نهج البلاغه

گرایش به زیبایی و جمال دوستی از ابعاد وجودی انسان است که به روشنی در آیات وحی و روایات معصومین علیهم السلام آمده است. با وجود آنکه جمال گرایی مذموم نیست اما اگر این گرایش فطری به افراط و اشرافی گری و تشریفات دنیوی بیانجامد مورد نکوهش است. مراد از اشرافی گری میل و رغبت کردن به تجملات و ظواهر زندگی است. گرایش به تجملات و زرق و برق دنیا آسیب ها و پیامدهایی در اقتصاد فرد خانواده و جامعه به دنبال دارد. مفروض شدن دنیا زدگی به چالش کشیدن انقلاب مصرف گرایی فرد و خانواده وابسته شدن به بیگانگان تغییر الگوی خانواده از حوزه تولید به حوزه مصرف افزایش فاصله طبقاتی تضییع بیت المال و عدم پیشرفت جامعه از جمله آسیب های آن است. ترویج الگوگیری از سیره معصومان علیهم السلام تقویت باورهای دینی و ارزش های معنوی مانند زهد و پارسایی، قناعت و مناعت طبع، میانه روی از راهکارهای قرآنی و روایی مقابله با تجمل گرایی است. در این پژوهش، روش گردآوری اطلاعات و داده ها کتابخانه ای، ابزار گردآوری، فیش برداری و روش پردازش اطلاعات، توصیفی - تحلیلی است.

طول امل یا آرزوهای دور و دراز، از مهمترین رذایل اخلاقی است که عامل بدبختی بشر و سد راه سعادت انسان ها و سرچشمه ی بسیاری از گناهان معرفی شده است. طول امل، همانند و یروسی پنهان است که به سبب غفلت و بی توجهی، سرانجامش تهدید سلامت فرد و جامعه است. پژوهش حاضر با هدف شناخت «طول امل»، علل و پیامدهای آن را از دیدگاه نهج البلاغه کایده است. به منظور دست یابی به اهداف پژوهش و برای جمع آوری داده ها، از کتاب گران سنگ نهج البلاغه، کتب اخلاق و تحقیقات انجام گرفته در رابطه با موضوع یاد شده بهره گرفته شده است. روش تحقیق به کار رفته در این پژوهش توصیفی تحلیلی است. دستاوردها و نتایج پژوهش حاکی از آن است که مهم ترین علل طول امل، نفوذ تسویلات شیطانی و دنیادوستی است که انسان را دچار نیستی، توهمات و امور خیالی نموده و ارتباط او را با حقایق هستی و معنویات زندگی قطع می کند. مهمترین پیامد «طول امل»، سست شدن عقل و خرد است که منجر به غفلت از درک حقایق به ویژه مرگ و قیامت می شود.

زبان یکی از نعمت های بزرگ خدادادی است که در اختیار بشر قرار  گرفته است. زبان مهم ترین وسیله اتباط انسان با انسان های دیگر و برترین ابزار برای اظهار خواسته های قلبی است. به بیانی دیگر، آنچه در صفحه روح نقش می بندد، قبل از هر چیزی به صفحه زبان و در بین گفته های او خودنمایی می کند. زبان با وجود کوچکی مسئولیت سنگینی برای انسان ایجاد می کند زیرا وظیفه بزرگی به عهده آن گذاشته کفر و ایمان تنها با زبان آشکار می شود. هدف این پژوهش بررسی تبیین آفات و برکات زبان از دیدگاه نهج البلاغه و اندیشه مقام معظم رهبری است که با استفاده از منابع مکتوب کتابخانه ای و پردازش اطلاعات با رویکرد توصیفی و تحلیلی سامان یافته است. یافته های پژوهش نشان می دهد غیبت و عیب جویی، دروغ، دشنام، نکوهش بی جا و ملامت، افشاگری و بازگوئی اسرار، دورویی و دوزبانی از جمله آفات زبان و صداقت، اعتدال در سخن، رازداری، موعظه، دعا و شکر، داوری و قضاوت، گشاده رویی و سنجیده سخن گفتن، از برکات زبان در نهج البلاغه و بیانات رهبری است. 

