود، می تواند نقش مؤثری در بهبود عملکرد آنان داشته باشد. در همین راستا، هدف این مقاله، بررسی فرایند برنامه درسی اجرا شده دروس تربیتی کارشناسی پیوسته آموزش ابتدایی دانشگاه فرهنگیان بود تا از این رهگذر نقاط ضعف و قوت، شناسایی و اصلاحات لازم برای گروه تخصصی علوم تربیتی (آموزش ابتدایی) فراهم شود. این مطالعه با روش تحقیق کیفی انجام شد. با استفاده از نمونه گیری هدفمند و نظری (مبتنی بر روند استخراج متغیرها و شکل گیری نظریه) و بکارگیری رویکرد اشباع نظری، مصاحبه های عمیق نیمه ساختاریافته با 31 نفر از استادان دروس روان شناسی تربیتی، ارزشیابی از یادگیری و اصول و روش های تدریس و 12 گروه کانونی دانشجویان، انجام شد. اعتبار و روایی داده ها با استفاده از دو روش تطبیق توسط اعضا و بررسی همکار به دست آمد. مراحل کار به روش گراندد تئوری (نظریه برخاسته از داده ها) که مشتمل بر پارادایم کدگذاری (باز، محوری و گزینشی) است، تدوین و نتایج تحلیل شد. از داده های این تحقیق از مجموع سه درس، 628 کد اولیه و در نهایت پس از چندین بار تقلیل و ادغام جهت رسیدن به تراکم مفهومی، 503 کد اولیه از مصاحبه با مشارکت کنندگان به دست آمد و در مراحل بعدی تجزیه و تحلیل، طبقه اصلی به نام «کیفیت برنامه درسی اجرا شده» به دست آمد. انتخاب عنوان «کیفیت برنامه درسی اجرا شده» به این دلیل بود که می توانست بخش قابل توجهی از گوناگونی داده های به دست آمده را تبیین نماید. نتایج نشان داد مجموعه ای از عوامل اعم از ویژگی های شرایط علی، شرایط مداخله گر، زمینه، راهبردهای یاددهی- یادگیری، شیوه های ارزشیابی و پیامدهای حاصل از این عوامل بر کم و کیف پدیده و مقوله اصلی یا همان «کیفیت برنامه درسی اجرا شده» تأثیرگذار است. نتایج مختص این گروه است و تعمیم آن ها به سایر گروه ها باید با احتیاط صورت پذیرد.

هدف پژوهش مطالعه تجربه زیسته استادان و دانشجویان دانشگاه فرهنگیان تهران بود. در این پژهش از روش پدیدارشناسی استفاده شد. در این روش معنای تجارب زندگی چند فرد در مورد یک مفهوم یا پدیده توصیف می شود. در این مطالعه تجارب دانشجویان و استادان از برنامه درسی جدید رشته آموزش ابتدایی بررسی گردید. مشارکت کنندگان این پژوهش 19 نفر بودند که تعداد 13 نفز از آنها دانشجوی سال آخر رشته آموزش ابتدایی و 6 نفر از آنها از اعضاء هیأت علمی یا مدرسان تمام وقت دانشگاه بودند که در گروه آموزش ابتدایی تجربه تدریس داشتند. بر اساس ساختار مصاحبه تحلیل فهم و تصورات پدیداری دانشجویان و استادان از تجربه برنامه درسی رشته آموزش ابتدایی در شش موضوع تصویر ذهنی از دانشگاه، ارزیابی از برنامه های درسی، همخوانی برنامه تدریس استادان با سرفصلهای رشته، تحول تلقی از برنامه های ضروری برای ورود به حرفه معلمی، نقاط ضعف و قوت برنامه جدید، و توصیف تجربه یادگیری هیجان انگیز اثربخش انجام گردید. نتایج پژوهش نشان می دهد که تصورات دانشجویان از دانشگاه با شرایط واقعی که تجربه کردند کاملا متفاوت است و استادان نیز بر این باور بودند که دانشجویان در تجربه های نخستین خود با مشکل تعارض انتظارات و ادراکات مواجه می شوند. در ارتباط با مقوله ارزیابی مهمترین واکنش دانشجویان به تکراری بودن واحدهای درسی و غیر عملی بودن آنها بود. در حالی که استادان در کل نسبت به آماده بودن شرایط و زیرساخت لازم برای اجرای برنامه تردید داشتند. دانشجویان و استادان تقریباً نسبت به همخوانی سرفصل ها با برنامه مصوب تلقی مشترکی دارند، اما دانشجویان عدم توجه به سرفصل را بی برنامه بودن و عدم تعهد به اجرای برنامه ولی استادان تغییر در سرفصل را به نیاز واقعی دانشجویان نسبت می دادند. دانشجویان مهمترین نقطه ضعف برنامه درسی را محتوای تکراری و غیرکاربردی آن می دانند اما استادان عدم توجه برنامه به تفکر فلسفی و روحیه پژوهشگری نسبت دادند. و نهایتاً دانشجویان در توصیف تجربه هیجان انگیز خود به موقعیت های اشاره کردند که در آن مدیریت یادگیری و فعالیت به خود آنها واگذار شده بود در حالی که استادان غالباً رویداد هیجان انگیزی را گزارش نکردند و برخی از آنها هیجان انگیز بودن یادگیری را از طریق ارتباط و احترام متقابل توضیح دادند.

