تسلیحات هسته ای

در این مقاله تلاش شده است علل مخالفت ایالات متحده آمریکا با دانش هسته ای جمهوری اسلامی ایران در سایه ی موضوع امنیت اسراییل، مورد بررسی قرار گیرد. از این رو، جهت تبیین این مساله ابتدا به عوامل نزدیکی دیرینه ی این دو دولت از جمله منافع مشترک استراتژیک و تهدیدات امنیتی متوجه این دو کشور، پرداخته شده است. در چارچوب تئوری بازدارندگی، رشد و توسعه ی ایران، به عنوان یک تهدید امنیتی این دو متحد استراتژیک مطرح شده است که موجبات کاهش جایگاه برتر این دو قدرت منطقه ای و جهانی را به دنبال خواهد داشت. در یافته های پژوهش حاضر جلوگیری از دستیابی ایران به دانش هسته ای در راستای منافع استراتژیک مشترک دو دولت مطرح شده است که به روش تبیینی و همراه با ارایه ی راهکارها، مورد بررسی قرار گرفته است.

شناخت نادرست از مبانی اعتقادی رفتار دولت اسلامی در حوزه های راهبردی از جمله روش های بازدارندگی عاملی موثر در بدفهمی بازیگران نظام بین الملل از رویکردهای راهبردی واقعیِ آن دولت است. بر این اساس، بدفهمی نسبت به نیات هسته ای جمهوری اسلامی ایران، یکی از مشکلات قدرت ها طی دو دهه گذشته بوده است. به نظر می رسد هنوز تحقیق مجزایی که بتواند ارتباط وثیق مبانی اعتقادی اسلام با راهبرد هسته ای دولت اسلامی نشان دهد انجام نشده است. لذا، پرسش اصلی این مقاله این است که وضعیت جواز/عدم جواز(حرمت) ساخت و به کارگیری تسلیحات بازدارنده هسته ای در تقابل با دشمنان مجهز به چنین تسلیحاتی چگونه است؟ آموزه های حاصل از تفسیر متن قرآن حاکی از حرمت قطعیِ فقهی این موضوع در چارچوب راهبرد بازدارندگیِ دولت اسلامی است. هدف مقاله آن است که نشان دهد الزام به عدم تولید و به کارگیری سلاح هسته ای نه به دلیل محدودیت های حقوق بین الملل و مخالفت قدرت ها، بلکه برخاسته از مبانی اعتقادی ناشی از الزامات قرآنی-فقهی است.این نوشتار در چارچوب روش تفسیر اجتهادی  می کوشد به نظر شارع مقدس درباره تولید و استفاده از سلاح های کشتار جمعی در راهبرد بازدارندگی نزدیک شود. برجسته سازی مبانی قرآنی-فقهی دالّ بر حرمت ساخت و به کارگیری تسلیحات اتمی (به عنوان نظر غالب)،در مقابل نظر ضعیف دالّ بر ساخت آنها، مهم ترین نوآوری و نتیجه مقاله پیش رو خواهد بود.

درگیری نظامی روسیه در اوکراین که از فوریه 2022 آغاز شده است، دارای ابعاد جهانی بوده و تاثیرات مختلفی بر سیاست، اقتصاد و امنیت نظام بین الملل دارد. در این بین، ارزیابی سناریوهای محتمل از منظر آینده پژوهی از جایگاه خاصی برخوردارند. سئوال اصلی مقاله ی حاضر این است که در صورت استفاده ی روسیه از تسلیحات هسته ای، چه سناریوهایی را می توان متصور شد؟ فرضیه ای که به دنبال سئوال مزبور مطرح می شود این است که استفاده از تسلیحات هسته ای توسط روسیه، در کوتاه مدت و بلندمدت تاثیرات ژئوپلیتیک، ژئواستراتژیک و ژئواکونومیکِ عمده ای برای امنیت جهانی به وجود خواهد آمد. مقاله ی حاضر تلاش می کند تا در چارچوب سناریونویسی و با استفاده از روش توصیفی تحلیلی، بعضی از سناریوهای محتمل را در ارتباط با آینده ی این جنگ و تاثیرات آن بر نظام بین الملل با تاکید بر مولفه ی تسلیحات هسته ای، تحلیل نماید. برای این منظور، رئالیسم تهاجمی به عنوان چارچوب نظری انتخاب شده است تا از طریق آن رفتار دولت روسیه در جنگ اوکراین بهتر تبیین شود. یافته های تحقیق نشان می دهند که استفاده ی روسیه از سلاح های هسته ای می تواند از یک طرف، واکنش متقابل آمریکا و ناتو را به دنبال داشته باشد و از طرف دیگر، به جای کمک به خلع تسلیحات هسته ای به اشاعه ی آن منجر شود.