انسان موجودی دو بعدی است که از یک سو رو به عالم خلق و مادیات دارد و می تواند از حیوان پست تر شود و از سوی دیگر رو به عالم امر و مجردات دارد و می تواند به مرتبه اعلای انسانیت برسد. انسان برای اینکه بتواند به کمال انسانیت صعود کند باید علل و عواملی که زمینه ساز انحرافات اخلاقی است را بشناسد و با جهاد نفس و مبارزه با آن عامل به مقام کمال انسانیت برسد. علل و عواملی که زمینه ساز انحرافات اخلاقی انسان است و مانع رسیدن ا به مقام خلیفه اللهی است گاه مربوط به بعد ادراکی و بینشی اوست و گاه با بعد تحریکی و گرایشی وی مرتبط است. این پژوهش که با روش تحلیلی - توصیفی است و جمع آوری اطلاعات در آن با مطالعه منابع و متون کتابخانه ای انجام شده است، به این نتیجه دست یافته است که منشا انحرافات اخلاقی از نظر نهج البلاغه و بیانات رهبری، عدم توازن عقل و عواطف است. مهمترین عوامل زمینه ساز انحرافات اخلاقی فرد که مربوط به تعد ادراکی و بینشی و عقل نظری او است، عبارتند از: جهل، تکیه بر حدس و گمان و استبداد رای که باعث می شود پرده ای بر قوای ادراکی و بینشی او نشیند و ترازوی سنجش عقل توازن خود را از دست بدهد و به جای ورود به وادی تعقل و یقین به خیال و گمان و خودمحوری در اندیشه گرفتار شود و در نهایت از درک حقایق حق محروم شود. دسته دیگر عوامل که مربوط به بعد تحریکی و گرایشی و عقل عملی انسان است عبارتند از: دلبستگی های مادی، عشق بیجا و مفرط که باعث می شود بر دل انسان زنگار نشیند و چشم دلش، نابینا شود و در نهایت، عقل عملی او که محافظ رح انسان در برابر طغیان شهوات و طوفان غضب است، ضعیف شود. 

طی چهل سال گذشته انتخاب مدیران عدالت جو در تراز انقلاب اسلامی از مهم ترین مسأله های حاکمیتی نظام بوده است. بروز فراز و نشیب های فراوان مدیریتی در بدنه نظام بر اهمیت این مسأله افزوده است. اکنون در گام دوم انقلاب یافتن پاسخی علمی و عملیاتی برای این مسأله، حیاتی است؛ چرا که تداوم حرکت و حیات انقلاب اسلامی به نقش آفرینی کارگزاران و مدیران آن وابسته است. تحقیق حاضر با روشی توصیفی تحلیلی و بر اساس تطبیق سیره سیاسی امام علی(ع) در نهج البلاغه با مشی حاکمیتی امامین انقلاب در چهل سال گذشته، به بررسی و تحلیل مسأله پرداخته است. نتایج تطبیقی پژوهش حاضر نشان می دهد که در نظام اسلامی، کسانی برای قرار گرفتن در سیستم مدیریتی شایستگی دارند که دغدغه عدالت جویی و تفکر انقلابی گری داشته باشند. روحیه جهادی، مردم داری، انصاف طلبی، ساده زیستی، مقابله با سیاست زدگی و سیاست بازی و همچنین مبارزه با فساد و مفسدین از معیارهای انتخاب مدیران تراز انقلاب اسلامی است.