این پژوهش، با هدف بررسی رابطه عملکرد تحصیلی در دوره متوسطه و دوره کارشناسی در دانشجو معلمان رشته آموزش ابتدایی دانشگاه فرهنگیان انجام شده است. روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بود. شرکت کنندگان پژوهش 252 نفر بودند. ابزار اندازه گیری، پرسشنامه ویژگی های جمعیت شناختی و معدل دیپلم و کارشناسی بود. برای تجزیه وتحلیل داده ها، ضریب همبستگی پیرسون، تحلیل رگرسیون و آزمون t مستقل مورد استفاده قرار گرفت. نتایج پژوهش، بیانگر رابطه معنادار بین عملکرد تحصیلی سوم متوسطه و دوره کارشناسی دانش آموختگان بود (001/0> P)؛ تحلیل رگرسیون نشان داد 37 درصد از واریانس مشاهده شده در وضعیت عملکرد تحصیلی توسط معدل دیپلم تبیین می شود (89/154 F=و 001/0> P)؛ همچنین بین عملکرد تحصیلی دانش آموختگان دختر و پسر تفاوت معنادار وجود داشت (001/0>P)؛ به طوری که دختران در دوره متوسطه و کارشناسی، عملکرد تحصیلی بالاتری نسبت به پسران داشتند. نتایج این پژوهش از یک سو در توسعه آگاهی مدیران برای برنامه ریزی های آتی و از سوی دیگر برای بهبود عملکرد تحصیلی دانشجویان می تواند مؤثر باشد.

هدف پژوهش حاضر، آسیب شناسی برنامه درسی انشاء پایه ششم دوره تحصیلی ابتدایی بود. در این راستا، سه بعد مشکلات ساختاری، مشکلات اجرایی و مشکلات تدریس انشاء مورد بررسی قرار گرفت. روش پژوهش زمینه یابی با دو رویکرد کمّی و کیفی تعیین شد. جامعه آماری، تمامی دانش آموزان پایه ششم شهر یزد بودند که با استفاده از فرمول کوکران، تعداد 369 نفر به شکل تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزار پژوهش، پرسشنامه محقق ساخته بود که روایی و پایایی آن تایید شد. به منظور تحلیل داده های کمَی، از آزمون تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر، آزمون کرویت ماچلی، آزمون اثرات بین آزمودنی ها، آزمون مقایسه چندگانه و آزمون تحلیل واریانس رتبه ای فریدمن استفاده شد. همچنین برای تحلیل داده های کیفی، از روش کدگذاری استفاده شد. یافته ها نشان داد که مهم ترین مشکلات برنامه درسی انشاء به ترتیب شامل مشکلات ساختاری با میانگین رتبه (08/2)، مشکلات تدریس با میانگین رتبه (06/2) و مشکلات اجرایی با میانگین رتبه (86/1) است. همچنین مهم ترین مشکلات در بعد ساختاری به ترتیب شامل ضعف اطلاعات عمومی، عدم مهارت در نوشتن جملات شروع انشاء و عدم مهارت در تقسیم بندی انشاء به بخش های شروع، متن و نتیجه گیری بود. به علاوه، در بعد مشکلات اجرایی، مهم ترین چالش ها شامل آزاد نبودن موضوعات انشاء، عدم آرامش و تمرکز در تفکر، فقدان جذابیت کلاس انشاء و اهمیت نداشتن این درس برای دانش آموزان بود. همچنین، در بعد مشکلات تدریس، مهم ترین چالش ها شامل انتخاب موضوعات کلیشه ای و یکنواخت از سوی معلمان، عدم توجه به گسترش فرهنگ کتاب خوانی و عدم آگاهی دانش آموزان از اهداف درس انشاء بود.

