مطالعات فرهنگی - اجتماعی خراسان

باورهای دینی و مذهبی می توانند بر نگرش جامعه در تمامی ابعاد تأثیرگذار باشند. از جمله این اعتقادات، واقعه ی کربلا و ارزش های نهفته در آن است که بر جنبه های مختلف زندگی اجتماعی، سیاسی و فرهنگی تأثیر داشته؛ تا بدان جا که برای زنده نگه داشتن یاد این واقعه، مجموعه ای از نمایش های آیینی- مذهبی به نام تعزیه و شبیه خوانی شکل گرفته است. در شهر بیرجند، در جنوب خراسان، به تبع شرایط اجتماعی، سیاسی و مذهبی حاکم در ادوار مختلف، حسینیه های متعددی برای عزاداری ایجاد گردید. مهم ترین آن ها حسینیه ی شوکتیه نو بوده است. هدف مقاله ی حاضر شناخت و بررسی نحوه ی برپایی مراسم آیینی تعزیه در حسینیه ی شوکتیه ی نو، به عنوان یکی از بناهای با عظمت شهر بیرجند، در دوره ی قاجار است. این پژوهش با شیوه توصیفی- تحلیلی به انجام رسیده است. شناخت عناصر کالبدی و معماری حسینیه و نیز آگاهی از نحوه برگزاری مراسم تعزیه بر اساس مطالعات کتابخانه ای، مشاهدات میدانی و مصاحبه با مطلعان کلیدی صورت گرفته است. بر اساس یافته های این پژوهش، گرچه حسینیه شوکتیه در طول زمان، کاربری های توأمان آموزشی و مذهبی داشته است، اما فضای کالبدی آن همچنان که ایده ی اولیه ی بنا گواهی می دهد برای برگزاری مراسم مذهبی و آیینی تعزیه مناسبت دارد. این بنای تک ایوانی با صحن وسیع، رواق ها، طاق نماهای پیرامونی و سکوی مستطیل شکل میان صحن در حال حاضر نیز می تواند پاسخ گوی کاربری آیینی آن در زمینه برگزاری مراسم تعزیه، شبیه خوانی و سایر مراسم ملی و مذهبی باشد.

بسیاری از دانشمندان برای سازمان ها نوعی قابلیت و توانایی به نام هوش سازمانی قائل هستند که ترکیبی از هوش انسانی و هوش ماشینی است. رهبری تحول آفرین اساس و شالوده ای برای موفقیت سازمانی است که دسترسی به اهداف بالاتری را برای نظام سازمانی میسر می سازد. رهبران تحول آفرین، اثربخشی را به کارایی ترجیح می دهند و سعی می کنند با توجه به روحیات خود و کارکنان، از منابع انسانی سازمان بهره مند شوند. در جامعه ی آماری شامل کلیه کارکنان کمیته امداد امام خمینی بیرجند بوده که در فروردین و اردیبهشت93 بین آنها پرسش نامه توزیع شده است و پرسش نامه های دریافت شده، به عنوان نمونه در نظر گرفته شد. لذا نمونه آماری در قلمرو زمانی تحقیق 72 نفر بوده است. به منظور گردآوری اطلاعات از پرسش نامه ی هوش سازمانی آلبرخت (آلبرشت) و پرسش نامه سبک رهبری چند عاملی باس و آلیو استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که هوش سازمانی بر رهبری تحول آفرین تأثیر مثبت دارد. همچنین تمام شاخص های مدل اندازه گیری و مسیرهای متناظر سؤالات تحقیق نیز مورد تائید قرار گرفت.

 پدافند غیرعامل در حال حاضر یکی از مؤثرترین و پایدارترین روش های دفاع در مقابل تهدیدات داخلی و خارجی، همواره مدنظر اکثر کشورهای جهان قرار داشته است. در ایران نیز با توجه به موقعیت راهبردی نواحی مرزی شرق کشور، استان خراسان جنوبی با دارا بودن بیشترین مرز مشترک با کشور افغانستان از دیرباز به لحاظ قرار داشتن در مسیر جاده ابریشم در مبادله کالا و تجارت، از اهمیت خاص و ویژه ای برخوردار بوده است. در این بین نقش پدافند غیرعامل و آمایش سرزمینی و به طور خاص آمایش نواحی مرزی برجسته می شود. یکی از بهترین راهبردهای پدافندی در مناطق مرزی استان برای مقابله با تهدیدات، ایجاد و گسترش فعالیت بازارچه های مرزی است، زیرا بازارچه ها مصداق بارز حضور مردم در امور اقتصادی منطقه بوده که می تواند باعث ماندگاری مرزنشیان شده و از مهاجرت بیرویه آنان جلوگیری کند و این امر، منجر به توسعه و امنیت پایدار منطقه می شود. در این مقاله با روش توصیفی - تحلیلی و تکیه بر منابع کتابخانه ای و میدانی (مصاحبه ها و مشاهدات نگارندگان) به بررسی نقش بازارچه مرزی ماهیرود شهرستان سربیشه در امنیت مناطق مرزی استان از منظر پدافند غیرعامل پرداخته شده است. نتایج بررسی ها در این تحقیق حاکی از آن است که این بازارچه مرزی به عنوان یکی از اهرم های مهم در ایجاد اشتغال، تثبیت جمعیت مرزنشین، کاهش محرومیت و توسعه روابط تجاری با کشور همجوار از سال های گذشته بوده و پیوسته تأثیر قابل توجهی در فعالیت های اقتصادی و ایجاد امنیت منطقه سربیشه و حتی استان  داشته است. 

