طرح ارزشیابی توصیفی

هدف اساسی این پژوهش مقایسه طرح ارزشیابی توصیفی و نظام ارزشیابی سنتی با توجه به متغیرهایی مانند جو کلاس درس، خصوصیات عاطفی و رفتارهای خلاقانه دانش آموزان دوره ابتدایی بود. این پژوهش یک تحقیق کاربردی، غیرآزمایشی بوده و طرح آن از نوع دو گروهی بدون کنترل است. جامعه آماری پژوهش دانش آموزان پایه سوم ابتدایی بودند که در مدارس استان چهارمحال و بختیاری تحت پوشش طرح ارزشیابی توصیفی و نظام سنتی قرار داشتند و نمونه آن 480 نفر از آزمودنیهای همین جامعه می شدند که بر اساس جدول کرجسی مورگان (1970) به طور تصادفی مشخص شده بودند (240 نفر از کلاسهای ارائه دهنده طرح ارزشیابی توصیفی و 240 نفر مربوط به کلاسهای نظام سنتی). در این مطالعه آزمودنیها به سه ابزار، آزمون شاخص زندگی کلاس درس (CLM، جانسون و جانسون، 1983)، پرسشنامه کیفیت زندگی در مدرسه (SLQ، آینلی و بورک، 1992)، آزمون تصویری تفکر خلاق (تورنس فرم B)، پاسخ دادند و نتایج با نرم افزار SPSS تحلیل شد. نتایج نشان داد که بین آزمودنیهای متعلق به طرح ارزشیابی توصیفی و نظام سنتی از لحاظ متغیرهای مربوط به جو کلاس (یادگیری مشارکتی، فردگرایانه، رقابتی، انصاف در نمره دهی، احساس بیگانگی نسبت به مدرسه، همبستگی کلاسی و حمایت اجتماعی) تفاوت معناداری وجود دارد. غیر از اینکه این تفاوت درباره متغیرهای متعلق به ویژگیهای عاطفی دانش آموزان (رضایت کلی، عاطفه منفی، رابطه با معلم، همبستگی اجتماعی، فرصت، موفقیت و ماجرا) نیز معنادار بود.

اهداف: ارزشیابی توصیفی، نظامی سنجشی است که در آن رقابت و حساسیت به نمره به همکاری و مشارکت مبدل می شود و همچنین، در آن از ابزارهای سنجشی استفاده می شود. انتظار می رود که این روش در مقایسه با ارزشیابی سنتی توانسته باشد الگوهای یادگیری سازگارتری در دانش آموزان ایجاد کند. این پژوهش به منظور تعیین تفاوت بین ارزشیابی توصیفی و سنتی از لحاظ الگوهای یادگیری سازگار دانش آموزان در پایه پنجم ابتدایی انجام شد. روش ها: این مطالعه کاربردی، غیرآزمایشی از نوع علّی- مقایسه­ای در سال 1389 روی 477 دانش آموز پایه پنجم ابتدایی مدارس استان یزد که تحت پوشش طرح ارزشیابی توصیفی و نظام سنتی قرار داشتند، انجام شد. افراد مورد مطالعه به روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند و در دو گروه دانش آموزان طرح ارزشیابی توصیفی (251 نفر) و دانش آموزان نظام سنتی (226 نفر) قرار گرفتند. آزمودنی­ها به پرسش­نامه الگوهای یادگیری سازگار میدگلی پاسخ دادند. داده­ها با استفاده از آزمون تحلیل واریانس دوسویه و چندمتغیره به کمک نرم­افزار SPSS 16 تحلیل شد. یافته ها: بین آزمودنی­های متعلق به طرح ارزشیابی توصیفی و نظام سنتی تنها در متغیرهای جهت­گیری هدف عملکردگریز و خودافشاسازی پیشرفت کم تفاوت معنی دار وجود داشت (02/0 =p ). دانش آموزان ارزشیابی سنتی در هیچ یک از موارد نسبت به دانش آموزان مشمول طرح ارزشیابی توصیفی برتری نداشتند. نتیجه گیری: دانش آموزان نظام ارزشیابی توصیفی در اکثر خرده مقیاس های الگوهای یادگیری سازگار نسبت به دانش آموزان مشمول طرح ارزشیابی سنتی برتری ندارند. این عدم برتری احتمالاً نشانگر آن است که اجرای طرح ارزشیابی توصیفی کاملاً موفق نبوده است.

با گذشت بیش از 15 سال که از اجرای طرح ارزشیابی توصیفی در دوره ابتدایی در ایران می گذرد، ارزیابی های ملی حاکی از این است که اجرای این طرح، به موفقیت مورد انتظار نرسیده است. برای بررسی عمیق تر مشکلات اجرای ارزشیابی توصیفی از نگاه معلمان دوره ابتدایی، پژوهشی در پارادایم پژوهش های کیفی طراحی شد و 27 دانش آموز یک کلاس درس پایه پنجم و معلم آن کلاس، به طور داوطلبانه در آن شرکت کردند. داده های این مطالعه از طریق دو مسئله که دانش آموزان حل کردند، ارزیابی های معلم آن کلاس و هفت معلم داوطلب دوره ابتدایی از هفت مدرسه دیگر، جمع آوری شد. تجزیه وتحلیل داده ها از طریق کاهش نظام وار داده ها در سه مرحله صورت گرفت. نتیجه اصلی این مطالعه، یک روبریک توصیفی است که ماهیتی کیفی دارد و ویژگی های آن، «نسبی» بودن، «منعطف» بودن، «موضوع-محور» بودن و «مبتنی بر قضاوت» معلم است که متکی بر مستندات و شواهدِ جمع آوری شده در پوشه های کار دانش آموزان است.