مطالعات راهبردی انقلاب اسلامی

بر اساس اهداف انقلاب اسلامی، یکی از ضرورت های اساسی، نظریه پردازی در راستای تحقق «تمدن نوین اسلامی» و تدوین راهبرد جهت «سربلندی ایران» در «پیچ تاریخی جهانی» است. بنابر نظریه های ارائه شده که مرجعیت علمی آن آیت الله خامنه ای هستند؛ فرایندهایی جهت برپایی دولت اسلامی و نهایتاً دستیابی به این هدف فوق الذکر تعریف شده اند. به تصریح آیت الله خامنه ای، گام اصلی حرکت تمدنیِ انقلاب اسلامی در مقطع کنونی، ایجاد دولت اسلامی بوده و در این راستا با انتشار بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی تلاش شده تا چشم اندازی برای این هدف تصویر گردد. در پژوهش پیشِ رو هدف استخراج شاخصه های دولت مطلوب و تراز انقلاب اسلامی در دو بُعد ارزشی و کنشی ناظر به سطوح منطقه ای و بین المللی است. در این راستا ویژگی های دولت تراز و مطلوب گفتمان منطبق بر متن بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج این پژوهش که با استفاده از روش های توصیفی-تحلیلی و ابزارهای کتابخانه ای به شیوه سندکاوی انجام گردیده نشان می دهد؛ مهم ترین ویژگی های دولت تراز انقلاب در سطح منطقه ای و جهان اسلام، شامل وحدت گرایی و صلح طلبی، ام القرا و الگوسازی ایرانی-اسلامی، امنیت زایی و حمایت از مقاومت است و شاخص های کنشی سطح بین المللی شامل پایبندی به قاعده عزت، حکمت و مصلحت، استقلال گرایی ضد هژمونیک، اخلاق گرایی و پایبندی به توافقات و تعهدات بین المللی می باشد.

در سال های اخیر، دشمنان انقلاب اسلامی با تمرکز راهبردی بر جنگ شناختی در بستر جنگ نرم، تلاش کرده اند با تحریف حقایق و ارائه روایت غلط و مخدوش از اصل انقلاب اسلامی و دستاوردهای آن به تغییر اعتقادات، فرهنگ و اخلاقیات مردم پرداخته و زمینه جداسازی آن ها از انقلاب و نظام اسلامی را فراهم نمایند. در چنین شرایطی به تعبیر آیت الله خامنه ای تنها با یک جهاد عظیم تبیینی می توان به این توطئه پیچیده غلبه کرد و نقشه های شوم دشمنان و بدخواهان را بی اثر نمود. ازاین رو مقاله حاضر با توجه به اهمیت این مسئله در عصر حاضر به دنبال آن است تا با مراجعه به قرآن کریم به مفهوم شناسی اصیل دینی از «جهاد تبیین» و الزامات آن بپردازد. سؤال اصلی مقاله آن است که «بر اساس آیات قرآن کریم مفهوم جهاد تبیین چیست و چه الزاماتی دارد؟» برای پاسخ به این سؤال با روش کتابخانه ای به گردآوری اطلاعات پرداخته و با روش توصیفی-تحلیلی اطلاعات گردآوری شده مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. بر اساس نتایج حاصله جنگ شناختی با نظامی سازی ذهن به عنوان میدان نبرد به دنبال تغییر در تفکر و به دنبال آن تغییر در رفتار جامعه هدف در مسیر منافع کشور متخاصم می باشد که امروزه به عنوان بخشی از جنگ هیبریدی نظام سلطه در مقابل انقلاب اسلامی مورد استفاده قرار گرفته است. راه مقابله با جنگ شناختی دشمن جهاد روایت و جهاد تبیین است. جهاد تبیین بر اساس مفاهیم قرآنی عبارت است از «تلاش و مبارزه برای روشنگری به جهت ترویج حقایق و واقعیت ها در برابر سعی دشمنان برای کتمان و تحریف آن ها». الزامات جهاد تبیین در قرآن هم عبارت اند از: علم و آگاهی، قوی و مستند سخن گفتن، منصفانه سخن گفتن، تناسب با زبان مخاطب، گفتار نرم و ملاطفت آمیز، فروتنی و ادب در گفتار و برخورد، برخورد شایسته و گفت وگوی عقلانی، بلاغت در گفتار، تنوع بیانی، تناسب روش تبیین با نوع مخاطب.

یکی از مهم ترین برنامه های اصلی دشمن جهت آسیب به جوامع اسلامی، «نفوذ» است و از این طریق سعی می کند مبانی فکری، عقیدتی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی را مورد هدف قرار دهد تا بتواند با هزینه کمتر به اهداف خود نائل آید. این روش همواره یکی از روش های دشمن در مواجهه با جوامع اسلامی بوده است، اما در چند سال اخیر به عنوان مهم ترین راهبرد دشمن علیه جمهوری اسلامی ایران محسوب گردیده است. در همین راستا، این نوشتار می کوشد روش های نفوذ دشمن و راه کارهای مقابله با آن از منظر قرآن کریم با تأکید بر بیانات آیت الله خامنه ای را با روش توصیفی- تحلیلی مورد بررسی قرار دهد. از جمله روش های نفوذ دشمن را می توان تضعیف ایمان و ارزش های اسلامی، ایجاد اختلاف، مذاکره، نفوذ اقتصادی و نفوذ علمی برشمرد. همچنین برخی از مهم ترین روش های مقابله با نفوذ دشمن عبارت اند از: دشمن شناسی، تقویت ایمان و عمل صالح، ولایت پذیری، بصیرت افزایی و تکیه بر ظرفیت داخلی (استقلال اقتصادی).

