دستور داستان

بهره گیری از متون کهن روایی فارسی در آموزش زبان، از یک سو زمینه ی معرفی آثار برجسته ی ادبی را به فارسی آموزان فراهم می کند و از سوی دیگر، به یادگیری و گسترش مهارت خوانداری در میان آنان کمک می کند. با توجه به نیاز مدرسان آموزش مهارت مطلب خوانداری فارسی به متن های متنوع مناسب، در این پژوهش کوشیده شد داستان هایی از میان ادبیات کلاسیک انتخاب و سپس، ساده سازی گردید و برای تسهیل و تسریع درک این متون، از یکی از راهبردهای فراشناختی به نام نگاشت داستانی استفاده شد. در این راستا، با روش پژوهش شبه آزمایشی با طرح پیش آزمون و پس آزمون بر روی 46 فارسی آموز غیرایرانی به عنوان نمونه ی در دسترس، اثرات این راهبرد بر درک مهارت مطلب خوانداری فارسی آموزان بین المللی مورد مطالعه قرار گرفت و عملکرد این راهبرد بر درک متن های کتاب کلیله و دمنه در دو گروه آزمایش و گواه مقایسه گردید. مقایسه ی عملکرد این دو گروه در پیش آزمون و پس آزمون بر اساس میزان درک مطلب طی یک دوره ی آموزشی نشان داد که میان بکارگیری راهبرد نگاشت داستانی و میزان درک متون کهن روایی فارسی رابطه ی مستقیم و معناداری وجود دارد. بنا بر این، بهره گیری از این راهبرد برای آموزش درک متون ادبیات کلاسیک می تواند مورد استفاده ی مدرسان زبان فارسی قرار گیرد.

قصه گویی یکی از روش های مؤثر در افزایش سطح یادگیری کودک است، چراکه کودک را وامی دارد تا براساس مشاهدات و تجارب خود معنایی را خلق کند. به کارگیری نقشه های مفهومی و دستور داستان می تواند به کودکان در خلق قصه کمک کند. هدف اصلی این پژوهش بررسی تأثیر ماهیت و کارکرد سیستم نقشه های مفهومی و دستور داستان بر مهارت شکل گیری و پیچیدگی قصه گویی کودکان در دو گروه سنی (۷-۸ و ۸-۹ سال) است. به این منظور، توانایی قصه گویی ۱۴ کودک تک زبانه فارسی زبان تهرانی با استفاده از نقشه مفهومی و دستور داستان از طریق بررسی میزان پیچیدگی قصه (تعداد واژه و تعداد رویداد)، عناصر داستان و نیز ارزیابی های صورت گرفته از سوی آزمونگر و دو معلم مدرسه بر اساس مدل ارائه شده از سوی لیو و همکاران (۲۰۱۱) مورد مطالعه قرارگرفت. با تحلیل داده های این پژوهش مشخص شد اگرچه کودکان فارسی زبان در گروه سنی بالاتر (۸-۹ سال) از مشخصه های دستور داستان (زمان و مکان رویداد قصه، شخصیت اصلی قصه، اتفاق ها و توالی آنها) و نقشه مفهومی در قصه گویی بیشتر و دقیق تر استفاده می کنند و داستان روایت شده از سوی آنها از پیچیدگی بیشتری برخوردار است اما این تفاوت ها در عملکرد دو گروه معنادار نیست.

مقدمه: آزمون گفتمان روایتی فارسی که ابزاری برای بررسی بالینی گفتمان کودکان و بزرگسالان فارسی زبان با و بدون نیازهای ویژه به شمار می رود، مقیاسی برای ارزیابی دستور داستان ارائه نکرده است. پژوهش حاضر به منظور استانداردسازی آزمون دستور داستان در گفتمان روایتی فارسی زبانان مبتلا به اختلالات ارتباطی جهت ارزیابی بالینی انجام شد. روش کار: با استفاده از مقیاس لیکرت برای ارزیابی روایت، از پرسشنامه پنج سطحی برای سنجش وضوح عناصر چهار بخش روایت در مدل سلسله مراتبی ثرندایک استفاده شد. برای تعیین این که آیا سؤالات پیشنهادی، دامنه رفتاری مشاهده شده (دستور داستان) را پوشش می دهد، و برای همه آزمون گران ساده و ملموس است، و به طور کلی پرسشنامه دارای شاخص اعتبار محتوای بالایی بر اساس نظر متخصصان می باشد یا خیر، با شش زبان شناس و شش آسیب شناس گفتار و زبان مشاوره شد. برای تعیین روایی افتراقی، بررسی دستور داستان در رابطه با دو تکلیف بازگویی داستان و خلق بداهه روایت توسط دو گروه از دانش آموزان دبستانی با و بدون اختلال شنوایی در مدارس ابتدایی عادی انجام شد. پایایی به صورت درون ارزیاب و برون ارزیاب مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها: در بخش های صحنه و موضوع، بین میانگین نمرات گروه های شنوا و دچار آسیب شنوایی در خلق روایت یا بازگویی داستان تفاوت معنا داری وجود نداشت اما در بخش های اپیزودها (001/0>P) و گره گشایی (001/0>P)، نمرات گروه شنوا به طور قابل توجهی بالاتر از گروه آسیب دیده شنوایی بود. نتیجه گیری: روایی و پایایی آزمون مبتنی بر مدل ثرندایک مشخص کرد که برای ارزیابی بالینی دستور داستان موثر است.