کتابدار بالینی

مقدمه پزشکان و اعضای تیم مراقبت و درمان از جمله مهمترین اقشار یک جامعه هستند که دسترسی به اطلاعات معتبر و روز آمد توسط آنان به معنای تأمین سلامت و بهداشت یک جامعه و در موارد متعددی، به معنای نجات جان بیماران است.[1]با رشد فناوری اطلاعات و افزایش نامحدود منابع، پزشکان با مشکلاتی از جمله مهارتهای محدودتر در جستجو و بازیابی اطلاعات و کمبود فرصت زمانی برای این اعمال روبرو هستند. با توجه به این مسائل، وجود و حضور یک فرد دارای تخصص و مهارت اطلاع یابی، می تواند نقش مهمی در تأمین نیازهای اطلاعاتی تیم مراقبت و درمان و در نتیجه ارتقاء کیفیت خدمات پزشکی و درمانی داشته باشد. در این رابطه، با تلاشهای لمب در اوایل دهه 1970، کتابدارانی که دانش پزشکی و مهارت اطلاع یابی لازم را کسب کرده بودند به تدریج فعالیت خود را که تنها در چهارچوب کتابخانه بوده است به خارج از محدوده آن بردند و در میان تیم مراقبت ودرمان پزشکی حضور مفید و تأثیر گذاری در ارتقای خدمات پزشکی و سلامت جامعه پیدا نمودند.[2] 2امروزه نقش کتابداران بالینی و در اصطلاح جدیدتر ارائه شده توسط دیویدف و فلورانس در سال 2000، یعنی «اینفورمیشنیست»(Informationist) یا متخصص اطلاعات، به عنوان افراد توانمند و ماهری که رابط بین اطلاعات و متخصصین مراقبت و درمان هستند و در فرایند پزشکی مبتنی بر شواهد به عنوان عضو مهم و فعالی حضور دارند، بارزتر می شود.[2]با توجه به این مطالب، بررسی ویژگی های کتابداران بالینی و متخصصان اطلاعاتی و نقش آنها خصوصاً در فرایند پزشکی مبتنی بر شواهد ((Evidence-Based Medicine=EBM، می تواند اطلاعات کلی و مفیدی را برای شناخت بهتر ویژگی ها و خصوصیات آنها و بهره گیری از این اطلاعات جهت تربیت و آموزش نیروی انسانی کارآمد ارائه دهد. حضور فرد متخصص اطلاعات در کنار تیم مراقبت و درمان به معنای تأمین نیازهای اطلاعاتی و افزایش آگاهی و قدرت تصمیم گیری تیم پزشکی است و در نتیجه آن افزایش سلامت و درمان افراد جامعه در پی آن خواهد بود. در این رابطه در داخل کشور، تا کنون پژوهشی در جهت تعیین ویژگی های مختلف کتابداران بالینی انجام نشده است و پژوهشها و نیز مطالعات محدود موجود، تنها به نوعی به کتابداران بالینی یا فرایند پزشکی مبتنی بر شواهد اشاره کرده اند که دراین میان می توان به مطالعات اسعدی شالی[3]، زارع گاوگانی[4]، شکرانه[5]، پاسیار و ولی نژادی[6]، ولی نژادی و دیگران[7]، و اطلسی]8[ اشاره کرد. اما در خارج از کشور پژوهش هایی موجود بود که به شکل وسیعتر و دقیق تر به بررسی ویژگی های کتابداران بالینی و متخصصان اطلاعاتی پرداخته بودند که از جمله مهمترین آنها می توان به پژوهشهای وایت مور و دیگران[9]، رنکین و دیگران[10]، هاریسون و براکت[11] و برتل و دیگران[12]اشاره کرد. در این پژوهش نیز به بررسی وسیعتر و کلی تر ویژگی های علمی و عملی کتابداران بالینی پرداخته شده است تا اطلاعات جامعتری از ویژگی های آنان ارائه گردد و زمینه مناسبی را برای بهره گیری از تجارب آنان و برنامه ریزی جهت اجرای برنامه های رشته کتابداری بالینی برای افزایش آگاهی تیم پزشکی و در