آغاز دوستی رهبران آمریکا و کره شمالی در 2018 که منجر به سه دیدار مستقیم میان دونالد ترامپ و کیم جونگ اون شد احتمال خاتمه بحران هسته ای کره شمالی را تقویت کرد اما این دیدارها کره شمالی را از ادامه برنامه های هسته ای و موشکی بازنداشت و مذاکرات با آمریکا بدون نتیجه پایان یافت. هدف این پژوهش تبیین علل استمرار برنامه های هسته ای کره شمالی علیرغم ملاقاتهای سران و ارائه مشوق های سیاسی و مالی به این کشور برای پایان دادن به فعالیت های هسته ای از منظر رویکرد امنیت هستی شناختی است و با روش تحلیلی- تبیینی به این سئوال پاسخ داده می شود که چگونه می توان براساس مدلولات رویکرد امنیت هستی شناختی به نتیجه نرسیدن مذاکرات هسته ای کره شمالی و آمریکا در دوران ریاست جمهوری ترامپ ( 2018-2020) را تبیین کرد؟ در پاسخ فرض بر این است که تلاش رهبران کره شمالی برای حفظ روایت بیوگرافیک مبتنی بر آموزه های ایدئولوژیک ( جوچه ) و دلبستگی متصلب به روالهای رقابتی و خصمانه با آمریکا تبیین کننده استمرار برنامه های تسلیحات هسته ای کره شمالی و به نتیجه نرسیدن مذاکرات هسته ای این کشور و آمریکا محسوب می گردد. زیرا هر گونه اختلال در این روال، از منظر رهبران کره شمالی گسست از روایت بیوگرافیک را درپی داشته و در نتیجه متضمن اضطراب و عدم قطعیت و نا امنی هستی شناختی بوده است.

برنامه هسته ای جمهوری اسلامی ایران از ابتدا با چالش های گسترده ای در سطح بین المللی روبه رو بوده است. یکی از مهم ترین نقاط عطف در این مسیر، فتوای تاریخی حضرت آیت الله العظمی خامنه ای در سال ۲۰۰۴ مبنی بر حرمت استفاده از تسلیحات هسته ای است که تأثیرات عمیقی در سیاست های هسته ای ایران و روابط آن با جامعه جهانی به وجود آورد. این فتوا، در کنار تعهدات ایران به معاهدات بین المللی مانند معاهده منع گسترش تسلیحات هسته ای (NPT)، نه تنها به عنوان یک عنصر اخلاقی و دینی در راستای استفاده صلح آمیز از انرژی هسته ای، بلکه به عنوان یک عامل تأثیرگذار در سیاست های بین المللی و دیپلماتیک ایران در قبال کشورهای هسته ای و نهادهای بین المللی مطرح شده است. این مقاله با هدف تحلیل تأثیرات راهبردی فتوای رهبری بر حقوق بین الملل و سیاست های هسته ای صلح آمیز جمهوری اسلامی ایران، به بررسی ابعاد حقوقی، سیاسی و دیپلماتیک این فتوا پرداخته است. از روش های تحلیل محتوایی و مقایسه ای برای بررسی نحوه تعامل ایران با قوانین بین المللی، به ویژه در زمینه استفاده صلح آمیز از انرژی هسته ای و تعهدات بین المللی استفاده شده است. یافته ها نشان می دهد که فتوای حضرت آیت الله خامنه ای در عین حال که موجب تقویت مشروعیت برنامه هسته ای صلح آمیز ایران شده، به چالش های جدیدی در مذاکرات هسته ای و تعاملات بین المللی کشور با قدرت های هسته ای و سازمان های جهانی منجر گردیده است.