صنعت هسته ای

وقتی سخن از فناوری هسته ای به میان میآید، بیشتر مردم در ذهن خود به یادحمله اتمی ایالات متحده آمریکا به هیروشیما و ناکازاکی در پایان جنگ دوم جهانی وکشتار بیرحمانه مردم ژاپن میافتند؛ علیرغم پیشرفت های فوق العاده و همه جانبه علوم و فنون هسته ای در نیم قرن گذشته، هنوز این تکنولوژی در اذهان عمومیناشناخته مانده است. حقیقت این است که در این مدت باتلاش بیوقفه دانشمندان، مهندسین ومتخصصین هسته ای، این تکنولوژی نقش بسیار مهمی را در ارتقاء سطح زندگی مردم،صنعت، کشاورزی، تکنیک های پزشکی، صنایع غذایی، علوم فضایی، باستان شناسیو... ایفا نموده است؛ به طوری که امروز دستیابی به زوایای مختلف علوم و تکنولوژیهسته ای مسالمت آمیز و ایجاد زمینه های کاربرد آن میتواند به عنوان یک شاخص پیشرفت و پایداری سیاسی، اجتماعی و اقتصادی برای کشورها به شمار آید. همچنین نمایانگر سطح دانش و توان بالای دانشمندان آن جامعه بوده و انقلابی در عقلانیت به شمار میآید. این نوشته، گذری کوتاه به نقش و کاربردهای گسترده دانش و تکنولوژی هسته ایدر مقاصد صلح جویانه به منظور آشنایی خوانندگان گرامی با »صنعت هسته ای« است.

با توجه به اینکه انگلستان از قدرت های عرصه روابط بین الملل محسوب می شود، لازم است رویکرد این کشور در قبال برنامه مهم هسته ای جمهوری اسلامی ایران به درستی فهم گردد. در این پژوهش، با مطالعه موردی مذاکرات سال 1392 تا 1394 که به توافق هسته ای برجام منتهی شد، راهبرد و سیاست انگلستان به عنوان یکی از مهم ترین کشورهای گروه 1+5 در مسئله هسته ای جمهوری اسلامی ایران بررسی و سعی شده است سیاست خارجی این کشور در برابر برنامه هسته ای جمهوری اسلامی تبیین شود. پرسش اصلی این پژوهش عبارت است از «چیستی رویکرد انگلستان نسبت به برنامه هسته ای جمهوری اسلامی ایران در مذاکرات هسته ای برجام». برای دستیابی به پاسخ این پرسش با استفاده از روش تحلیل مضمون، پس از بررسی اسناد اصلی و متن سخنرانی های موجود و مرتبط با موضوع در دولت و پارلمان بریتانیا و موضع گیری این کشور در زمان مذاکرات هسته ای، سعی شده است، سیاست خارجی این کشور در مسئله هسته ای تبیین شود. در این نوشتار برای بررسی و تجزیه و تحلیل سیاست خارجی انگلستان در موضوع مذکور از پیش نظریه «جیمز روزنا»، استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان داد که توافق نامه برجام مطابق خواست و منافع ملی انگلستان نگاشته شده و این کشور برای امضا و حفظ آن تلاش های فراوانی کرده است.

صنعت هسته ای از مهم ترین صنایع هر کشور است. پیشرفت آن، پیشرفت صنایع دیگر را به همراه دارد. اکتساب برون مدار فناوری هسته ای به دلیل تحریم های کشورهای دارنده، همواره با چالش روبه رو بوده است. لذا هدف از این تحقیق دست یابی به الگویی از اکتساب درون زای فناوری در صنعت هسته ای کشور می باشد. این مطالعه با رویکرد کیفی و به روش پدیدارشناسی انجام گردید. جامعه مورد مطالعه، افراد خبره و صاحب نظر در یکی از صنایع تابعه سازمان انرژی اتمی بوده و با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. در جمع آوری داده ها از روش مصاحبه ی نیمه ساختاریافته و عمیق استفاده شده است. روش تحلیل داده ها، تحلیل محتوای استقرایی و با کمک نرم افزار ATLAS.ti انجام گردید. برای حصول اطمینان از روایی داده های پژوهش، از دو روش بازبینی توسط مشارکت کنندگان در پژوهش و بازبینی توسط همکاران استفاده شد. یافته ها نشان داد که الگوی اکتساب درون زای فناوری در صنعت هسته ای را می توان در ۶ مقوله اصلی تعریف کرد: مدیریت آینده نگاری راهبردی هسته ای، ساختار منعطف و سازمان دهی تیم های خلاق، ترویج فرهنگ مدیریت جهادی، فضای برانگیزاننده نیروی متخصص، پیوند عمیق دانشگاه و صنعت، همچنین بین المللی سازی صنعت بومی هسته ای

