تجمل

" ابن خلدون از متفکران بنام و از صاحب نظران برجسته ای است که کتاب مقدمه او از شهرت جهانی برخوردار می باشد . در این کتاب او به ابداع تئوریهای نو و جدید در باب مقوله های مهم اجتماعی پرداخته است . از مشخصه مهم تئوریهای اجتماعی ابن خلدون که او را از فلاسفه عصر کلاسیک جدا می کند ،‌ نقش خاصی است که او به عامل انسانی داده است . بررسی نقش عامل انسانی در توسعه اجتماعی از منظر و دیدگاه ابن خلدون ، موضوعی است که این مقاله می خواهد به آن بپردازد . "

مقاله حاضر با روش تحلیلی-توصیفی، آثار و پیامدهای تجمل گرایی در خانواده اسلامی را بررسی می کند. پس از بیان و توضیح مفاهیم اصلی و کلیدی یعنی، خانواده، تجمل و اسراف، انواع و عوامل تجمل گرایی بیان می شود. یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد که خودنمایی و تأثیرپذیری از فرهنگ بیگانه و غرب از عوامل اساسی تجمل گرایی و اسراف در خانواده هاست که در تهیه خوراک، پوشاک و مسکن، خود را نشان می دهد. از آثار و پیامدهای تجمل گرایی می توان به پیامدهای اقتصادی، دینی، اخلاقی و تربیتی اشاره کرد که در پژوهش حاضر بررسی می شوند.

در این پژوهش هدف آن است که با تبیین پیامدهای تجمل گرایی مسئولان، مردم و مسئولان از عواقب این پدیده آگاه شوند و از رواج سبک زندگی غربی در جامعه اسلامی جلوگیری شود، چراکه بر اساس آموزه های دینی و شواهد مسلم تاریخی یکی از عوامل اصلی انحطاط جوامع و حکومت های قدرتمندی مثل آندلس و صفویه «تجمل گراییِ» سردمداران و مسئولان بوده است. به همین دلیل، مقام معظم رهبری تجمل گرایی و اشرافی گری را بلایی بزرگ یاد کرده و در بیانیه گام دوم انقلاب، سبک زندگی اسلامی را توصیه نموده اند. ازاین رو، در این پژوهش، با استفاده از منابع کتابخانه ای و به روش تحلیلی توصیفی، پیامدهای تجمل گرایی مسئولان با تأکید بر آیه 16 سوره اسراء تبیین و بررسی می شود. یافته های پژوهش حاکی از آن است که تجمل گرایی و اشرافیت مسئولان موجب سرمستی و بی مسؤولیتی آنان در قبال جامعه و دور شدنشان از مردم می شود. همچنین راه مصرف گرایی را در جامعه هموار می کند و انگیزه تولید را می گیرد و موجب وابستگی جامعه و زمینه ساز فساد و ظلم و فراموش کردن خداوند عزوجل می شود که هریک از این عوامل به تنهایی برای عقب افتادگی و سقوط یک جامعه به خصوص جامعه اسلامی کفایت می کند.

تجمل گرایی یکی از مهم ترین مسائل جوامع کنونی است که دارای زوایا و جهات مختلف است. با توجه به اهمیت این پدیده و خلأ بررسی این مفهوم به عنوان یک موضوع فقهی، پژوهش پیش رو به بررسی تجمل گرایی از منظر فقهی با روش توصیفی-تحلیلی پرداخته است. در این راستا، ابتدا با بررسی مفهوم تجمل گرایی و تعریف آن به معنای «استفاده بی رویه و بی هوده از اشیاء و وسایل گرانبها جهت مباهات و تفاخر»، اعم بودن این مفهوم نسبت به معنای لغوی تجمل و معنای اصطلاحی آن در فقه اثبات گردید و پس از آن، با مطرح شدن عنوان های اسراف، تبذیر، تکاثر و کنز، امکان استیفای زوایای مختلف تجمل گرایی توسط این عناوین بررسی شد. و در بخش اصلی پژوهش با بررسی حکم فقهی هر یک از عنوان های تجمل، اسراف، تبذیر، تکاثر و کنز و ارتباط آن ها با مفهوم تجمل گرایی، امکان سرایت دادن حکم این عناوین به پدیده ی تجمل گرایی پیگیری شد. با این اوصاف حکم تجمل گرایی با معنای ذکرشده، مساوی حکم جواز تجمل نیست و طبق شرایطی مشمول حکم حرمت اسراف، تبذیر، تکاثر و کنز قرار دارد. با اثبات حکم حرمت برای پدیده ی تجمل گرایی، فضا برای پژوهش های تکمیلی درباره ی شناخت مصادیق تجمل گرایی و راه های جلوگیری از تجمل گرایی از منظر فقه فراهم گردیده است.