ایده دانش پداگوژی محتوا، در سه بعد «دانش جمعی پداگوژی محتوا»، «دانش شخصی پداگوژی محتوا» و «دانش در عمل پداگوژی محتوا»، دریچه ای به قلمرو دانش حرفه ای آموزشگران است. هدف از این پژوهش شناسایی و بررسی مؤلفه های دانش شخصی پداگوژی محتوا است که نقش مهمی در فهم و جهت گیری آموزشی آموزشگران در موقعیت های واقعی کلاس درس فراهم می کند. در این پژوهش برای شناسایی و بررسی مؤلفه های دانش شخصی پداگوژی محتوا، از رویکرد کیفی استفاده و به شیوه هدفمند یازده نفر از آموزشگران انتخاب شدند. جمع آوری و تحلیل داده ها از طریق مصاحبه و مشاهده کلاس، به طور هم زمان، صورت گرفت. یافته های پژوهش نشان داد عناصر و مؤلفه های سازنده دانش شخصی پداگوژی محتوای آموزشگران شامل پنج مؤلفه اصلی: «هدف از پداگوژی محتوا»، «قلمرو محتوا»، «محتوا و پداگوژی»، «محتوا و برنامه درسی» و «محتوا و ارزشیابی» است. بر اساس تفسیر آموزشگران از مؤلفه های شناسایی شده، آموزشگران در دو گروه دیسیپلین محور و زمینه محور دسته بندی شدند.

ما در دوره ای از مشکلات بی سابقه ی اجتماعی، اقتصادی، فناوری و زیست محیطی زندگی می کنیم و نیاز به بهبود و تغییر شرایط در مقیاس جهانی داریم. از آنجا که آموزش و پرورش به عنوان یک عنصر اساسی در روند توسعه و پیشرفت ملی مورد پذیرش است، می تواند نقش مهمی از طریق معلمان در موفقیت سیستم آموزشی برای ایجاد یک تحول مثبت در جامعه داشته باشد. در حال حاضر سیستم های آموزشی کنونی اساسآ مبتنی بر هوش کلامی-زبانی، ریاضی-منطقی می باشد که به عنوان IQ یا ضریب هوشی تعریف می شوند و در نتیجه بیشتر بر عملکردهای چپ مغز تمرکز می کند که توجه یک جانبه به آن پتانسیل های کارآفرینی افراد از جمله خلاقیت، ریسک پذیری، تفکر انتقادی، کنترل درونی، اعتماد به نفس و غیره را که برای داشتن یک ذهنیت کارآفرینی لازم و ضروری است را کاهش داده یا از بین می برد. در این تحقیق ضمن بحث و بررسی در خصوص مفهوم، مبانی و ویژگی های کارآفرینی به اختصار، به موضوع ویژگی های دانشجویان کارشناسی آموزش ابتدایی و مولفه های برنامه درسی به تفضیل پرداخته شد. نتایج مطالعات حاضر حاکی از آن است برای ایجاد رشد اقتصادی و نوآوری در مشاغل مختلف، افزایش شهروندان شاد و توانا در حل مسائل و موضوعات درازمدت، داشتن سلامت فکری و روحی، درک فرصت ها و خلاء ها، «درس کارآفرینی» برای دانشجویان رشته آموزش ابتدایی و تجهیز آنان به ویژگی ها و صلاحیت های کارآفرینی ضرورت دارد. در پایان پیشنهادهایی در جهت ارائه درس کارآفرینی با توجه به ویژگی های ذهنی- روانی کارآفرینان آموزشی به عنوان یک واحد اجباری در رشته آموزش ابتدایی ارائه گردید.