تغذیه مناسب از مهم ترین نیازهای تأمین سلامت جسمی، فکری و به عبارتی رکن اساسی سلامت جامعه است. ارائه رژیم غذایی مناسب به کودکان، نگهداری و توزیع مطلوب، همچنین کنترل محل نگهداری و توزیع مواد غذایی در مدارس بسیار مهم است. لذا پژوهش حاضر از نوع توصیفی - همبستگی می باشد که با هدف بررسی رابطه آگاهی تغذیه ای با شادکامی و عملکرد تحصیلی دانش آموزان پایه ششم ابتدایی شهر بیرجند انجام شد. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانش آموزان پایه ششم ابتدایی که در سال تحصیلی 94-93 مشغول به تحصیل بودند؛ که مطابق جدول کرجسی و مورگان، با توجه به حجم جامعه (500 نفر)، نمونه آماری 210 نفر به صورت تصادفی ساده تعیین گردید. برای گردآوری داده ها از پرسش نامه های شادکامی آکسفورد (1989) و پرسش نامه محقق ساخته آگاهی تغذیه ای استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده ها نیز با استفاده از تحلیل واریانس چندمتغیره و ضریب همبستگی اسپیرمن انجام شد. نتایج تحقیق حاکی از آن بود بین آگاهی تغذیه ای و شادکامی رابطه معنی داری وجود داشت، اما بین آگاهی تغذیه ای با عملکرد تحصیلی دانش آموزان رابطه معنی داری وجود نداشت.

اسحاق زایی ها از قبایل ابدالی بودند که در اطراف قندهار زندگی می کردند و همزمان با تثبیت حکومت قاجار و قدرت گرفتن محمود شاه، بر لاش و جوین مسلط شدند و شاه پسندخان توانست قلعه های لاش و جوین را بازسازی کند. سردار احمدخان اسحاق زایی همزمان با میرعلمخان حاکم قاینات، قدرت این خاندان را به اوج رساند. اگرچه او در جنگ قاجارها و افغان ها قلمروش را از دست داد، ولی بعدها توانست آن را بهدست آورد و بهعنوان مهمترین حاکم محلی سیستان ظاهر شود. او توانست با میرعلمخان رقابت کند و پس از تجزیهی هرات با کمک امرای افغان و انگلیسی ها لاش و جوین را به قلمرو ایران برگرداند. در این مقاله خاستگاه اسحاق زایی ها و نحوهی به قدرت رسیدن آن ها در لاش و جوین، رابطه با دربار قاجار و تأثیر مسألهی هرات بر موقعیت این خاندان، رابطه با میرعلم خان حاکم قاینات در زمان جنگ هرات و پیامدهای آن، علل تجزیهی لاش و جوین از ایران، موضعگیری در حکمیت گلدسمید و اثرات آن، علل ناکامی ایران در الحاق دوبارهی لاش و جوین به سیستان در زمان جانشینان سردار احمدخان و رابطهی اسحاق زاییها با شوکتالملک ها مورد بررسی قرار می گیرد. اسناد و مدارک موجود نشان می دهد با اینکه میرعلمخان توانست منطقه لاش و جوین را تصرف و با سردار احمدخان اسحاق زایی معاهده صلح امضاء کند، ولی ضعف سیاسی ایران در مقابل زیادهخواهی افغان ها و انگلیسی ها باعث جدایی آن منطقه از قاینات شد و بعد از مرگ سردار احمدخان نیز علیرغم وجود فرصت هایی طرح الحاق این منطقه به ایران عملی نشد.

با تأملی در تاریخ دو شهر بخارا و سمرقند، می توان دریافت که این شهرها، همزمان با ایران قبل از اسلام، از بزرگترین شهرهای ایالت سغد (سغدیانای باستانی) در حوزه ی رود زرافشان (رودسغد) و منطقه ی ماوراءالنهر بوده اند. بدون تردید اهمیت این دو شهر، طی قرون متمادی قبل و بعد از اسلام به اعتبارِ قرارگرفتن آنها در محل برخورد شاهراه های مهم بازرگانی بود. در نیمه ی نخست قرن اول هجری، مسلمین به دنبال فتح خراسان و نواحی مختلف ماوراءالنهر به این شهرها قدم نهادند. عمده ی لشکرکشی های سرداران اموی به این شهرها تا زمان قتیبه بن مسلم باهلی (86- 96 هـ.ق.) شیوه ی تاخت و تازهای سرحدی و پراکنده ای را داشت که سرداران عرب تنها به فتح شهرها و کسب غنایم بسنده می کردند. ولی با روی کار آمدن قتیبه، فتوحات اعراب به اوج خود رسید و لشکریان اعراب مسلمان به نهایت پیشروی دراین شهرها دست یافتند. در همین راستا، نوشتار حاضر بر آن است تا روند ورود اسلام به این مناطق را مورد تبیین قرار داده و علل تأثیرگذار در این ورود تدریجی را واکاوی نماید. به نظر می رسد عمده ی حکام این شهرها علی رغم مقاومت های اولیه، به مرور در برابر اعراب به مصالحه و تسلیم رضایت دادند و بدین طریق، مناصب حکومتی خود را حفظ نمودند. ولی ساکنان این شهرها تا آخرین لحظات به مخالفت با حکومت اعراب ادامه دادند و در نتیجه، این شهرها را به کانون های جنبش ضد اموی مبدل ساختند.