کلیشه های فرهنگی

* * پژوهشکده ی زنان، دانشگاه الزهرا در این پژوهش، طرح واره های نقش جنسیتی و کلیشه های فرهنگی درباره ی زنانه گی و مردانه گی در گروهی از دانش جویان دختر با کاربرد پرسش نامه ی نقش جنسیتی بم و پرسش نامه ی اطلاعات فردی، بررسی شده است. هدف از این مطالعه، بررسی و شناخت صفات و ویژه گی های روان شناختی زنانه گی، مردانه گی و بررسی کلیشه های فرهنگی در رابطه با نقش های جنسیتی در دانش جویان دختر است. مطالعاتی از این دست، می تواند طرح واره های ذهنی مسلط و کلیشه های فرهنگی مربوط به جداسازی نقش های جنسیتی را کم رنگ تر سازد، هویت جنسیتی را هویتی پیچیده و چند عاملی بشمارد، آن را از ابعاد مختلف بررسی کند و باز اندیشی درباره ی کلیشه های فرهنگی زنانه و مردانه را پدید آورد. یافته ها نشان می دهد که دختران دانش جوی مورد مطالعه، در مقیاس زنانه گی در مقایسه با مقیاس مردانه گی تفاوت معنادار دارند؛ به عبارت دیگر، تفاوت بین طرح واره های ذهنی زنانه و مردانه در این گروه معنادار است. هم چنین، ویژه گی های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی دانش جویان با نقش های جنسیتی آن ها رابطه دارد. یافته ها بر اساس این دیدگاه که جنسیت پدیده ئی پویا، سیال و تغییرپذیراست و نقش های جنسیتی مجموعه ئی از منش ها است که همواره باید روزآمد شود، مورد بحث قرار گرفته است.

رفتار جنسی جنبه مهمی از کیفیت زندگی زناشویی است. افراد رفتار جنسی خود را در متن یک نظام جنسیتی شکل می دهند. آن ها طرحواره های نقش جنسیتی خود را به عنوان مجموعه ای از کلیشه های فرهنگی مشترک که بر رفتار جنسی آن ها تاثیر می گذارد کسب می کنند. هدف این مطالعه مقایسه رفتار جنسی و چگونگی تاثیرپذیری آن از طرحواره های نقش جنسیتی در دو گروه از دانشجویان متاهل است. این مطالعه، مطالعه ای توصیفی و تحلیلی است و آزمودنی های مورد مطالعه را 60 دانشجوی متاهل (30 دانشجوی زن و 30 دانشجوی مرد) تشکیل داده اند که با روش تصادفی ساده از میان کلیه دانشجویان متاهل در خوابگاه دو دانشگاه انتخاب شدند. ابزارهای مورد استفاده در این پژوهش عبارتند از: آزمون نقش جنسی بم، آزمون تجارب شخصی و پرسشنامه اطلاعات فردی. یافته های حاصل براساس آزمون های آماری t و مجذور کا مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج نشان می دهد که تفاوت معنی داری از لحاظ نمره کلی در رفتار جنسی بین دانشجویان مرد و زن وجود ندارد (05/0،p<58 df=، 45/0t=). اما در برخی از زمینه های اختصاصی تر مثل ارگاسم (05/0p<، 1df=، 97/17=χ2) و احساس آزردگی و رنجش از همسر (05/0p<،1 df=، 96/14= (χ2 تفاوت معنی داری بین زنان و مردان دانشجو وجود دارد. یافته ها هم چنین حاکی از این است که طرحواره های نقش جنسیتی در زنان (نه در مردان) بر رضایت مندی از رفتار جنسی تاثیر دارد (05/0p<، 3 df=، 28/8 = (χ2. نتایج بر اساس یک مدل جدید درباره رفتار جنسی زنان مورد بحث قرار گرفته است.

جنسیت معرف ویژگی هایی است که در فرآیند جامعه پذیری زنان و مردان به آن ها نسبت داده می شود و برخلاف «جنس» منشایی زیست شناختی نداشته و جامعه ی بشری آن را برمی سازد و به افراد تحمیل می کند. نقش های جنسیتی زنان در طول تاریخ دست خوش تحولات قابل توجهی بوده است و برآیند این تحولات در جوامع سنتی، تثبیت جایگاه زنان به عنوان موجوداتی فرودست می باشد. زنان به عنوان جنس دوم آماج کلیشه هایی قرار گرفته اند که بدون شناختی صحیح، به آن ها نسبت داده شده و جایگاه آنان را پیوسته تضعیف نموده است. این کلیشه ها در مؤلفه های فرهنگی جوامع مردسالار جا خوش نموده اند و زنان را به عنوان جنس ضعیف به تصویر می کشند. واضح است که این تلقی فرهنگی از زنان با خشونت علیه آنان مرتبط است و کلیشه ها را به سمت و سوی تعرض به زنان و به ویژه تجاوز جنسی هدایت می کند. کلیشه های تجاوز جنسی، پیام هایی اجتماعی هستند که زنان را به انجام نقش های جنسیتی از پیش تعیین شده در مورد رفتارهای جنسی رهنمون و موجب شکل گیری فرهنگ تجاوز جنسی می شود. حذف این کلیشه هااز مولفه های فرهنگی هر جامعه ، می تواند به پاک سازی جوامع از فرهنگ تجاوز جنسی بانجامد.