ضرورت توجه به ارائه با کیفیت و کاربردی درس کارآفرینی برای دانشجویان رشته آموزش ابتدایی جهت انتقال و توسعه کارآفرینی در نسل بعدی بسیار حائز اهمیت است. هدف تحقیق حاضر طراحی الگوی ارزشیابی درس کارآفرینی در رشته آموزش ابتدایی و ارزیابی آن از دیدگاه متخصصان برنامه ریزی درسی و متخصصان کارآفرینی می باشد. طرح پژوهش حاضر از نوع آمیخته و کاربردی است که برای اجرای آن از روش زمینه ای استفاده شده است. جامعه آماری این مطالعه را اساتید و متخصصان برنامه ریزی درسی و کارآفرینی شاغل در دانشگاه های دولتی شهر تهران تشکیل می دهد که از میان آنها 182 نفر به عنوان نمونه تحقیق انتخاب شده اند. برای اجرای این پژوهش و تحلیل داده ها از روش های تحلیل متون، آمار توصیفی و آمار استنباطی (آزمون خی دو) استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که تمامی معیارهای در نظر گرفته شده برای مؤلفه های دانش، نگرش و مهارت های الگوی ارزیابی برنامه درسی کارآفرینی بسیار مهم بوده و کارشناسان برنامه درسی و کارآفرینی بر اهمیت آن اتفاق نظر دارند.

هدف تحقیق، ارزیابی میزان تاثیر رویکردها و راهبردهای پارادایم کوانتومی مبتنی بر فناوری اطلاعات بر برنامه درسی رشته آموزش ابتدایی بود. تحقیق توصیفی تحلیلی و جامعه آماری 81 نفر از اساتید و مدرسان دانشگاه فرهنگیان ارومیه و 77 نفر از صاحبنظران برنامه درسی دانشگاه های شهرستان ارومیه که به شیوه ی نمونه گیری هدفمند گزینش شدند. داده ها با استفاده از مصاحبه نیمه ساختاریافته از متخصصان علوم تربیتی جمع آوری شد. پرسشنامه ای 70 گویه ای تدوین گردید. جهت روایی پرسشنامه از نظرات اساتید بهره گرفته شد و پایایی آن با ضریب آلفای کرونباخ 0.721= α به دست آمد. برای تحلیل داده ها، از روش های تحلیل محتوای کیفی، تحلیل مضمون مصاحبه ها استفاده شد. یافته ها نشان داد ویژگی های مواد و منابع آموزشی در برنامه درسی کوانتومی را در دو مضمون یا ویژگی اصلی شامل وسعت و جامعیت مواد و منابع آموزشی، صفت و خصوصیت مواد و منابع آموزشی و چهار مضمون یا ویژگی فرعی شامل نسبی بودن و عدم قطعیت، محدود نبودن به منابع سرفصل های معرفی شده، تنوع گرایی، استفاده از چندین ابزار و منابع جهت شناسایی در موقعیت خاص و نیز پوشش دادن نیازهای متغیر روز ارائه نمود.

