پژوهش در دین و سلامت

انسان دارای جنبه های مشترکی با حیوان و فرشته است؛ بیشترین اشتراک انسان با حیوان، در جنبه های جسمی و مادی؛ و جنبه ی مشترک انسان با فرشتگان در عقلانیت است. ازآنجایی که موضوع علم پزشکی بدن انسان و آثار طبیعی و مادی آن است، به ناچار به جنبه های مشترک درمانی بین انسان و حیوان اندیشیده و در این باره به آزمایش و پژوهش می پردازد؛ ولی پرداختن به این موضوع به طور طبیعی ممکن است انسان را از نگاهی متعالی به دیگر ابعاد وجودی خویشتن باز دارد. اگر نگاهمان را اندکی از بُعد خاکی برگرفته و نگاهی آسمانی و ملکوتی به انسان بیفکنیم، درخواهیم یافت که انسان جنبه های مشترکی نیز با ملائک دارد که آن جنبه ها، در بُعد روحانیِ وجود او جلوه گر شده است، همان بخشی که در باور و اعتقاد ما تأمین کننده ی سلامت معنوی به معنای واقعی کلمه نیز است.

سابقه و هدف: شناخت ابعاد معنوی، جزء حیاتی سلامت انسان است که به افزایش علاقه به آموزش معنویت منجر می شود. سلامت معنوی تأثیر مثبتی روی سلامتی، طول عمر و بهبودی از بیماری جسمانی دارد. ازاین رو، هدف این پژوهش بررسی اثربخشی آموزش سلامت معنوی گروهی بر امیدواری و راهبردهای مقابله یی بیماران مبتلا به مالتیپل اسکلروزیس (ام.اس.) است. روش کار: این پژوهش از نوع کارآزمایی بالینی است که جامعه ی آماری آن را اعضای «جامعه ی حمایت از بیماران ام.اس.» شهر تهران تشکیل می دهند. پس از محاسبه ی حجم نمونه، نمونه گیری در دو مرحله انجام شد؛ ابتدا 100 نفر از اعضای جامعه ی حمایت از بیماران ام.اس. و سپس 30 نفر، به صورت تصادفی انتخاب شدند و در دو گروه آزمایش (15 نفر) و کنترل (15 نفر) قرار گرفتند. یک روان شناس بالینی آموزش دیده، آموزش سلامت معنوی را به صورت گروهی، در هشت جلسه ی 90 دقیقه یی برگزار کرد. ابزار گردآوری اطلاعات شامل پرسش نامه ی امیدواری میلر (MHS) و پرسش نامه ی راهبردهای مقابله یی لازاروس و فولکمن (CSQ) بود. نمره های پیش آزمون و پس آزمون نیز با استفاده از تجزیه و تحلیل کوواریانس، تحلیل شد. در این پژوهش همه ی موارد اخلاقی رعایت شده است. علاوه براین، نویسندگان مقاله هیچ گونه تضاد منافعی گزارش نکرده اند. یافته ها: یافته ها نشان می دهد که آموزش هشت جلسه مداخله ی سلامت معنوی در گروه آزمایش، نسبت به گروه کنترل، موجب تغییر در نمره های حاصل از متغیّرهای امیدواری (35/0)، راهبردهای مقابله یی مسئله مدار (40/0) و هیجان مدار (25/0) شده است. نتیجه گیری: نتایج پژوهش گویای این است که آموزش سلامت معنوی می تواند در افزایش امیدواری و تقویت راهبردهای مقابله یی کارآمد (مسئله مدار) افراد مبتلا به ام.اس. مؤثر باشد.

