نظریه های امنیت

امنیت، اصلی ترین وظیفه دولت ملی و مهمترین موضوعی است که تا کنون مورد توجه دانشوران روابط بین ‏الملل قرار گرفته ‏است. باوجود این، امنیت مفهومی ‏پیچیده، متعارض و شدیداً متکی بر رویکرد‏ها و نظریه‏ هایی است که ناظران و پژوهشگران از آنها استفاده می‏کنند. تا کنون برای توصیف، تبیین و پیش‏بینی موضوعات امنیتی، نظریه‏های مختلفی مطرح شده ‏است. در این نوشته، تلاش می‏شود دگرگونی‏های به وجود آمده در مفهوم امنیت از منظر تحول در نظریه‏ های مطالعه امنیت مورد بررسی قرار گیرد.نظریه های واقع گرایی، لیبرالیسم، مکتب کپنهاک، سازه انگاری و انتقادی، نظریه های برجسته در مطالعات امنیتی هستند که با ارائه پیش‏فرض‏ها و چارچوب مطالعاتی متفاوت در مورد امنیت ملی و امنیت بین‏ الملل، افق‏های تازه‏ای را در حوزه مطالعات امنیتی به وجود آورده‏اند و دیدگاه‏های متفاوتی در مورد پرسش‏های اساسی امنیت از جمله مرجع، کارگزار، ابعاد و شیوه تامین امنیت، مطرح ساخته‏اند. موضوع مقاله حاضر بررسی تحول مفهوم امنیت در این نظریه ‏هاست.

امنیت ملَی و را ه ها و رو ش های تأمین، حفظ و گسترش آن از پیچید ه ترین وظیفه های دولت هاست. تاکنون با توجه به شرایط محیطی متفاوت، تعریف های مختلف و متنوعی از این مفهوم ارائه شده؛ اما کاربست فراملّی این اصطلاح از سوی سیاستمداران آمریکایی روزبه روز گسترده تر شده است. پژوهش حاضر بر این فرضیه استوار است که میان افزایش اقتدار و قدرت ملّی آمریکا در داخل و خارج، با افزایش مداخله های این کشور در سطح جهانی رابطه ای مستقیم وجود دارد. فرض بر این است که دولتمردان این کشور، علیرغم وابستگی های حزبی متفاوت، دربارة لزوم برتری این کشور در سطح جهان اتّفاق نظر دارند. در طول دو سدة اخیر، دولت های مختلف دربارة مفاهیمی مثل امنیت و منافع ملّی نظر مشترکی دارند. به میزان افزایش قدرت و اقتدار این کشور در داخل و خارج امنیت معنایی گسترده تر یافته و به مرور مرز ملی نیز از آمریکای شمالی شروع و سپس به آمریکای لاتین و در ابتدای قرن بیست ویکم تا اقصی نقاط جهان کشیده شده است. این مقاله می کوشد با تکیه بر مستندات تاریخی و شواهد عینی، دگرگونی معنایی مفهوم امنیت ملّی در آمریکا را در طول دو سدة اخیر واکاوی کند.

مکاتبامنیتیمجموعه ایازنظریاتورهیافت هایتبیین کنندهمفهومامنیت،مبتنی بربنیان هاینظریهستی،معرفتوانسان شناختیمختلف،روایت هایمختلفیازامنیت، ویژگی هاومختصاتآنبهدستداده اند. تأثیرگذارینظریه هادرسیاست هاوسیاستگذاری هایامنیتی،لزومبررسیو نقدایننظریاتراایجابمی کند .زمینهپایگیجغرافیاییو ایدئولوژیکدرچارچوبپارادایمهستی شناسیومعرفت شناسیمدرن، تفاوتماهویدردرک معنایامنیتدرجهانتنوعاتهستی شناختیوانسان شناختیایجادکردهاست. دراینمقاله،ضمن معرفیمکاتبامنیتیموجود،نقدهایموجودوضرورتطرحنگرشینوینبهمعناوادراکامنیت مبتنیبرواقعیاتتنوعهویتیموجودبررسیشدهاست.  

نظریه های امنیت ملی به منظور تأمین امنیت دول ت کشورها در عرصه بی نالملل ارائه شده اند؛ اما ضروری است چارچوب بندی آنها در قالب الگوهای راهبردی مد نظر باشد. دیگر آنکه متناسب با الگوهای طراحی شده قوانین حوزه امنیت ملی و تأمین آن سامان یابند. مقاله پیش رو با رویکردی حقوقی این دو مسئله را پی م یگیرد. بدین منظور پنج نظریه مهم امنیت غربی را معرفی کرده ایم و در کنار آن برای بیان مؤلفه های نظریه امنیت اسلامی غوری در مبانی اندیشه اسلامی داشته ایم. پس از آن به بیان انواع الگوهای راهبردی پرداخته ایم و با تطبیق الگوها بر نظریه ها، الگوی راهبردی هر نظریه را بررسی کرده ایم. در ادامه با بررسی سیاست های کلی نظام الگوهای راهبردی جمهوری اسلامی ایران در تأمین امنیت ملی در سال های مختلف پس از انقلاب را بررسی و تحلیل کرده ایم. آنچه مسلم است حرکت جمهوری اسلامی ایران از نظریه های سخت امنیت به نظریه های نرم و حرکت از گفتمان غربی تأمین امنیت به گفتمان اسلامی است. پژوهش حاضر نشان م یدهد تحقق کامل امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران در گرو استقرار الگوی جامع تأمین امنیت ملی مبتنی بر اندیشه اسلامی است که به خوبی در سیاست های کلی قوانین برنامه توسعه اقتصادی، سیاسی و فرهنگی به خصوص سیاست های قانون برنامه پنجم نمایان شده است.