نقشه های مفهومی

پژوهش حاضر، با هدف تعیین میزان اثربخشی روش تدریس مبتنی بر نقشه های مفهومی بر ارتقاء باورهای هوشی و یادگیری خودتنظیم دانش آموزان انجام گرفته است. مطالعه به روش شبه تجربی انجام شد. جامعه آماری پژوهش، شامل دانش آموزان پسر سال سوم دوره متوسطه اول شهرستان سرپل ذهاب در سال 1395 بود. به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای، 56 نفر در دو گروه آزمایش و کنترل به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها از دو پرسش نامه استاندارد مقیاس باورهای هوشی و پرسش نامه یادگیری خودتنظیم استفاده شد. داده ها با استفاده از آزمون تحلیل واریانس چندمتغیره و آزمون کوواریانس مورد تحلیل قرار گرفت. یافته ها نشان داد که بین گروه آزمایش و کنترل در پس آزمون، تفاوت معنی داری یافت شد. هم چنین، بین گروه ها از لحاظ خرده مقیاس های باورهای هوشی ذاتی و باورهای هوشی افزایشی، راهبرد شناختی و مدیریت منابع تفاوت معنی دار یافت شد. ولی، این تفاوت ها در خرده مقیاس های راهبرد فراشناختی معنی دار نبود. به نظر می رسد، استفاده از روش تدریس مبتنی بر نقشه های مفهومی، به خوبی توانسته است، باورهای هوشی و یادگیری خودتنظیم دانش آموزان را ارتقاء دهد.

همراه با پیشرفت و توسعه علوم در زمینه های مختلف تغییرات فزاینده ای در محتوا و روش های تدریس و آموزش حاصل شده است . در واقع روش های سنتی و قدیمی تدریس و انتقال دانش از معلم به دانش آموز جای خود را به روش های نوین ( که در آنها خود دانش آموز نقش اصلی یادگیری را ایفا می کند . ) داده است . اما در بیشتر مدارس ایران هنوز روش تدریس و آموزش همان روش سنتی است که در واقع انتقال یک سری مفاهیم و داده ها از معلم به ذهن دانش آموز است .(مانند پرکردن لیوان خالی), از طرف دیگر محتوای برنامه های آموزشی درسی علوم ایران شباهت زیادی به سایر کشور ها دارد ، اما به نظر می رسد که ضعف عملکرد تحصیلی برخی دانش آموزان ما در مقایسه با همسالان خود در سایر کشور ها به طور عمده به دلیل به کارگیری روش های ناکار آمد یاددهی یادگیری می باشد . در این مقاله قصد داریم تا با مرور چهار شیوه آموزشی ، نمونه هایی از شیوه های فعال یاددهی یادگیری را که به یادگیری عمیق مطالب برای دانش آموزان منجر می شود ، بیان کنیم .

. هدف پژوهش حاضر، تعیین میزان ارتقاء خودکارآمدی دانش آموزان در درس علوم تجربی از طریق رویکرد تدریس مبتنی بر نقشه های مفهومی بود. جامعه آماری شامل کلیه دانش آموزان دختر سال اول دوره متوسطه اول در سطح شهرستان سرپل ذهاب بودند. به شیوه نمونه گیری تصادفی خوشه ای، تعداد 60 نفر انتخاب و در دوگروه کنترل و آزمایش به شیوه تصادفی ساده جایگزین شدند. ابزار گرد آوری داده ها در این پژوهش نقشه مفهومی محقق ساخته و پرسشنامه خودکارآمدی ((SEQ-C بود. داده های تحقیق با استفاده از آزمون t مستقل و تحلیل واریانس چند متغیره مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. داده های تحقیق با استفاده از آزمون t مستقل و تحلیل واریانس چند متغیره مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. یافته ها نشان داد بین گروه آزمایش و کنترل در پس آزمون تفاوت معنی دار یافت شد. همچنین بین گروه ها از لحاظ خرده مقیاس های خودکارآمدی هیجانی(008/0(p=، خودکارآمدی تحصیلی(001/0(p=وخودکارآمدی اجتماعی(001/0(p= بین دوگروه آموزشی به روش نقشه مفهومی و گروه آموزشی به شیوه متداول، تفاوت معنادار آماری وجود داشت.

