۵.
نظریه «میم» (Meme theory) تکامل فرهنگی را بسان تکامل زیستی و در امتداد آن می داند. همان طور که در طی میلیون ها سال، ژن ها از پیکری به پیکری دیگر منتقل شدند و آن ها که سازگاری بیشتری با محیط به ارمغان آوردند به جای ماندند، با پیدایش انسان، واحدهای سازنده فرهنگ که «میم» نامیده می شوند، از ذهنی به ذهنی دیگر انتقال پیدا کرده و با ایجاد سازگاری فرهنگی ماندگار شدند. میم ها از طریق فرایندهای تنوع، جهش، رقابت و وراثت که در موفقیت زاد و ولد یک موضوع نقش دارند، با انتخاب طبیعی تکامل می یابند. گسترش میم از طریق رفتارهایی است که در میزبان خود بازتولید می کند. میم هایی که کمتر گسترش می یابند به تدریج منقرض می شوند در حالی که برخی دیگر گسترش یافته، جهش پیدا می کنند (مثبت یا منفی) و باقی می مانند. فرضیه پردازان این نظریه می گویند میم هایی که بهترین همانندسازی را انجام می دهند، به بیان دیگر میم هایی که به سهولت تقلید می شوند، حتی اگر برای رفاه میزبان خود مضر باشند، بیشترین گسترش را پیدا می کنند. به عبارت دیگر میم یک واحد بنیادی از نظرات، نمادها و یا کنش های فرهنگی است که از طریق بیان، رفتار، رسوم و سایر مسیرهای قابل انتشار و تقلید، قابلیت انتقال از یک ذهن به اذهان دیگران را داراست. به طورکلی اساس ممتیک بر تقلید انسان هاست و قوی ترین یادها، آن هایی که بیشترین ذهن ها آن را تکرار می کنند، همان هایی هستند که مسئول ایجاد فرهنگ بشریت خواهند بود. در این مسیر میم ها فرگشت می یابند تا بهتر و سریع تر تکثیر شوند. گردشگری آیینی، سفر به انگیزه مشارکت در مراسم آیینی است. این مشارکت می تواند در دو سطح متفاوت جلوه کند؛ مشارکت مقلدوار و یا مشارکت منتقدانه. و مگر نه این که گردشگری نظام معرفت افزایی است پس بایسته است گردشگر آیینی در سطحی فراتر از تقلید، در میانه مراسم اما بر بام تفکر انتقادی قدم زند. هدف اصلی میم ها تکثیرشدن است و هرچه ذهن مقلد بیشتر، توان تکثیر بالاتر. آن هم تکثیرشدنی سازگارشده با ذهن مقلد. اما اگر تعداد نقادان بر مقلدان فزونی یابد، میم دیگر قدرت سازگاریش را از دست می دهد. قابل تقلید و تکثیر نخواهد بود. به تدریج از فربگی در آمده، جثه ای متناسب پیدا می کند، گاهی هم شاید به قدری نحیف شود که تشابهش با روزگاری که متولد شده بود بیشتر شود و به این ترتیب شاخ و برگی که در طی روزگاران بر آن افزوده شده بود هرس گردد. سخن این است که ترویج گردشگری آیینی در دنیا با نگاه متفکر نقاد، می تواند آیین هایی را تکثیر کند که روح حاکم بر آن ها با عقلانیت، صلح، معنابخشی به زندگی، انسانیت و اخلاق قرابت بیشتری داشته باشد. گردشگر آیینی، چون به آیین ها با پرسپکتیوی متفاوت از جامعه محلی نگاه می کند، ظرفیت آن را دارد که از سطح تقلید بالاتر بایستد و نگاه نقاد خود را منتشر کند.