نتیجه افزایش سلامت جامعه فراهم کند. روش کار: این پژوهش از نوع کاربردی بوده و به روش بررسی جامع منابع و متون انجام شده است. در این راستا مقالات علمی مرتبط با اهداف پژوهش که عبارت بودند از: شیوه آموزش کتابداران بالینی، انواع فعالیت های آنان، توانایی های مورد نیاز، نوع فعالیت در فرایند پزشکی مبتنی بر شواهدEBM))، پایگاه های اطلاعاتی و نوع شواهد مورد استفاده در EBM و مشکلات کتابداران بالینی، مورد بررسی قرار گرفتند. مقالات مرتبط از طریق جستجو در پایگاه های اطلاعاتی PubMed، Web of Science، LISTA،Google Scholar،Science Direct و Emeraldکه در بردارنده مقالات مرتبط با موضوع و اهداف پژوهش بوده اند و با استفاده از استراتژی های جستجوی تعیین شده برای هر پایگاه، بازیابی شدند. وجه اشتراک جستجو در تمام این پایگاه ها، بازیابی مقالات تمام متن و انگلیسی زبان منتشر شده در بازه زمانی سال های 1990 تا 2011 بود (از آنجا که پایگاه Lista مقالات تمام متنی را که مرتبط با اهداف پژوهش باشد در بر نداشت، بنابراین مرتبط ترین مقالات بازیابی شده با بررسی عنوان و چکیده هر کدام، انتخاب و بررسی شدند). پس از انجام جستجو، متن کامل مقالات بازیابی شده، گرد آوری و بررسی شدند که پس از بررسی و حذف مقالات نامرتبط، در نهایت از 47 مقاله مرتبط استفاده شد...

مقدمه: پزشکان با رشد فناوری اطلاعات و افزایش نامحدود منابع پزشکی، با مشکلاتی در جستجو و بازیابی اطلاعات روبرو هستند. بنابراین حضور یک فرد متخصص اطلاع یابی، می تواند نقش مهمی در تأمین نیازهای اطلاعاتی آن ها و در نتیجه ارتقاء کیفیت خدمات پزشکی داشته باشد. هدف این پژوهش، شناسایی و تعیین دیدگاه پزشکان مرکز آموزشی درمانی الزهرا در خصوص ارائه خدمات کتابداری بالینی بود. روش کار: روش پژوهش، پیمایشی تحلیلی و نوع مطالعه کاربردی است. نمونه پژوهش شامل 137 نفر از پزشکان مرکز الزهرا در سال1392 بود. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته بود. روایی پرسشنامه ها توسط متخصصان تایید و برای سنجش پایایی از روش ثبات درونی (ضریب آلفای کرونباخ برابر 74/0) استفاده شد. داده ها در نرم افزار SPSS 18 تحلیل و در قالب آمار توصیفی با استفاده از جداول و نمودارها و آمار استنباطی با استفاده از آزمون های ناپارامتری من یو ویتنی، آنالیز واریانس یک طرفه، کولموگروف- اسمیرنوف و ضریب همبستگی کندال ارائه شد. یافته ها: در جامعه پزشکان، 3/60 درصد لزوم حضور تمام وقت در بیمارستان و نداشتن وقت کافی را مشکل موجود در دستیابی به اطلاعات جدید دانستند، 5/52 درصد اظهار داشتند که به فرد متخصص جستجوی اطلاعات نیاز دارند، بین جنسیت و سابقه کار پزشکان، میزان آشنایی آن ها با پایگاه های اطلاعاتی حوزه حرفه ای با احساس نیاز به ارائه خدمات کتابداری رابطه معنادار وجود نداشت. نتیجه گیری: با توجه به نبود وقت کافی برای پزشکان جهت رفع نیازهای اطلاعاتی حرفه ای خود و احساس نیاز آن ها به کمک شخص جستجوگر اطلاعات روزآمد، بهتر است با آموزش کتابداران متخصص و آشنا با منابع روز پزشکی در جهت اجرای خدمات کتابداری بالینی در بیمارستان تلاش گردد.