معناشناسی واژگانی، ازجمله زیرمجموعه های زبان شناسی بوده و به تحلیل معنای کلمات و نیز جملات یک متن پرداخته و سعی در تبیین نظام معنایی موجود در یک متن دارد. بهره گیری از این روش به خواننده کمک می کند تا با توجه به ساختار عبارات، از نگاه ماتن به متن نگریسته و به زنجیره های معنایی دست یابد. نهج البلاغه یک مجموعه روایی است که به عنوان أخ القرآن شهرت دارد. حاصل مطالعه معناشناسه این متن روایی فهم و درک بهتر منظور نظر گوینده آنست. استعاذه ازجمله مفاهیم مطرح شده در نهج البلاغه است که به جهت ارتباط آن با مسائل معرفتی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. پژوهش حاضر، با روش توصیفی تحلیلی و با بهره گیری از معناشناسی هم زمانی درصدد دستیابی به میدان معنای واژه «استعاذه» در نهج البلاغه است. بررسی های انجام شده نشان می دهد که مفهوم استعاذه از ریشه سه حرفی (ع و ذ) در نهج البلاغه به معنای پناه بردن بوده و با مفاهیمی همچون استغاثه و استعصام هم معنا است. اموری همانند فقر و گمراهی به عنوان مقولات مستعاذ منه مطرح شده و استعاذه صرفاً به الله مجاز می باشد.

هدف اصلی این پژوهش، شناسایی کدهای اخلاقی رهبری آموزشی بر اساس آموزه های نهج البلاغه می باشد. برای دست یابی به این هدف، از روش پژوهش اسنادی با استفاده از تکنیک تحلیل محتوا بهره گرفته شد. با مراجعه به متن اصلی نهج البلاغه و شرح و تفسیر علامه جعفری، مکارم شیرازی، و قنبری و بر مبنای الگوی ارتباط های چندگانه مبتنی بر ساحت های مختلف عقل و معرفت، گفتار، اراده، روان و کردار مهم ترین نکات کلیدی، اصول، مؤلفه ها و سپس کدهای اخلاقی ناظر به آن شناسایی و استخراج شدند. بر اساس نتایج به دست آمده، مهم ترین اصول رهبری اخلاقی را در یک محیط آموزشی می توان حول محور ایمان به خدا، تقوای الهی و توکل به خداوند در ارتباط با خدا؛ خودشناسی، بینش و بصیرت، کمال طلبی، دوری از خودپسندی و خودبینی، خردورزی و علم آموزی و یادگیری مستمر در ارتباط با خود؛ قدرشناسی، دوراندیشی، شایسته سالاری، اکرام و احترام دیگران، ظرفیت سازی و توسعه در ارتباط با دیگران و در نهایت شناخت دنیا و بهره مندی از فرصت دنیا و درعین حال عدم گرایش به آن در ارتباط با طبیعت معرفی کرد. ذیل این اصول، کدهای اخلاقی به توضیح بایدها و نبایدهای اخلاقی برای یک رهبر آموزشی (مدرسه) اشاره دارند.

اولین فردی که پس از قرآن کریم و رسول خدا(ص)، در ساحت علم کلام، سخن به میان آورده و مباحث کلامی را مطرح و بیان نموده و کلامش سرچشمه این علم گشته است، امیرالمؤمنین امام علی(علیه السلام) است. با بررسی دیدگاه های مختلف دانشمندان به ویژه دانشمندان اهل تسنّن و بررسی تاریخی شرایط زمانی خلفای سه گانه از اعترافات اهل سنّت و معتزله می توان به تأیید این مدعا دست یافت. امامان معصوم (علیهم السّلام)، از اولین شاگردان علوم الهی و کلامی امیرالمؤمنین (علیه السّلام) به شمار می آیند و پس از آنها شاگردانشان یعنی دانشمندان و متکلّمان مسلمان هستند. سوای اندیشمندان شیعه که در اثرپذیری آنها از امام(ع) تردیدی نیست، در این مقاله با بررسی آثار دانشمندان و متکلّمان مسلمان از اهل سنّت و معتزله و اشعریون، به اثرپذیری مستقیم یا غیرمستقیم آنان از آموزه های وحیانی امیرالمؤمنین امام علی (علیه-السّلام) پرداخته شده است. با بررسی دیدگاه های متکّلمان اهل سنت همچون جاحظ بصری، ابوالحسن اشعری، قاضی عبدالجبّار، فخر رازی و غزالی این نتیجه حاصل می شود که آنان در دیدگاه های کلامی خود وام دار امیرالمؤمنین امام علی(علیه السّلام) هستند.

