فرهنگ فارسی

فرهنگ فارسی معین، بین سال‌های 1342 تا 1352 در شش جلد منتشر و تاکنون بارها تجدید چاپ شده است. استاد معین، این فرهنگ را به منظور پاسخگویی به بخشی از نیازهای دانش‌پژوهان گرد آورده؛ از روش علمی در سه بخش لغات، ترکیبات خارجی و اعلام استفاده کرده است. مولف همچنین از استادان و خاورشناسانی که در تألیف کتاب با او همکاری کرده‌اند؛ درمقدمه‌ جلد نخست نام برده است. نگارنده با توجه به اهمیت و تجدید چاپ این کتاب و مراجعه‌ گسترده و مکرر اهل نظر، مواردی از «بخش ترکیبات خارجی» را به منظور ویرایش و بازنگری در چاپ‌های بعدی یادآوری می‌کند و پس از اشاره به روش استاد معین در نگارش فرهنگ فارسی، از پیشوایان فرهنگ‌نویسی او، سخن می‌گوید. ترکیبات خارجی فرهنگ فارسی، شامل واژه‌هایی از زبان‌های عربی، ترکی و اروپایی مندرج در نوشتار و گفتار زبان فارسی است. این گونه ترکیبات، اغلب ویژگی‌های اصلی خود را حفظ کرده‌اند. محدود بودن این گونه ترکیبات از نظر هویت دستوری به دو گروه ترکیبی و فعلی، موجب شده است مولّف کتاب، به ویژگی‌های دستوری ترکیبات خارجی نپردازد و در این مقاله نیز از آن سخنی به میان نیاید. پیشینه‌ نقد وبررسی فرهنگ معین به چندسال پس از انتشار آن می‌رسد که به عنوان نمونه می‌توان مقاله‌ دکتر علی اشرف صادقی در مجله دانشکده ادبیات دانشگاه تهران را برشمرد. مقاله‌ حاضر، صرف نظر از علل و عوامل و نوع اشتباهات و کاستی‌ها با نگارشی متفاوت از گفتارها و مقالات دیگر، به بازنگری در فرهنگ معین می‌پردازد. با این امید که گامی در ویرایش این کتاب مرجع، برداشته باشد.

شعر فارسی،از اوائل سدة سوم هجری، در قالب عروض عربی سر برآورد، و در ترکیبهایی ساده و نسبتاً ابتدایی، و مضامینی گاه بسیار ناپخته این سو و آن سو پراکنده شد. مقاومت و سپس پویایی اینی شعر نو پا، در برابر شعر استوار و دیرپای عربی که از آبشخور شعر جاهلی و بخصوص قرآن کریم سیراب می شد، خود پدیده ای ست شگفت آور. پیداست که سخن سرایان ایرانی- تقریباً همه بدون استثناء – بر زبان و شعر عربی آگاهی تمام داشتند و لاجرم در سروده های خویش از آن تأثیر می پذیرفتند. اما شعر فارسی به سرعت نضج یافت و شاعران اندک اندک دست به نوآوری زدند و نکته هایی یافتند که گاه در شعر عرب، مانند نداشت. پس آنگاه این سؤال مطرح می شود که آیا شعر عربی در این هنگام از فارسی تأثیری پذیرفته است یا نه. ما در منابع خود تعدادی شعر یافته ایم که بنا بر تصریح مؤلفان، ترجمة اشعار فارسی بوده است. از این میان، آن دسته از اشعار را که معادل فارسی شان یافته شده (به استثنای یک مورد) برگزیده در اینجا نقل کرده ایم.

در ناحیة جنوبِ شرق استان فارس با وجود تنوع نژادی، زبانی و قومی، فرهنگی متنوع موسوم به فرهنگ فارسی وجود دارد که نمایانگر پیوستگی اقوام و فرهنگ های گوناگون این منطقه است. این پیوستگی به ویژه در رابطه با اشعار و موسیقی محلی جلوة بیشتری دارد. همراهی شعر و موسیقی در اجرای آوازهایی چون شروه، سرکوهی، حاجیونی، صابوناتی و جهرمی، درک هرچه بهتر از دوبیتی و تک بیتی های فرهنگ فارسی را میسر می سازد. هدف اساسی از طرح این مسئله، شناخت فرهنگ فارسی از خلال اشعار به کارگرفته شده در آوازهای محلی است. از یک طرف، گستردگی و تنوع در مضامینِ اشعار آوازها، با محوریت مفهوم عشق و دوری، دغدغه ها، باورها و اندیشه های مردم را می نمایاند و از طرف دیگر، پدیدة آواز به واسطة حضورش در موقعیت های گوناگون زمانی و مکانی، کارکردی اجتماعی دارد. به یک معنا درک ارتباط شعر و آواز با فرهنگ فارسی در معنای آوازهای محلی نهفته است. بنابراین برای جمع آوری اشعار و درک موقعیت های اجرایی آوازها، علاوه بر اینکه از دو روش معمول کتابخانه ای و میدانی استفاده شده است، تحلیل اطلاعات، بر مبنای دیدگاه های ادبی، انسان شناسی و روان شناسی قرار دارد.

از روزگاران گذشته، فرهنگ و ادب، دو واژه قرین بودند که در کنار هم هویت ملی یک جامعه را نشان داده اند. کلیله ودمنه یکی از آثار فاخر ادبی است که انعکاسی از آموزش های ادبی و اخلاقی است. در یک جامعه، رفتارهای شهروندی، نیازمند آموزش پی درپی و مستمرِ مستقیم و غیرمستقیمی است که با پشتوانه علمی و ملی همراه باشد. ازآنجاکه زبان و ادبیات فارسی گنجینه های عظیم است که در گذر زمان برای نسل امروز به میراث گذاشته شده است و با غنای مضامین اخلاقی تربیتی و فرهنگی در متون و مؤلفه های ادب فارسی، نگارنده بر آن است تا با هدف ارتقا و پیشبرد فرهنگ مردمی و شهروندی در جامعه، تأثیر زبان و ادب فارسی را در اجتماع بزرگ و متراکم مترو موردبررسی و تحلیل قرار دهد. شیوه ای که در این پژوهش به کار گرفته شده است تحقیقی است همه جانبه و میدانی با ارائه پرسش نامه به گروهی از متروسواران که در جامعه آماری تعریف شده اند. نتایج حاصل از این پژوهش به خوبی نشان خواهد داد که تبلیغات برگرفته از فرهنگ غنیِ آثار حکیمان و بزرگان ادب فارسی، چگونه و تا چه اندازه در بالارفتن سطح آگاهی و رشد فرهنگ عمومی جامعه می تواند مؤثر باشد. بررسی ها نشان می دهد این روح مشارکت در آثار ادبی چون کلیله ودمنه نیز نقش پررنگی داشته است.اهداف پژوهش:بررسی تأثیر زبان و ادبیات فارسی در پیشبرد فرهنگ مردمی مترو.بررسی روح مشارکت در نگاره های کلیله ودمنه.سؤالات پژوهش:تأثیر زبان و ادبیات فارسی در پیشبرد فرهنگ مردمی مترو چگونه می باشد؟روح مشارکت در نگاره های نسخه مصور کلیله ودمنه چه بازتابی یافته است؟