پژوهش حاضر با هدف فهم تجارب زیسته دانشجو معلمان از برنامه درسی اجرا شده رشته آموزش ابتدایی دانشگاه فرهنگیان انجام گرفت.  رویکرد پژوهش کیفی و روش پژوهش پدیدارشناسی توصیفی مبتنی بر نظریه هوسرل بود، مشارکت کنندگان پژوهش را دانشجومعلمان رشته آموزش ابتدایی دانشگاه فرهنگیان اراک تشکیل می داد. که با استفاده از رویکرد نمونه گیری هدفمند و با استفاده از مصاحبه نیمه ساختارمند با 65 نفر  از دانشجویان رشته آموزش ابتدایی دانشگاه فرهنگیان اراک صورت گرفت. تحلیل داده ها به روش توصیفی مبتنی بر رویکرد کلایزی بود که با استفاده از نرم افزار مکس کیودا 12 اجرا گردید. یافته های پژوهش حاکی از آن بود که در فرایند کدگذاری ها تعداد4 مقوله اصلی(تقلیل محقق) 22 مقوله فرعی (تقلیل یافته) و 55 مقوله باز(تعلیق یافته) شناسایی گردید. تجارب زیسته دانشجویان در کدهای اصلی و فرعی هم راستا ولی در کدهای باز متفاوت بود. کدهای اصلی عبارت بود از، کسب توانایی در زمینه روش تدریس، بهره گیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات، توسعه توانایی شناختی، کمک به دانش آموزان درحل مشکلات یادگیری. در نتایج پژوهش مشاهده گردید تجارب کسب شده دانشجومعلمان با سرفصل های برنامه درسی رشته آموزش ابتدایی هم پوشانی وجود داشته که دلالت بر همسویی با اهداف قصد شده ی برنامه درسی رشته آموزشی ابتدایی دانشگاه  فرهنگیان داشته است.

این پژوهش با هدف فهم تجارب زیسته اساتید در مورد چهار مولفه ی روش های تدریس، آشنایی با زبان هنر، آشنایی با فناوری و آشنایی با تحلیل رفتار آموزشی فراگیران در برنامه درسی اجرا شده رشته آموزش ابتدایی دانشگاه فرهنگیان انجام گرفت. رویکرد پژوهش کیفی و روش پژوهش پدیدارشناسی توصیفی مبتنی بر نظریه Husserl بود. داده های پژوهش با روش نمونه گیری هدفمند و با استفاده از مصاحبه نیمه ساختارمند با 25 نفر از مدرسان دانشگاه فرهنگیان اراک صورت گرفت. تحلیل داده ها به روش توصیفی مبتنی بر رویکرد Colaizzi (2002) بود که با استفاده از نرم افزار مکس کیودا 12 اجرا گردید. یافته های پژوهش حاکی از آن بود که تجارب زیسته اساتید از برنامه درسی اجرا شده برای دانشجویان در رابطه با روش های تدریس در چهار مقوله اصلی «شناخت راهبردهای تدریس»، «تجربه تدریس موضوعی»، «تجربه اجرای روش تدریس اکتشافی»، «تجربه اجرای روش تدریس فعال»، در رابطه با کاربرد زبان هنر شش مقوله اصلی «آشنایی با زبان هنر»، «تقویت قابلیت های دانش آموزان»، «تعلیم و تربیت»، «آموزش کلاس»، «کنترل هیجان های دانش آموزان» و «توسعه حرفه ای»، در رابطه با بهره گیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات چهار مقوله اصلی «غنی سازی آموزش»، «توسعه حرفه ای خود»، «آموزش و تدریس»، «ایجاد فرصت های یادگیری»، در رابطه با تحلیل رفتار آموزش فراگیرآن چهار مقوله اصلی «بهره برداری بهینه از فرصت ها وموقعیت های رفتار آموزشی»، «توانایی تحلیل رفتار آموزشی»، «توانایی گردآوری شواهد تحصیلی» و «توانایی ارائه بازخورد مناسب وضعیت تحصیلی» شناسایی شد. بر اساس یافته های پژوهش، آموزش آگاهانه برای تقویت دانشجویان دانشگاه فرهنگیان در فهم معانی آن چه تدریس می شود، امری ضروری است. توجه در آموزش و شناخت معنای آن چه مورد توجه قرار گرفته است، به آنان «فرصتی برای عمل مناسب» به عنوان یک معلم می دهد و استفاده از زبان هنر، فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی و مهارت های تحلیلی در آموزش در تقویت قابلیت های دانش آموزان و کنترل و تخلیه هیجان های دانش آموزان می تواند فرصت های یادگیری ویژه ای را در برنامه درسی دانشگاه فرهنگیان به خود اختصاص دهد.