پژوهش حاضر با هدف شناسایی مبانی انسان شناسی نظریه واقعیت درمانی گلاسر و نقد آن بر اساس دیدگاه انسان شناختی امام علی(ع) در نهج البلاغه انجام شد. روش پژوهش حاضر، توصیفی تحلیلی (مروری) است که طبق آن ابتدا با مرور منابع موجود، مبانی انسان شناسی نظریه گلاسر شناسایی و سپس از منظر نهج البلاغه بررسی و نقد شد. یافته ها نشان داد برخلاف گلاسر که به جنبه های معنوی انسان توجه نکرده است، علی(ع) انسان را موجودی مادّی و معنوی می دانند و زندگی اش را محدود به دنیا نمی دانند. نیز گلاسر انسان را مساوی با رفتار کلی می داند، اما امام انسان را متشکل از عقل، قلب، روح، فطرت، نفس و بدن می دانند. از نظر علی(ع) انسان توانایی شناخت واقعیات را دارد و ابزار آن ازجمله عقل را خداوند به وی عنایت نموده است. بر خلاف گلاسر که انسان را فقط مسئول ارضای نیازهایش در قالب جهان کیفی می داند، علی(ع) انسان را مسئول کارهای خود در دنیا و آخرت، دیگران، شهرها و حتی حیوانات می دانند.

بسیاری از سخنان امام علی (ع) در نهج البلاغه در غالب وصف آمده است مانند توصیف خداوند، پیامبر و غیره. با توجه به آن که وصف در ادبیات عربی یکی از فنون مهم شاعری در کنار مدح، هجو و رثاء است تأکید این مقاله بر آن است که توصیفات نهج البلاغه علاوه بر بعد فلسفی، کلامی و عرفانی از حیث ادبی نیز به دقّت مطالعه شود تا روشن گردد بررسی آن از این منظر چه ثمره فقه الحدیثی را به همراه دارد. این مقاله دو راه را در جهت درک بهتر توصیفات نهج البلاغه در اختیار ما قرار می دهد: یکی پرداختن به ظواهر الفاظ و دیگری پرداختن به آرایه های ادبی است زیرا ظواهر الفاظ دارای معانی هستند که گاه به صورت آشکار آن را می رساند و گاه به صورت لوازمی که به همراه آنان است. آرایه های ادبی از قبیل تشبیه، مجاز، استعاره و کنایه نیز هر یک اقتضائاتی را در رساندن معنادارند که با توجّه به آن ها به فهم بهتری در معنای توصیفات نهج البلاغه می توان رسید.

زبان بدن از جمله مهم ترین ابزارهای ارتباطی جامعه بشری است که انسان ها از آن برای بیان احساسات و دلالت های مختلف بهره می گیرند. نقش زبان بدن در بستر متون ادبی برای کشف مقاصد و داده های مفهومی و آرایه های ادبی که به صورت زبان بدن مجسم شده است، درخور توجه می باشد. کتاب نهج البلاغه مملوّ از صنایع ادبی و لطافت های کلامی است. در این مقاله، موضوع زبان بدن (دست) در نهج البلاغه از نظر دلالت های مفهومی بلاغی به روش توصیفی تحلیلی بررسی می شود. از دلالت های مفهومی و بلاغی دست در کلام امام علی (ع) می توان به گزاره های بی یاور بودن، پافشاری بر عدم اطاعت، اعلام بیعت، بخل ورزی، نفرین، میزان نعمت و بخشش، آماده حمله کردن، قبول بیعت، ندامت و حسرت، مساعدت و هماهنگی، اندوه فراق، بی تابی تأسف بار، حالات اظهار پشیمانی، جدّیت و خستگی ناپذیری در طلب امر، فاصله بین حق و باطل، مغلوب شدن و خطاکار بودن، استعاره، تشبیه، تمثیل، کنایه و اقتباس اشاره نمود.