برنامه عظیم و پرهزینه هسته ای ایران در دهه 1340 و 1350ش/ 1960 و 1970م، یکی از نمادهای اصلی اقتصادی و دیپلماسی خارجی دوران پهلوی دوم بود. بخش عمده ای از این طرح ازجمله ساخت نیروگاه اتمی شماره 1 و 2 بوشهر، آموزش نیروی انسانی و کشف معادن اورانیوم -که با نظارت مستقیم شاه انجام می شد- تا فروپاشی نظام شاهنشاهی به نتیجه رسیده بود. در شناخت این فرایند کاملاً محرمانه، اسناد نقش مهمی را ایفاء می کنند. انتشار آنلاین اسناد کم یاب در آرشیوهای جهان غرب، نقطه عطفی در مطالعات تاریخ فعالیت های هسته ای در این برهه از تاریخ ایران است. هدف : در این پژوهش نگارنده با تکیه بر منابع دست اول سعی دارد به پرسش های زیر پاسخ دهد: تحولات صنعت هسته ای دولت پهلوی دوم چگونه شکل گرفت؟ آرشیوهای آنلاین اسناد لاتین چه نقشی در تدوین صحیح و علمی این فرایند دارند؟ روش / رویکرد پژوهش : روش پژوهش توصیفی-تحلیلی براساس مطالعه داده های اسنادی بایگانی های متعدد داخلی، آرشیوهای آنلاین خارجی، آمار رسمی سازمان انرژی اتمی و نشریات گوناگون ایران در این دوره است. یافته ها و نتیجه گیری : مطالعه اسناد و مدارک مکتوب و دیجیتال گوناگون نشان می دهد که صنعت اتمی ایران تا اواخر دهه 1960م/1340ش به صورت آرام ولی مستمر ادامه داشت و از آغاز دهه 1970م/1350ش با اهداف درازمدت و فعالیت های عمرانی عظیم، حرکتی شتابان یافت و نمادی از دوران نوین تاریخ و صنعت ایران شد. باتوجه به سرّی بودن این برنامه و ابهامات متعدد، اسناد آنلاین لاتین در بازشناسایی این بخش از تاریخ معاصر ایران نقشی بسیار مهم دارند.

هدف از پژوهش حاضر، ارزیابی فرهنگ محیط زیست در صنعت هسته ای به منظور دستیابی به اهداف توسعه پایدار می باشد. روش تحقیق، توصیفی از نوع پیمایشی و ابزار سنجش، پرسشنامه بوده است. در این تحقیق مؤلفه های فرهنگ محیط زیستی بر اساس مطالعات کتابخانه ای، بررسی اسناد و مدارک، گزارش های رسمی، منابع ملی و بین المللی و نیز مصاحبه با متخصصان محیط زیست تعیین شده است. 260 نفر از مدیران و کارشناسان صنعت هسته ای که در حوزه های مرتبط با مباحث و موضوعات محیط زیستی فعالیت داشته اند، جامعه آماری تحقیق را تشکیل داده اند. روایی پرسشنامه محقق ساخته، توسط اساتید مربوطه اعتبارسنجی و پایایی آن توسط ضریب آلفای کرونباخ، 88/0 محاسبه گردید. نتایج تحقیق نشان می دهد که نمره کلی فرهنگ محیط زیستی در صنعت هسته ای مثبت ارزیابی شده و سهم افراد با فرهنگ محیط زیست مثبت، معادل 7/71 درصد و سهم افراد با فرهنگ محیط زیست منفی، معادل 3/28 درصد تعیین شده است. همچنین این تحقیق بیانگر آن است که بین فرهنگ محیط زیستی کارکنان با جنسیت تفاوت معنی داری وجود نداشته، ولیکن میانگین فرهنگ محیط زیستی کارکنان با افزایش سطح تحصیلات، مرتبه شغلی و سابقه کار افزایش می یابد. از طرفی دیگر، نتایج تحقیق با در نظر گرفتن هم زمان 3 پارامتر سطح تحصیلات، مرتبه شغلی و سابقه کار بر فرهنگ محیط زیستی نشان داده است که تأثیر سابقه کار و مرتبه شغلی بالاتر از تأثیر سطح تحصیلات می باشد. این امر به دلیل تعاملات صنعت هسته ای کشور با آژانس بین المللی انرژی اتمی و برگزاری دوره های آموزشی مختلف از سوی آژانس بین المللی انرژی اتمی برای مدیران و کارکنانی با سابقه کاری بالاتر می باشد.