حوضه قرنقوچای

عوامل تکتونیکی از عوامل دینامیکی محسوب می شوند که بر تمامی اجزا سیستم های زهکشی تاثیر می گذارند. حوضه های زهکشی به طور اعم و نیمرخ طولی رودخانه ها به طور اخص، به تغییرات حاصل از فعالیت های تکتونیکی عکس العمل نشان می دهند. نحوه این عکس العمل ها در نیمرخ طولی رودخانه ها، در تغییر در فرآیندهای فرسایشی و نهشته گذاری و در الگوی جریان رودخانه ها منعکس می شود. حوضه قرنقوچای (با مختصات 46o/27’ تا 47o/42’ طول شرقی و 36o/58’ تا 37o/44’ عرض شمالی، واقع در شمال غرب کشور) به عنوان بزرگ ترین حوضه کوهستان سهند، در طول تاریخ فعالیت های تکتونیکی متعددی را تجربه کرده و این فعالیت ها در قالب حرکات نئوتکتونیکی هنوز هم ادامه دارد و آثار این فعالیت ها در تمامی بخش های حوضه، بویژه در بستر جریان رودخانه ها قابل پی گیری است. در این مقاله آثار فعالیت های نئوتکتونیکی در نیمرخ طولی رودخانه ها با استفاده از شاخص SL با انطباق با واحدهای لیتولوژیکی و ویژگی های زمین شناسی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج این بررسی ها نشان می دهد که در بعضی از بخش های حوضه علی رغم یکسان بودن نوع لیتولوژی مقادیر SL بسیار بالا است که این امر حاکی از تحت تاثیر قرار گرفتن نیمرخ طولی رودخانه ها از فعالیت های تکتونیکی و تغییر در فرآیندهای نهشته گذاری و فرسایشی است.

در حوضه قرنقوچای، واقع در دامنه های شرقی سهند (با مختصات جغرافیائی از' 27 / ° 46  تا' 42/ ° 47 طول شرقی و از '58 / °36  تا' 44 / ° 37 عرض شمالی)، به عنوان بزرگترین و پرآب ترین حوضه توده کوهستانی سهند،که روستاهای زیادی رادرخودجای داده است. وقوع ریزش های سنگی و افتان ها، در محدوده مذکور، به عنوان یکی از پیامدهای طبیعی از فعالیت فرآیندهای مختلف، با دخالت های انسانی تشدید می گردند و بیشتر تاسیسات انسانی، بویژه جاده های کوهستانی را مورد تهدید خود قرارمی دهند. در این مطالعه، به منظور ارزیابی سهم عوامل تاثیرگذار در وقوع ریزش های سنگی و پهنه بندی محدوده های مستعد به وقوع این پدیده ها، ابتدا عوامل احتمالی مختلف دخیل در وقوع آنها شناسائی و با هدف تعیین سهم عوامل، ابتدا 10 لایه از نقشه های مربوط به پراکندگی عوامل مختلف تهیه و سپس این نقشه ها روقومی شده و پس از تجزیه و تحلیل با روش دومتغیره، و وزن دهی به عوامل مختلف در روی واحدهای ویژه، نقشه پهنه بندی ریزش های سنگی با استفاده از نرم افزار ARC/VIEW برای حوضه قرنقوچای ترسیم شده است. این نقشه ترسیمی نشان می دهد که، دامنه های متشکل از مواد آذرین (داسیت و آندزیت)، بویژه گدازه های میوسن، بیشترین تکه های سنگی را در اختیار پای دامنه ها قرار می دهند و در طول سال، اغلب سطح جاده هایی که از این دامنه ها عبور داده می شوند از این تکه سنگ ها پرشده و در عبور و مرور، اختلالاتی را ایجاد می کنند و به هنگام وقوع در مواردی به مساکنین واقع در پای چنین دامنه هایی، خسارات زیادی وارد می سازند.