ریشه" ف ت ن" 60 بار و واژه "فتنه" 34 بار در قرآن آمده است. گستردگیِ کاربرد قرآنی و روائیِ این واژه، و نیز سخنان متفاوت و گاه متناقضِ عالمان واژه شناس و مفسران، موجب تشتّت و اختلاف آراء شدید گشته، که گاه معنای ریشه با مقدمات یا لوازم آن اختلاط یافته است. این نگارش به دنبال مشخص کردن مفهوم فتنه و ابعاد آن در قرآن و نهج البلاغه و سخنان امیرالمومنین است نتیجه آن شد که فتنه در بسامد قرآنی خود، به معانیِ "امتحان" "عذاب" "هلاکت" و نیز "ایجاد فضای اِضلال و شبهه افکنی" آمده است. امتحان شامل نعمت و نقمت می شود که هر دو برای تمیز انسان های صالح و طالح لازم بوده و با هدف تربیتی انجام می شود. در نهج البلاغه نیز فتنه در همه معانی فوق استعمال شده و به معنای اِضلال و اختلاف افکنی و ایجاد فضای گمراه کننده، بسیار گسترده تر بکار رفته است. از همین رو امیرالمومنین(ع) در بیان نشانه های فتنه، خاستگاه های فتنه، و نیز راه های مبارزه با فتنه همت فراوان گماشته اند. اگر چه همه این امور چنانچه دأب قرآن است، در کلام الهی بصورت کلّی ذکر شده اند، ولی در نهج البلاغه، حضرت علی(ع) مصادیق فتنه را از عصر جاهلیت تا نسل معاصر خود به طورمفصّل تحلیل نموده، و جریان شناسی و آسیب شناسی فرموده است.

در روان شناسی، شناخت شخصیت و اجزای آن نقش بنیادینی در درمان اختلالات روان شناختی دارد. نظریه روانکاوی فروید تمام جنبه های مختلف شخصیت را از زمان پیدایش تا درمان اختلالات شخصیت شامل می شود. به باور فروید، روان انسان از ساحت های سه گانه نهاد، من و فرامن تشکیل شده است که هر سه ساحت از نوع ذهنی هستند. وی همچنین سه حالت به نام های خودآگاه، نیمه خودآگاه و ناخودآگاه برای روان انسان در نظر گرفته که از میان آن ها، ناخودآگاه بیش ترین تأثیر را در رفتارهای انسان دارد. همچنین نظریه فروید در تبیین ماهیت و ارکان روان انسان از منظر آیات قرآن، روایات و به ویژه نهج البلاغه، مخدوش است. پژوهش حاضر که با روش توصیفی - تحلیلی به مطالعه تطبیقی شخصیت شناسی از دیدگاه نهج البلاغه و روانکاوی فروید پرداخته است؛ سعی دارد با استفاده از منابع روان شناختی و آرای امیرالمؤمنین (ع) مفهوم روح و نفس را در نهج البلاغه و جایگاه آن ها در روان شناسی شخصیت بررسی نماید. یافته های پژوهش نشان داده اند که مهم ترین تشابه دو دیدگاه، رشد و پیشرفت معیارها و رفتار اخلاقی و تفاوت ها این است که نگرش نظریه روان شناسی، انسان محور ومحدود به نفس اماره آدمی است و تنها به بهزیستی فردی و اجتماعی توجه می کند، در حالی که نگرش امام علی (ع) در نهج البلاغه، علاوه بر توجه به ابعاد انسانی، خدامحور است وبا روش های مؤثرتری همچون توجه به ابعاد عمیق روح انسانی به تعالی روح و ارتباط با خدا توجه می کند و به طور معناداری باعث کاهش نشانه های آسیب های روانی همچون اضطراب و اختلال در عملکرد اجتماعی و فردی دربین اقشار عمومی جامعه شده است.