در عصر رقابت ژئوپلیتیکیِ تجدید شده، جایی که توانایی کشورها برای تقویت رشد اقتصادی، پایه ای برای استوار کردن قدرت نظامی، اقتصادی و فرهنگی محسوب می شود، دفاع از امنیت اقتصادی جمهوری اسلامی ایران کاری بسیار مهم است. این موضوع دارای اهمیت است که هنگام تدوین سیاست ملی، ملاحظات اقتصادی و امنیتی را به دقت در نظر بگیرند. در این پژوهش، ضمن تبیین روش تحلیل مضمون و با استفاده از تکنیک تحلیل شبکه مضامین، تعداد 351 داده متن اصلی بیانات آیت الله خامنه ای در رابطه با موضوع اقتصاد دفاع مورد تجزیه، تحلیل و بازآرایی دقیق قرار گرفت و در انتها 4 مضمون اصلی و فراگیر به عنوان مؤلفه های الگوی اقتصاد دفاع در بیانات ایشان به دست آمد. ازاین رو، هدف مقاله حاضر، واکاوی و کشف مضامین مرکزی و اصلی، عوامل مؤثر در ارتقای اقتصاد دفاع از طریق الگوی تحلیل مضمون، در منظومه فکری آیت الله خامنه ای است. نتایج تحقیق نشان می دهد که اولاً، مفهوم اقتصاد دفاع صرفاً به امور نظامی مربوط نمی شود، بلکه دارای تعیّن مرکب است و عناصر چندوجهی مانند تاب آوری اقتصادی، توسعه فناوری علمی، اتکا به داخل و ... برخوردار است. ثانیاً، بررسی منظومه فکری آیت الله خامنه ای در باب عوامل مؤثر در ارتقای اقتصاد دفاع، همه وجوهات مربوط به اقتصاد دفاع را در خود جای داده است. ثالثاً، چنانچه الگوی اقتصاد دفاع در نظر همه اقشار جامعه - دولت، مردم و بخش خصوصی- به مثابه فرهنگ پذیرفته شود، به عرصه ای برای تأمین امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران تعیّن می یابد.

ساکنین اصلی سرزمین فلسطین صورت گرفت. جنگ های رژیم صهیونیستی و اعراب و تصرف سرزمین های فلسطینی همواره بخشی از تاریخچه خشونت بار رژیم صهیونیستی در اراضی اشغالی بوده است. عمر چند دهه ای این رژیم با توجه به حمایت های قدرت های استکبار و تسلیحات اعطایی غربی به طول انجامیده است. علی رغم هزینه های امنیتی گزافی که رژیم صهیونیستی هرساله متحمل می شود چالش های امنیتی بسیاری نیز متوجه آن است. آنچه در این مقاله نگارنده ذنبال کرده است، بررسی و مطالعه عوامل اساسی چالش ساز امنیتی بر سر راه حیات رژیم صهیونیستی است. سؤال پژوهش حاضر این است که عوامل چالش ساز امنیتی در برابر بقای سیاسی رژیم صهیونیستی چیست؟ در پاسخ به سؤال فوق این فرضیه مطرح می شود که عوامل سبب ساز فروپاشی رژیم صهیونیستی شامل ناامنی پیرامونی و انزوای منطقه ای، تبعیض های ساختار داخلی و بحران ثبات سیاسی می شود. روش پژوهش در مقاله حاضر توصیفی- تبیینی است و از روش اسنادی جهت جمع آوری داده ها استفاده شده است.

پیروزی انقلاب اسلامی ایران در بهمن 1357 سبب شد طیف گسترده ای از کشورهای حاضر در اردوگاه استکبار در مقابل آن قرار بگیرند. نبردهای نظامی گسترده و محدود نظامی و تهدیدات سیاسی به دلیل بازدارندگی بالای انقلاب اسلامی نتوانسته است آسیبی به این انقلاب وارد سازد. جنگ نرم و جنگ شناختی با محوریت ابزارهای رسانه ای و فضای مجازی از جانب نظام استکبار جهانی به رهبری آمریکا در دو دهه اخیر اوج گرفته است. در این فضا طرح مفهوم جهاد تبیین توسط آیت الله خامنه ای به عنوان راهبردی جهت مقابله با هجمه های جنگ روانی دشمن در چهارچوب نبرد نرم افزاری مطرح شده است. در پژوهش حاضر نگارنده به دنبال بررسی مفهوم جهاد تبیین در منظومه فکری آیت الله خامنه ای و توضیح ابعاد و لایه های مختلف آن است. سؤال پژوهش حاضر این است که اصول سلبی و ایجابی مفهوم جهاد تبیین در دیدگاه آیت الله خامنه ای چیست؟ در پاسخ به پرسش فوق، فرضیه حاضر مطرح می شود که اصول سلبی مفهوم جهاد تبیین در دیدگاه آیت الله خامنه ای عبارت است از مقابله جویی مبتنی بر بیان روایت درست و مقابله جویی مبتنی بر آگاهی بخشی و اصل ایجابی عبارت است از تبیین مبتنی بر عقلانیت و انتقال حقایق. روش مقاله پیشِ رو توصیفی- تبیینی و روش جمع آوری داده ها و اطلاعات اسنادی است.