مطالعات جغرافیایی مناطق خشک

مطالعات جغرافیایی مناطق خشک

مطالعات جغرافیایی مناطق خشک دوره 2 تابستان 1391 شماره 8 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

بررسی تحلیلی عوامل موثر بر تقطیع و چالش های فرا روی یکپارچه سازی اراضی کشاورزی(نمونه ی موردی دشت نیشابور)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تقطیع اراضی یکپارچه سازی اراضی اصلاحات ارضی نیشابور

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹ تعداد دانلود : ۳۵
مسأله ی یکپارچه سازی اراضی، حداقل در بعد از اصلاحات ارضی در سال 1341 مطرح گردیده و متعاقب آن تأسیس واحدهای تعاونی تولیدی، شرکت های سهامی زراعی و... در راستای تحقق این امر صورت گرفته است. ولی به علت عوامل مختلف و متعدد عینی و ذهنی، مورد استقبال روستائیان قرار نگرفته و مسلماً گسترش و بسط آن ها نیز بدون مشارکت فعال روستائیان امکان پذیر نبوده است. از آن زمان به بعد هر از گاهی مسأله ی یکپارچه سازی اراضی کشاورزی به منظور بالا بردن تولیدات، بهبود راندمان، افزایش بهره-وری و استفاده بهینه از منابع آبی و خاکی کشور توسط مسئولین مربوطه مطرح گردیده است و به دلیل وجود عوامل بازدارنده در سطح روستاها و در بین روستائیان و نیز عدم وجود عزم ملی و نگرش علمی نسبت به این امر، متأسفانه جامه ی عمل به خود نپوشیده است. هدف اصلی این مقاله نشان دادن مسائل و مشکلات مسبوق به یکپارچه سازی اراضی است که بررسی علل وعوامل موثر بر تقطیع را در بر می گیرد. امری که راه را برای یکپارچه سازی اراضی هموار خواهد کرد. این مطالعه بر اساس روش تجربی و شرکت در زندگی روستایی به صورت پیمایشی در دشت نیشابور و به صورت عمقی در یکی از روستاهای دشت به طور نمونه انجام گرفته است. نتیجه ی مطالعات نمایانگر این است که جهت یکپارچه سازی اراضی در هر ناحیه ای ابتدا باید عوامل موثر بر تقطیع مشخص، سپس بر اساس نتایج آن نسبت به انتخاب نحوه، نوع و چگونگی یکپارچه سازی اراضی در صورت وجود برنامه های کلان ملی اقدام کرد.
۲.

بررسی تاثیر شاخص های ژئومورفولوژیکی نواحی خشک و بیابانی بر تحرکات و فعالیت های نیروهای نظامی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: دشت مسیله تحرکات نظامی ژئومورفولوژی شاخص همپوشانی پهنه بندی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴
شناسایی زمین هایی که قابلیت، سهولت تردد و دسترسی آسان و سریع نیروهای نظامی را جهت مقابله با دشمن در عملیات های آفندی و پدافندی و هم چنین در درگیری با اشرار در حاشیه ی مرزهای کشور فراهم نماید، به عنوان یکی از ضرورت ها و دغدغه های فکری است که فرماندهان و رؤسای ستاد در طراحی عملیات با آن مواجه اند. بدیهی است دسترسی آسان و سریع نیروها در سطح منطقه و پراکندگی و اجرای آتش و مانور با استفاده از تجهیزات شنی دار و چرخ دار با شناسایی و شناخت زمین می تواند آسیب و صدمات کم-تری را متوجه آنها نماید و رسیدن به اهداف و از بین بردن متخاصم را آسان تر نماید. برای این منظور با بررسی ژئومورفولوژیکی دشت مسیله که یکی از مناطق خشک و بیابانی کشور محسوب می گردد، این منطقه پهنه بندی و مورد تجزیه و تحلیل نظامی قرار گرفته است. روش کار متکی بر داده های تجربی است که در آن از تصاویر ماهواره ای Astar، کار میدانی، نقشه های توپوگرافی 50000/1، خاک شناسی 250000/1 و مبتنی بر مدل شاخص همپوشانی در محیط Arc/Gis9.3 انجام شده است. نتایج نشان می دهد که با بررسی لندفرم ها و پدیده های سطحی زمین می توان بسیاری از چالش هایی که فرماندهان در تصمیم گیری و طرح ریزی عملیات با آن مواجه اند حل نمود و محدوده های که حداقل آسیب و صدمه را به نیروها و تجهیزات وارد می نماید شناسایی کرد، و قدرت مانور و تحرک آن ها را افزایش داد.
۳.