نوشته میکوشد مفهوم «خیرخواهی» در اخلاق سیاسی کارگزاران حکومت اسلامی، ضرورت و نقش آن را در پیشگیری و کاهش ناهنجاری های اخلاقی آنان به کمک منابع اسلامی(قرآن و حدیث)، با تأکید بر نهج البلاغه، تبیین نماید. این نوشتار، با بررسی کتابخانه ای و به روش توصیفی - تحلیلی به این نتیجه می رسد که؛ کمترین فایده خیرخواهی در روابط کارگزاران حکومت با مردم؛ محبت آفرینی، رفع اختلاف و کدورت ها، اصلاح امور و تهذیب شخص کارگزار حکومتی است. فرایند تأثیر خیرخواهی در روابط مزبور به این شکل است که؛ خیرخواهی با محبت آفرینی میان طرفین، همگرایی و همنوایی را به دست می دهد که نتیجه آن؛ آسانی و وسعت ارتباطات اجتماعی، و نظارت متقابل خواهد بود. با ظهور یکرنگی و دلسوزی در تعامل متقابل، اختلاف و کدورت، رخت بربسته و از همین رهگذر، تهذیب اخلاق و رفتار کارگزاران و مردم، توأمان حاصل خواهد شد. نتیجه آنکه؛ «خیرخواهی» در حوزه تعاملات کارگزاران حکومت اسلامی با مردم، با مصادیق و آثاری که دارد به بهبود روابط دولت و مردم، همچنین به اعتماد مردم به حاکمان و همکاری آنها با نظام اسلامی می انجامد. از این نظر، یکی از راهکارهای دستیابی حکومت اسلامی به محبوبیت، کارآمدی و موفقیت، ایجاد فضیلت «خیرخواهی» و تقویت آن در یکایک مدیران، کارگزاران و کارمندان آن است.

هدف: انضباط سازمانی نقش مهمی در زندگی بشر و اداره جوامع داشته است. یکی از متغیرهای کلیدی در رشد و توسعه هر سازمان، داشتن کارکنانی منضبط و نظم و ترتیب در امور آن سازمان است؛ نظمی که بر اطاعت و احترام متقابل بین سازمان و کارکنانش مبتنی است و برای موفقیت در کار ضرورت دارد؛ زیرا در سایه همین نظم و انضباط است که بسیاری از دغدغه های سازمانی مرتفع می شود و بستر امنیت پایدار در سازمان حکمفرما خواهد شد؛ بنابراین این پژوهش با هدف شناسایی مؤلفه های انضباط سازمانی مبتنی بر بیانات امام علی (ع) در نهج البلاغه انجام شده است. روش: روش این پژوهش به این گونه بوده است که با استفاده از شیوه تحلیل مضمون، متن نهج البلاغه با استدلال و منطق بیان شده انضباط سازمانی در جهت تدوین و اجرا شناسه گذاری شد. یافته ها: بر اساس یافته های پژوهش، در مجموع 152 شناسه مشخص و در قالب 37 مضمون پایه و 9 مضمون سازمان دهنده «عدالت محوری»، «رعایت قوانین و آیین نامه ها»، «پایبندی به عهد و پیمان سازمانی»، «پذیرش انتقادات و انتقادپذیری»، «تصمیمات و اقدامات مناسب»، «رشد معنوی و تخصصی افراد»، «شایستگی های ارتباطی و اجتماعی»، «کیفیت تعاملات سازمانی» و «رسیدگی کامل به مسائل جاری» ساماندهی شد. در نهایت همه مضامین، ذیل مضمون فراگیر انضباط سازمانی مبتنی بر بیانات امام علی (ع) در نهج البلاغه قرار گرفتند. نتیجه گیری: الگوی نهایی این پژوهش می تواند مبنایی برای مدیران ارشد سازمان ها و ارائه راهکارهایی برای بهبود انضباط سازمانی در سازمان خویش باشد. مدیران بر اساس مؤلفه های تعریف شده در این پژوهش، می توانند آموزش های متناسب برای ایفای هرچه بهتر سازمان های اداری ارائه دهند.