پژوهش حاضر با هدف واکاوی نظرات دانش آموختگان و دانشجو معلمان در خصوص برنامه درسی زایدرشته آموزش ابتدایی انجام شده است. رویکرد پژوهش کیفی و روش آن تحلیل مضمون می باشد. نمونه گیری به شیوه هدفمند بوده و 18 نفر جهت مشارکت با روش مصاحبه نیمه ساختاریافته انتخاب شدند. یافته ها نشان می دهد که بخش هایی از محتوای برنامه درسی این رشته به دلیل تئوری بودن، تکراری بودن، قدیمی بودن، منبع نامناسب، عدم تناسب دروس اختیاری و اجباری زاید و ناکارآمد هستند که بیش ترین فراوانی دروس زاید هم مربوط به دروس عمومی و تعلیم و تربیت اسلامی است. همچنین، بخش هایی از برنامه درسی هم به دلیل تجارب یادگیری، زاید تلقی می شوند که مشارکت کنندگان به نقش استاد، دانشجو و ارزشیابی اشاره کردند. نتایج نشان داد که در بعد محتوا، ضروری است بخش هایی از برنامه درسی عمومی، حذف و به دروس تخصصی و تخصصی-تربیتی اختصاص یابد. در بخش تجارب یادگیری هم می بایست فرایند اجرای و ارزشیابی برنامه درسی مورد بازبینی قرارگیرد و زمینه ای برای افزایش انگیزه دانشجو معلمان فراهم گردد.

هدف پژوهش، تحلیل دستاوردهای یادگیری رشته آموزش ابتدایی از دیدگاه دانش آموختگان و اعضای هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان بود. نوع پژوهش، کاربردی، روش آن، توصیفی-تحلیلی و پیمایشی (ترکیبی) و جامعه آماری، شامل اعضای هیئت علمی و دانش آموختگان سال های 1395 تا 1398 رشته آموزش ابتدایی دانشگاه بوده است که از میان آنان 22 نفر هیئت علمی و 14 نفر دانش آموخته به روش هدفمند و ادامه تا اشباع نظری برای انجام مصاحبه انتخاب شد. نمونه آماری بخش کمی (پرسشنامه)، به روش خوشه ای یک مرحله ای، از بین 5153 نفر دانش آموخته استان های سمنان، کرمان، همدان، چهارمحال و بختیاری و فارس با استفاده از معادله کوکران، 365 نفر تعیین و به روش تصادفی انتخاب شد. داده ها از طریق مصاحبه به روش هدایت کلیات و پرسشنامه دستاوردهای یادگیری (محقق ساخته) گردآوری شده است. روایی ابزار از سوی ده نفر از صاحب نظران دانشگاه تأیید شد. پایایی فرم های مصاحبه از طریق سه نفر همکار و روش سه سوسازی و ضریب پایایی پرسشنامه بعد از اجرای مقدماتی به روش آلفای کرانباخ، 97/0 محاسبه و دستاوردهای یادگیری، در سه بُعد دانشی (هشت حوزه)، توانشی (هفت مهارت) و نگرشی (شش مؤلفه) بررسی شد. تحلیل داده های مصاحبه حاکی از این بوده که چالش ها و مسائل مختلفی در زمینه دستاوردهای یادگیری رشته وجود داشته است. مدل ترسیم شده دستاوردهای یادگیری مربوط به یافته های بخش کمی (پرسشنامه)، با توجه به 86/4= 2 /DF ،10/0 >RMSEA است و سایر شاخص ها برازش مقبولی دارد که نشان دهنده تأثیر دانش، نگرش و توانش بر دستاوردهای یادگیری دانش آموختگان است.