گذار از برنامه ریزی جامع به برنامه ریزی استراتژیک (نمونه موردی: شهر بانه)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: برنامه ریزی استراتژیک شهر بانه طرح‌های توسعه شهری مدل (SWOT)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱ تعداد دانلود : ۴۷
امروزه برنامه ریزی استراتژیک به عنوان یکی از الگوهای کارآمد در جهت مقابله سیستماتیک با معضلات شهری و برنامه ریزی و توسعه مناسب شهر مطرح است. در این تحقیق سعی شده لزوم اعمال این الگو به عنوان جایگزینی مناسب برای الگوهای سنتی برنامه ریزی، در قالب یک نمونه ی موردی یعنی شهر بانه، مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد. بدین منظور، ضمن ارزیابی طرح تفصیلی(1374) و طرح جامع (1385) شهر بانه ، به منظور درک نیاز به تفکر و رویکرد استراتژیک در برنامه ریزی شهری و از طرفی شناسایی مسائل استراتژیک و استراتژی های اصلی توسعه شهر بانه، سعی شده برنامه ریزی استراتژیک این شهر از منظر پنج شاخص اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی، طبیعی(اکولوژیکی)، کالبدی- زیرساختی و مدیریتی با استفاده از مدل SWOT مورد بررسی قرار گیرد. برای این منظور از جامعه آماری مدیران شهری و منطقه ای دستگاه های اجرایی، تعداد 85 نفر در سطح محلی و استانی پرسشنامه تهیه شده است. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزارهای آماری و تکنیک SWOT، نشان می دهد، فرصت های بالقوه شهر و ضعف ها، در مقایسه با نقاط قوت و تهدیدهای فراروی شهر، از شدت بیشتری برخوردارند و شهر بانه در وضعیت تدافعی قرار دارد. در پایان، استراتژی های اصلی توسعه شهر بانه به عنوان پیشنهادات تحقیق ارائه گردیده است. از جمله این استراتژی ها می توان به این موارد اشاره نمود: 1.فراهم آوردن تسهیلات، زیرساخت ها و امکانات رفاهی- گردشگری و برنامه ریزی برای جذب بیشتر گردشگر 2. مدیریت کارا در بهره برداری از جاذبه های محیطی و اقدامات حفاظتی در جهت حفظ و نگهداری پوشش جنگلی و حیات وحش طبیعی و نیز برطرف نمودن آلایندگی فزاینده ی رودخانه شهری 3. تشویق مردم و سرمایه گذاران به سرمایه گذاری در بخش صنعت و دیگر بخش های اقتصادی.
۴.

تعیین پتانسیل های اکوتوریسم کویر مزینان سبزوار با استفاده از مدل SWOT(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: اکوتوریسم ک‍وی‍ر مزینان سبزوار مدل SWOT

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳ تعداد دانلود : ۴۰
اکوتوریسم، به طور عمده بر منابع و جاذبه هایی استوار است که محیط طبیعی دراختیار گردشگر قرار می دهد که بهره گیری از آن هم به امکانات و شرایط مناسب نیاز دارد و هم مستلزم حفاظت از منابع طبیعی می باشد، این امر از طریق ارزیابی توان و ظرفیت محیط زیست طبیعی برای جذب گردشگران قابل تحقق است. مقاله ی حاضر با تکیه بر پژوهش انجام شده با مدل SWOTبه بررسی و تحلیل قابلیت و محدودیت های عوارض ژئومورفولوژیکی مؤثر براکوتوریسم در کویر مزینان از توابع شهرستان سبزوار پرداخته است. جهت ارزیابی و تحلیل پتانسیل ها و تنگناهای توسعه ی اکوتوریسم در کویر مزینان و به منظور دستیابی به راهبردهای کلی توسعه ی گردشگری در محدوده ی مطالعاتی، با طبقه بندی ساختارهای مربوطه، اقدام به استخراج راهبردهای تلفیقی با استفاده از مدل SWOT شده و ضمن تهیه ی نقشه ی ژئومورفولوژی کویر مزینان از طریق نرم افزارGIS با استفاده از این مدل، نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدها و اولویت بندی آن ها تعیین گردیده است. مجموع امتیاز وزنی نقاط قوت منطقه برابر با 65/2 به دست آمده در حالی که مجموع امتیاز وزنی مجموع نقاط ضعف منطقه 83/1 تعیین گردیده است که نشان دهنده ی بالا بودن تأثیر نقاط قوت منطقه ی کویر مزینان در میان عوامل داخلی است. هم چنین مجموع امتیاز وزنی فرصت های منطقه 25/2 محاسبه شده است، در صورتی که مجموع امتیاز وزنی تهدیدهای منطقه 07/1 تعیین شده است. بدین ترتیب بالا بودن امتیازهای مربوط به فرصت های گردشگری و نقاط قوت داخلی از جمله وجود جاذبه های اکوتوریستی ممتاز در سطح منطقه و تنوع چشم اندازهای طبیعی و بکر، شرایط مناسب جهت برگزاری تورهای کویرنوردی و شن نوردی با کاروان های شتر و انواع فعالیت های اکوتوریستی نشان دهنده ی شرایط بسیار مطلوب برای توسعه ی گردشگری در کویر مزینان است. در حالی که نبود زیرساخت ها و امکانات لازم و تبلیغات مؤثر و عدم سرمایه گذاری های مناسب و کمی توجه به مناطق کویری به عنوان سرمایه های اکوتوریستی کشور در سطح کلان، از موانع توسعه ی اکوتوریسم پایدار دراین ناحیه شده است.
۵.