هدف: پژوهش حاضر به طراحی و تبیین الگوی حکمرانی شفاف مبتنی بر آموزه های نهج البلاغه پرداخته است. روش: این پژوهش به روش کیفی صورت پذیرفته است. پژوهش حاضر در دو فاز صورت گرفته است. فاز اول جهت استخراج مضامین پایه به نهج البلاغه مراجعه شده و در فاز دوم نیز مصاحبه با خبرگان صورت پذیرفته است. یافته ها: نتایج تحلیل مضمون در فاز اول منجر به شناسایی 493 مضمون پایه و در فاز دوم 48 مضمون پایه شده است. سپس مضامین پایه استخراج شده در قالب مضامین سازمان دهنده و مضمون فراگیر طبقه بندی گردیده و شبکه مضامین شکل گرفته است. نهایتاً، پس از جمع آوری نظرات خبرگان حاصل کار به صورت الگوی حکمرانی شفاف مبتنی بر آموزه های نهج البلاغه ارائه شده است. نتیجه گیری: این الگو شامل 58 مضمون پایه مرتبط با 4 مضمون سازمان دهنده شفافیت دینی (8 مؤلفه)، شفافیت رفتاری (28 مؤلفه)، شفافیت ساختاری (15 مؤلفه) و شفافیت اقتصادی (7 مؤلفه) ذیل مضمون فراگیر حکمرانی شفاف مبتنی بر آموزه های نهج البلاغه می باشد.

هدف: تحقیق در مورد صفات اخلاقی رهبران برای سالیان متمادی ادامه داشته است. بر این اساس رهبران را با صفاتی همچون هوش، سلطه، سازگاری، استقامت، یکپارچگی، وضعیت اجتماعی اقتصادی متفاوت و اعتماد به نفس از غیر رهبران متمایز کرده اند. اگرچه در سال های اخیر مدل ها و نظریه هایی در زمینه رهبری ارائه شده است، امّا بیشتر تحقیقات حاضر صرفاً بر جنبه کلی رهبری تأکید ورزیده اند و از ورود به بحث های اختصاصی رهبری و طراحی یک مدل رهبری اخلاقی غفلت ورزیده است. هدف این پژوهش شناسایی مؤلفه ها و شاخص های رهبری اخلاقی بر مبنای ارزش های اسلامی در پرتو نهج البلاغه می باشد. روش : روش تحقیق حاضر کیفی به روش داده بنیاد بود. یافته ها : با بررسی نهج البلاغه حدود 149 مفاهیم اولیه درباره رهبری اخلاقی استخراج گردید، سپس با تأکید بر مفاهیم مشترک (کدگذاری محوری) 58 مقوله فرعی شناسایی شد. نتیجه گیری : با کدگذاری انتخابی 11 مقوله اصلی سازمان دهنده تحت عنوان فرهنگ سازمانی، حاکمیت اصول و ارزش های اخلاقی، شایستگی اخلاقی، شایسته سالاری، شفافیت و پاسخ گویی، قاطعیت و خدمت گرایی، قانون مداری، اخلاق شهروندوی، عدالت طلبی، عدم خودکامگی و نظارت اخلاقی و رفتاری شناسایی و تبیین شد.

مقاله ی حاضر با هدف تبیین دیدگاه های امام علی(ع) درباره شیوه های رسیدن به عدالت اقتصادی در نظام بازار نگاشته شده است. روش مقاله توصیفی- تحلیلی است. سیره اقتصادی امام علی(ع) در حکومت خود، با بسترسازی لازم و رعایت اقتضائات آن، در جامعه امروزی نیز راهگشاست و می توان با روزآمد ساختن روش ها و با تکیه بر مبانی و آن اصول، به حل مشکلات اقتصادی پرداخت. فقر در آموزه های نهج البلاغه، به شدت مورد نکوهش قرار گرفته و زدودن این آسیب، به عنوان بستر ایجاد عدالت معرفی شده است. براساس آموزه های علوی، نظام بازار نیاز به ساماندهی دقیق، رقابتی و هوشمندانه دارد و نظارت مستمر بر همه اصناف، از مهمترین وظیفه مسئولان است. فعالیت های اقتصادی نامشروع باعث آسیب دیدن بازار شده و با بازداشتن مردم از فعالیت تجاری صحیح، موجبات زیان همگان را فراهم می کند. مسئولان دولتی باید از قیمت گذاری بر کالاها دوری کنند و در کنار بسترسازی فرهنگی و آموزشی به همگان بویژه فعالان اقتصادی و بازاریان، سامانه های جامعی طراحی نمایند که نظام عرضه و تقاضا - از تولید تا مصرف- به صورت دقیق مدیریت شود تا ضمن شفاف سازی همه معاملات، عدالت اقتصادی برقرار گردد.