سابقه و هدف: درمان اختلال وسواسی - اجباری از بحث برانگیزترین موضوع های بالینی است. با توجه به هزینه های متعدد ناشی از آن، بازبینی پیشینه ی تحقیقی برای دستیابی به سودمندترین گزینه های درمانی ضروری به نظر می رسد. پژوهش حاضر با هدف مقایسه ی طرح واره های ناسازگار اولیه و سازوکارهای دفاعی با نگرش های مذهبی در زنان مبتلا به اختلال وسواسی - اجباری (OCD)و زنان سالم شهر همدان صورت گرفته است. روش کار: این پژوهش از نوع علّی - مقایسه یی و جامعه ی آماری آن شامل همه ی زنان مبتلا به OCD شهر همدان است. با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده، 100 زن مبتلا به OCD و 100 زن سالم (از بین همراهان بیماران و کارمندان دانشگاه)، بر اساس مصاحبه ی بالینی، ملاک های تشخیصی DSM-V و تکمیل پرسش نامه انتخاب شدند. ابزارهای گردآوری اطلاعات شامل پرسش نامه های طرح واره های ناسازگارانه (YSQ-SF)، سازوکارهای دفاعی (DSQ-40) و نگرش های مذهبی (RAQ) بود. داده های پژوهش نیز با استفاده از شاخص های آمار توصیفی و تحلیل واریانس چند متغیّره (MANOVA) تجزیه و تحلیل شد. در این پژوهش همه ی موارد اخلاقی رعایت شده است. علاوه براین، نویسندگان مقاله هیچ گونه تضاد منافعی گزارش نکرده اند. یافته ها: یافته ها نشان داده که تفاوت معناداری بین گروه های بالینی و بهنجار در پنج حوزه ی طرح واره های ناسازگار اولیه (بریدگی و طرد، عملکرد مختل، محدودیت های مختل، دیگر جهت مندی و گوش به زنگی بیش از حد و بازداری) وجود دارد (05/0>P). علاوه براین، در نمره های سبک های دفاعی (رشدیافته، رشدنایافته و روان آزرده) و نگرش های مذهبی نیز این تفاوت معنادار بوده است (05/0>P). نتیجه گیری: نتایج پژوهش بر اهمیت تأثیر مداخله های پیشگیرانه در علائم روان شناختی بیماران نوروتیک و ترسیم افق های، جدید در مداخله های بالینی، با توجه به بُعد دین، تأکید دارد.

سابقه و هدف: یکی از منابع اصلی تنش و اضطراب خانواده ها، بحران ناشی از بیماری و بستری شدن کودکان است. امروزه توجه به نیازهای عاطفی و معنوی خانواده در فرایند مراقبت، یکی از اولویت های اساسی بهسازی شرایط مراقبت از کودک در بیمارستان شناخته شده است. شناخت باورها و رفتارهای مذهبی مادران طی بیماری و بستری شدن کودک می تواند زمینه ی تأمین نیازهای معنوی خانواده و والدین را فراهم سازد. ازاین رو، این پژوهش با هدف تبیین رفتارهای مذهبی مادران، حین بستری کودکشان در بیمارستان انجام شده است. روش کار: این پژوهش از نوع کیفی؛ و محیط اجرای آن مرکز آموزشی - درمانی کودکان (سانترال) دانشگاه علوم پزشکی گلستان است. داده های پژوهش از طریق مصاحبه های نیمه ساختار جمع آوری شد و نمونه گیری پژوهش نیز مبتنی بر هدف و با حداکثر تنوع بود. 19 مادر دارای یک کودک بستری در بخش های اطفال، وارد پژوهش شدند. ملاک اتمام نمونه گیری نیز اشباع داده ها بود. علاوه براین، مصاحبه ها ضبط و سپس دست نویس؛ و مطابق رویکرد تحلیل محتوای کیفی مرسوم تحلیل شد. در این پژوهش همه ی موارد اخلاقی رعایت شده است. علاوه براین، نویسندگان مقاله هیچ گونه تضاد منافعی گزارش نکرده اند. یافته ها: تحلیل داده ها به شکل گیری دو مضمون اصلی «بهبودی - حفظ سلامتی» و «پذیرش - سازگاری»؛ و مضامین فرعی «دستیابی به آرامش، امیدواری و تحمل روحی» منجر شد. قرآن خواندن، ذکر گفتن، دعا و نذر کردن از رفتارهای اعتقادی مادران بوده که در مصاحبه ها بارها به آنها اشاره شده است. نتیجه گیری: نتایج پژوهش نشان می دهد که اعتقادات و رفتارهای مذهبی می تواند عاملی مؤثر برای ارتقای سلامت روانی مادران دارای کودک بستری در بیمارستان باشد.

