البلاغیون

در مقاله حاضر علم بلاغت از آغاز تا امروز در ادب عربی و فارسی به صورت تطبیقی، بررسی و سیر آن با توجه به خصوصیات زمانی و شیوه نگرش و توجه دانشمندان به مسایل بلاغی به طور مستقل مطرح شده است. همچنین، آثار و نظرهای دانشمندانی که صاحب تفکر و اندیشه های والا در علم بلاغت بوده اند، بیان و در پایان نتیجه گرفته شده است که بلاغیون فارسی زبان در طرح صناعات عربی بیشتر تحت تاثیر بلاغیون عربی زبان بوده اند.چکیده عربی: یحاول هذا المقال أن یدرس علم البلاغة منذ البدء حتی یومنا الحاضر، فی الأدبین العربی والفارسی دراسة مقارنة، ثم یلقی الضوء علی مسار هذا العلم طیّ العصور، بالنظر إلی المختصات الزمنیة، وکیفیة نظرة العلماء إلی القضایا البلاغیة. ولکی یتبین نطاق هذا العلم، ویظهر مدی إسهام البلاغیین فی تطویر الأسس البلاغیة فی البیئتین، حاولنا دراسة الموضوع فی الأدبین العربی، والفارسی علی حدة.ویذکر المقال نتاجات فحول البلاغیین، وآراءهم سیما یشیر إلی مواضیع الکتب البلاغیة ودقائقها، ونفائسها، والعوامل التی أدت إلی تنمیة البلاغة وتطویرها، والأصول التی سبّبت تعالیها. وأخیرا یمکن القول إن البلاغیین الفرس کانوا فی الغالب متأثرین بالبلاغیین العرب فی وضع الصناعات العربیة.

 ناقش هذا البحث الجمل الإنشائیه، والخبریه، والمشترکه بین الخبر، والإنشاء مقارناً بینها علی ضوء ما ذهب إلیه البلاغیون، والنحاه، والأصولیون من آراء، ونظریات متمیزه، فاستخلص من آرائهم أربع نظریات لکل منها أسسها، وأدلتها الخاصه. ثم ناقش المقال نظریه الرضی من خلال عرض نظریه المشهور للنحاه، والبلاغیین متناولا اعتراضه علی ما ذهب إلیه جمهور النحاه. کما ناقش السید الشهید الصدر، نظریه وحده مدلول الجملتین التی ذهب إلیها صاحب الکفایه، ورأی أن الاختلاف بین الجملتین موجود حتی فی حاله تجردهما عن المدلول التصدیقی، کما ردّ علی السید الخوئی، الذی رأی دلاله الجملتین علی إبراز أمر نفسانی کقصد الحکایه فی الجمله الخبریه، وقصد غیر الحکایه فی الإنشائیه. فتناول أربعه اعتراضات للسید الخوئی علی نظریه المشهور، وهی دلاله الجملتین علی النسبه التامه، وفندها مؤیداً للمشهور. وفی نهایه المطاف ذهب السید الشهید إلی نظریه النسبه التصادقیه. وإن النسبه التصادقیه بین مفهومین کما یقول السید الشهید لها حصص عدیده إحداها: النسبه التصادقیه بلحاظ، وعاء التحقق کما فی الجمله الخبریه، والأخری: التصادق فی عالم السؤال، والاستفهام کما فی جمله الاستفهام، وثالثه: التصادق فی عالم التمنی.