مرجعیت علمی یکی از مفاهیم اساسی در علم و از جمله سیاست های کلان نظام کشور در گفتمان پیشرفت علمی ایران است. از دهه هشتاد به دنبال مطرح شدن ادبیات «مرجعیت علمی» در جامعه علمی ایران، پژوهش های زیادی در تبیین و ابعاد نظری، کاربردی، علمی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی آن در فرمت های مختلف و در مجامع داخلی و بین المللی انجام شده است. هدف از این پژوهش تحلیل ساختار مفهومی دانش مرجعیت علمی در ایران است. پژوهش حاضر بر اساس رویکرد علم سنجی با روش های تحلیل هم واژگانی، خوشه بندی اطلاعات و تحلیل شبکه اجتماعی انجام شده است. جامعه مورد مطالعه این پژوهش شامل کلیه مدارک علمی اعم از مقاله های فارسی، کتاب ها، پایان نامه های تحصیلی و پروژه های تحقیقاتی از ابتدا تا دی ماه 1402 می باشد. یافته های مربوط به تحلیل هم واژگانی نشان داد، بیش از 241 مفهوم یا کلیدواژه در این حوزه مطرح شده و مفهوم «مرجعیت علمی» به طور خاص با بالاترین فراوانی، مفاهیم: «اهل بیت (ع)، قرآن کریم ،کسب یا دستیابی به مرجعیت، دانشگاه علوم پزشکی، دانشگاه ها دیدگاه رهبری و آموزش عالی» بیشترین فراوانی را در بین کلیه مفاهیم داشته اند. علاوه بر آن، زوج های مفهومی"مرجعیت علمی- اهل بیت (ع)، مرجعیت علمی- قرآن، مرجعیت علمی– دیدگاه رهبری، مرجعیت علمی- دستیابی و مرجعیت علمی- دانشگاه ها" بیشترین هم رخدادی با هم بر قرار کرده اند. همچنین 30 مفهوم مانند: "بومی سازی علم، پویایی علمی، نشاط علمی، سرمایه علمی، مرجع علمی، پژوهش تمدن ساز، اقتدار علمی، علم گرایی، جریان علمی، کرسی ترویجی، مرزهای دانش، میراث علمی، سرآمدان علم..." به عنوان مفاهیم نوظهور در پژوهش ها شناسایی شدند. نتایج مربوط به خوشه بندی نشان داد دانش این حوزه در ایران از 13 خوشه اصلی تشکیل شده است. ترسیم نقشه های مفهومی حوزه دانش مرجعیت علمی نشان داد شبکه شکل گرفته مفاهیم دارای گسستگی است و مفاهیم آن کمتر با هم ارتباط برقرار کرده اند. با توجه به عدد تراکم شبکه (0268/0)، نمی توان گفت شبکه مفهومی متراکمی دارد. با توجه مفاهیم بدست آمده از پژوهش های انجام شده در حوزه مرجعیت علمی، این حوزه در ایران هنوز جوان است و دایره گستره کاربردی آن در سایر حوزه ها کمتر مورد پژوهش قرار گرفته است. اما بعد از مطرح شدن آن توسط مقام معظم رهبری، در سال های اخیر پژوهش های مرتبط با آن رشد داشته است؛ ولی دامنه آن گسترده نیست. این وضعیت در نقشه های بدست آمده به خوبی مشهود است. بیشتر مفاهیم بدست آمده در محور تبیین و تعاریف بعد نظری مرجعیت علمی بوده است. در مجموع این پژوهش تصویر کلانی مفهومی از حوزه مرجعیت علمی را ارائه داد.