کاربرد برنامه ریزي کاربري اراضی در افزایش تاب آوري شهري در برابر زمین لرزه با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS (مطالعه ي موردي: شهر سبزوار) (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

ادغام و گنجاندن مفاهیم کاهش خطر در برنامههای توسعه شهری یکی از مناسبترین راههای افزایش تاب آوری جوامع شهری در برابر بلایای طبیعی است. مطالعه ی حاضر به بررسی تاثیر برنامه ریزی کاربری اراضی بر افزایش تابآوری الگوهای کاربری اراضی شهر سبزوار از جنبههای دسترسی به فضاهای باز، شبکه معابر شهری، سازگاری کاربریها با مکان احداث آن ها، وضعیت سازههای ساختمانی و... میپردازد. به منظور بررسی معیارهای فوق اقدام به تهیه ی نقشههای شهر سبزوار در محیط GISگردید و سپس با استفاده از قابلیتهای نرم افزار در زمین پردازش و تلفیق لایه ها، نقشههای نهایی استخراج گردید. نتایج نشان می دهد در بین نواحی سیزده گانه شهر سبزوار ناحیه 3 با 32.23 درصد از بناهای خشتی و چوبی شهر، 56.57 درصد معابر با عرض کمتر از 6 متر و 35.51 درصد از بناهای بالای چهل سال و دسترسی تنها 12.72 درصد از مساحت ناحیه به حریم کمتر از 50 متری فضای باز از تاب آوری کمتری در مقابل زمین لرزه برخوردار است علاوه بر موارد فوق تمرکز بالای کاربری های مقیاس شهری و فراتر فشار مضاعفی را بر ناحیه وارد می سازد. با توسعه ی شهر به سمت اطراف معیارها از وضعیت بهتری برخوردار می شوند و وضعیت معیارها به عنوان نمودی از به کارگیری برنامه ریزی کاربری اراضی قابل مشاهده است. به عنوان مثال در ناحیه 13 به عنوان بخشی از توسعه ی جدید تنها 4.2 درصد از معابر دارای عرض کمتر از 6 متر هستند. 95 درصد از ساختمان ها دارای اسکلت فلزی بوده و بناهای زیر 10 سال 93 درصد از بناهای این منطقه را تشکیل می دهند. این مسئله سبب افزایش تاب آوری ناحیه می گردد. همچنین توسعه ی ناپیوسته ی شهر سبزوار در بخش های شمالی به سمت رسوبات سست نئوژن و سازندهای کواترنری نواحی شمالی شهر بوده با توجه به ویژگی های این مناطق می توان گفت توسعه ی شهر سبزوار با حرکت در جهت افزایش احتمال خطر توسعه ای تاب آور محسوب نمی گردد. واژگان کلیدی: تاب آوری، زمین لرزه، برنامه ریزی کاربری اراضی، سبزوار.