تحلیل نقش مراکز خرید در رابطه با گردشگری و زیارت در کلانشهرها (مطالعه موردی: کلانشهر مشهد)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: مراکز خرید گردشگر ی خرید متن فضایی مدل آشورت و تون بریج بخش بندی بازار مشهد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱ تعداد دانلود : ۳۹
گردشگری خرید از جمله گونه های گردشگری است که به خصوص در الگو فضایی گردشگری شهری در توسعه مقاصد و اقتصاد گردشگری جایگاه با اهمیتی را دارا می باشد. به گونه ای که در جریان گردشگری به خصوص در نواحی شهری مراکز خرید جزو لاینفک اقتصاد گردشگری محسوب می شوند. این گونه از گردشگری در ارتباط تنگاتنگی که با مراکز خرید مدرن دارد یکی از گونه های گردگرشگری در سفرهای چند منظوره به کلانشهر مشهد می باشد که در چارچوب روش تحلیلی و توصیفی در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته است. در این زمینه با استفاده از مطالعات میدانی و پرسشنامه محقق ساخت با حجم نمونه 300 نفر، عرضه و تقاضای گردشگری خرید مورد بررسی قرار گرفته و در جهت ترسیم الگوی استقرار مراکز خرید به عنوان جاذبه ی اصلی این گونه از گردشگری از مدل مسافت استاندارد و مدل برآورد جذابیت استفاده شده است. نتایج به دست آمده در مقایسه ی تطبیقی با مدل آشورث و تون بریج منتهی به ارائه ی یک مدل از الگوی استقرار مراکز خرید در ارتباط با بخش های تجارت گردشگری (TBD) در کلانشهر مشهد گردیده است. نتایج به دست آمده از این مطالعات ضمن تشریح متن فضایی گردشگری خرید؛ نشان دهنده ی شکل گیری بخش های تجارت گردشگری در سه پراکنش فضایی مراکز خرید در اطراف حرم، غرب مشهد و میدان شریعتی و خیابان احمدآباد می باشد که در ارتباط با راه ها و وسایل دسترسی به ایفای نقش خود در رابطه با گردشگری خرید در کلانشهر مشهد می پردازند، به گونه ای که در چارچوب بخش بندی بازار تقاضای گردشگری در سه گونه زائر سنتی، زائر گردشگری و گردشگری مذهبی به عنوان جاذبه اصلی متن فضایی گردشگری خرید را تولید می کنند.
۷.

تحلیل همدید سامانه های سیل زا در قم (مطالعه موردی: سیلاب فروردین سال 1388)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: سیلاب بارش سیل زا تحلیل همدید الگوهای گردشی الگوهای ضخامت همگرایی شار رطوبت قم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳ تعداد دانلود : ۳۰
سیل یکی از مخرب ترین بلایای طبیعی است که در طول تاریخ خسارت های زیادی را به مردم تحمیل کرده و می کند. از این رو، هدف غایی این مطالعه ی همدید، تبیین اندرکنش های کلیدی میان جو و محیط سطحی و به عبارتی کشف رابطه ی میان الگوی گردشی موجد بارش های سیل زا در منطقه ی قم به منظور پیش بینی وقوع رگبارهای منجر به سیل است. بدین منظور برای تحلیل همدید بارش های سنگین فروردین 1388 استان قم که پدیده ی سیل را به همراه داشت، با استفاده از رویکرد محیطی به گردشی، الگوهای گردشی ایجاد کننده ی بارش های سیل زا شناسایی شد و مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که بارش های سیل زا در منطقه غالباً از ادغام دو سامانه ی کم فشار نشأت می گیرند: الف) کم فشارهای مهاجر همراه با جبهه از سمت شرق مدیترانه و ب) کم فشارهای منطقه دریای سرخ. در عین حال، الگوهای ضخامت جو، منطقه ی کژفشاری شدیدی را آشکار ساخت که ناشی از برخورد توده هوای سرد عرض های بالایی با هوای گرم و مرطوب نفوذی از سمت شمال آفریقا می باشد. تحلیل الگوهای تابع همگرایی شار رطوبت نیز نشان داد که بارش های سیل زا نتیجه ی شارش رطوبت از پهنه های آبی مدیترانه ی شرقی، دریای سرخ شمالی و خلیج فارس به منطقه ی قم و انباشت رطوبت در این پهنه است.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۵۶