مقدمه: متخصصان بالینی برای رفع نیاز اطلاعاتی خود لازم است مهارت های اطلاع یابی موردنیاز را کسب کنند. به همین دلیل پژوهش حاضر باهدف تأثیر مداخله آموزشی دستیار اطلاعات بالینی در تغییر رفتار اطلاعاتی دانشجویان پزشکی دوره کارآموزی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان انجام گرفت. روش ها: نوع مطالعه کاربردی و روش پژوهش مداخله نیمه تجربی به صورت طرح دوگروهی با پیش آزمون پس آزمون بود. در این پژوهش تعداد ۳۰ نفر در هر گروه آزمون و شاهد، به روش نمونه گیری غیر احتمالی آسان بر اساس ترتیب زمانی انتخاب شدند. برای گردآوری اطلاعات از پرسش نامه محقق ساخته استفاده شد. پرسش نامه حاوی ۱۹ گویه بر اساس طیف لیکرت پنج گزینه ای (خیلی کم تا خیلی زیاد) بود. تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 20 و روش های آماری توصیفی و آمار استنباطی بررسی شد. یافته ها: آموزش های دستیار اطلاعات بالینی باعث شد تا هدف و انگیزه گروه آزمون از جستجوی اطلاعات بیشتر بر مسائل و آموزش بالینی متمرکز شود. بعد از مداخله نیاز به جستجوی اطلاعات گروه آزمون در حین و بعد از مواجهه با بیمار نسبت به گروه شاهد به طور معنی داری بیشتر بوده است. همچنین، میزان استفاده از منابع اطلاعاتی الکترونیک و پایگاه های داده بعد از مداخله در گروه آزمون به طور معنی داری بیشتر از گروه شاهد بوده است. نتیجه گیری: با توجه به اهمیت منابع اطلاعاتی الکترونیک در مقایسه با فرمت چاپی لازم است دانشگاه های علوم پزشکی آموزش استفاده از پایگاه های داده توسط دستیاران اطلاعات بالینی را به طور ویژه به عنوان بخشی از برنامه آموزشی دانشجویان پزشکی مدنظر قرار دهند.

مقدمه: دسترسی به اطلاعات معتبر و روزآمد توسط کادر درمان می تواند به معنای تأمین سلامت یک جامعه باشد و این امر نیازمند نیروهای متخصص در زمینهء بازیابی اطلاعات است. این نیروها با عنوان کتابداران بالینی در کشورهای پیشرفته در حال ارائه خدمات و به این منظور نیازمند آموزش های خاصی هستند. هدف پژوهش حاضر، طراحی برنامه آموزشی کتابدار بالینی برای آموزش کتابداران ایرانی به منظور ارائه خدمات در محیط های بالینی است. روش ها: پژوهش حاضر، کاربردی- توصیفی و با رویکرد کیفی است. در مرحله اول با مرور منابع، 188 منبع مرتبط با کتابدار بالینی به دست آمد. بعد از ارزیابی اعتبار، 44 مورد انتخاب و تحلیل شد. مهارت های مستخرج از مرور منابع، در مرحله دوم با روش دلفی در دو دور به نظرسنجی از اساتید و دانشجویان دکتری کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی در ایران گذاشته شد و از مهارت هایی منتخب برای ارائه برنامه پیشنهادی استفاده شد. یافته ها: نتایج مرحله اول نشان داد از بین 62 مهارت استخراجی از منابع، سواد اطلاعاتی، پزشکی مبتنی بر شواهد و تحلیل و ارزیابی انتقادی بیشترین فراوانی را در منابع داشتند. نتایج دو دور دلفی نشان داد که طراحی برنامه آموزشی در قالب دوره های آموزشی کوتاه مدت باشد و محتوای آن از مهارت های دارای بیشترین فراوانی در منابع و بیشترین میانگین ازنظر مشارکت کنندگان در دلفی باشد. موارد مذکور باهم هم پوشانی داشت. نتیجه گیری: از نتایج این مطالعه می توان نتیجه گیری کرد که نظرات مشارکت کنندگان در دلفی درباره مهارت های کتابدار بالینی تا حدود زیادی با مهارت های ارائه شده در منابع همسان است. بنابراین انتظار می رود برنامه طراحی شده در پژوهش حاضر بتواند راهنمایی برای استفاده طراحان برنامه های آموزشی کتابداری بالینی باشد.