هدف اصلی این نوشتار ، واکاوی تطبیقی مجموعه ویژگی های سردار سلیمانی ، مستخرج از محتوای پیام های مکتوب منابع تاثیر گذار جامعه با مجموعه ویژگی های مالک اشتر بر اساس مجموعه پیام های امام علی (ع) درنهج البلاغه است. روش تحقیق از نوع تطبیقی بود. نمونه آماری مشتمل بر433 نفر از افراد تاثیر گذار جامعه در 4 گروه ؛ 102 نفراز مراجع و طلاب ، 61 نفراز نیروهای مسلح ، 150 نفراز مسوولین و سیاستمداران و 120 نفراز هنرمندان در حوزه های مختلف بود، روش نمونه گیری به صورت تصادفی از پیام های دریافتی طی یک هفته که از 13 لغایت لغایت 20 دی ماه 1398 در خبرگزاری ها و پایگاه های خبری مجوز دار درج شده بودند اخذ شده است. ابزار تحقیق پرسشنامه معیار تطبیق مستخرج از نهج البلاغه با 14 جمله بود (نامه های 13 ، 34 ، 38 ،53 و حکمت 443 و واژه مالک اشتر ) . از14436 ویژگی ایجابی استخراج شده ، گروه( 1 )با 4308 ، گروه( 2 ) با 3229 ، گروه( 3 )با 4455 و گروه ( 4)با 4244 واژه بود. تحلیل با آمار توصیفی صورت گرفت. «یافته ها نشان داد» هر 4 گروه ویژگی «عظمت روح وبلندی فکر» را در رتبه نخست نگاشته اند. ولایت پذیری در رتبه دوم بود که مراجع و طلاب و نیروهای مسلح نگارش نموده بودند مراجع وطلاب با نیروهای مسلح در 64 درصد ، با مسوولین وقت در 21 درصد وبا هنرمندان و ورزشکاران در 42 درصد شباهت در نگارش پیام داشتند.

روی آوردن انسان ها به دین و محور قرار گرفتن آن در شئون زندگی اجتماعی و نیازهای روزافزون و عرضه شدن آنها به فقه و به تبع آن، پدید آمدن مسائل نوپیدا، ضرورت خروج از تنگنای فقه فردی و ورود به گستره فقه اجتماعی را بر ما معلوم می کند. انسان در زندگی اجتماعی خود، دارای رفتارها و روابطی می-باشد که بخش بزرگی از آنها زیر پوشش مقررات شریعت قرار گرفته و به شکل عرف در آمده است. از آنجا که تحقیقات متعددی پیرامون عرف در فقه و حقوق بین الملل و نظام های حقوقی به صورت مستقل انجام شده؛ اما تاکنون تحقیقی صورت نگرفته است که به بررسی جایگاه عرف در تبیین حقوقی شهروندی از نظر فقه اسلام پرداخته باشد، در این تحقیق، با روشی توصیفی-تحلیلی، به تحقیق درباره جایگاه عرف در تبیین حقوق شهروندی از نظر فقه اسلام پرداخته شده است. از جمله منابع اصیل شرعی که در این باره، نظرات ارزشمندی را ارائه داده، نهج البلاغه حضرت علی(ع) است و به عنوان یکی از منابع اساسی، در زمینه حقوق شهروندی می توان بدان استناد کرد. حضرت علی (ع) با تأکید بر اصولی همچون جهانوطنی، عدالت اجتماعی، آزادی و حقوق انسانها، سعی در نزدیک کردن افراد به یکدیگر و ایجاد احساس توطن تمام انسان ها داشته؛ زیرا ایشان در جایگاه مدیری که خود یکی از شهروندان آن است، وظیفه اجرای عدالت و قوانین را بر عهده داشته است. از ویژگی مهم جامعه شهروندمدار که علی (ع) به آن تأکید کرده، قانونگرایی، عدالت، برابری افراد جامعه نسبت به یکدیگر و قانون، تقسیم کار و ... است.