سابقه و هدف: دانشگاه فرصتی مناسب برای رشد فردی به حساب می آید؛ باوجوداین، دانشجویان اغلب با معضل هایی روبه رو هستند که احساس غربت جزء بیشترین معضل های بیان شده در بین دانشجویان خوابگاهی است. این پژوهش با هدف بررسی رابطه ی عزت نفس و معنویت گرایی با احساس غربت در دانشجویان خوابگاهی دانشگاه رازی کرمانشاه در سال 1395 انجام شده است . روش کار: این پژوهش، توصیفی از نوع همبستگی و جامعه ی آماری آن شامل همه ی دانشجویان دختر و پسر خوابگاهی دانشگاه رازی کرمانشاه در سال تحصیلی 94 - 95 است؛ که از میان آنان 322 نفر بر اساس جدول مورگان و با استفاده از روش نمونه گیری خوشه یی چندمرحله یی انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات شامل پرسش نامه ی عزت نفس کوپر اسمیت، پرسش نامه ی معنویت پارسیان و دونینگ و پرسش نامه ی احساس غربت آرچر است. داده های پژوهش نیز با استفاده از روش های آمار توصیفی، ضریب همبستگی و رگرسیون تحلیل شد. در این پژوهش همه ی موارد اخلاقی رعایت شده است. علاوه براین، نویسندگان مقاله هیچ گونه تضاد منافعی گزارش نکرده اند. یافته ها: نتایج تجزیه و تحلیل داده ها نشان داده که بین عزت نفس و احساس غربت (10/0>p) و همچنین بین معنویت گرایی و احساس غربت (001/0>p)، رابطه ی منفی معنادار وجود دارد و معنویت گرایی می تواند میزان احساس غربت دانشجویان خوابگاهی را پیش بینی کند (100/0>p). نتیجه گیری: با توجه به نتایج پژوهش می توان معنویت گرایی و عزت نفس را ابزاری مکمل برای کاهش احساس غربت در نظر گرفت و برای کاهش احساس غربت در دانشجویان خوابگاهی به این متغیّرها توجه داشت.

سابقه و هدف: معنویت یکی از مهم ترین عامل های افزایش شادکامی و سلامت عمومی گزارش شده است. با توجه به اینکه محیط، یکی از عامل های ایجاد بهزیستی معنوی است؛ این پژوهش با هدف بررسی مقایسه یی رابطه ی بهزیستی معنوی با شادکامی و سلامت عمومی در دانشجویان دانشگاه شهید باهنر و حوزه های علمیه ی شهر کرمان انجام شده است. روش کار: این پژوهش از نوع علّی - مقایسه یی و جامعه ی آماری آن شامل همه ی دانشجویان دانشگاه شهید باهنر و حوزه های علمیه ی شهر کرمان است. بدین صورت که 376 نفر از دانشجویان دانشگاه شهید باهنر به روش نمونه گیری تصادفی خوشه یی چندمرحله یی و 274 نفر از دانشجویان حوزه های علمیه، به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. ابزارهای اندازه گیری شامل پرسش نامه های بهزیستی معنوی (SWB)، شادکامی آکسفورد (AHQ) و سلامت عمومی (GHQ-28) است. داده ها با استفاده از روش های رگرسیون چندگانه، آزمون های تی مستقل و یومن ویتنی تجزیه و تحلیل شد. در این پژوهش همه ی موارد اخلاقی رعایت شده است. علاوه براین، نویسندگان مقاله هیچ گونه تضاد منافعی گزارش نکرده اند. یافته ها: نتایج پژوهش نشان داده که بین بهزیستی معنوی، بهزیستی وجودی و بهزیستی مذهبی با شادکامی، رابطه ی مثبت وجود دارد (001/0>P)، درحالی که هر سه با سلامت عمومی رابطه ی منفی دارند (001/0>P)؛ همچنین بهزیستی معنوی و شادکامی تفاوت معناداری در دانشجویان دانشگاه شهید باهنر و حوزه دارند (01/0>P)، اما تفاوت دو گروه در سلامت عمومی معنادار نیست (05/0<P). نتیجه گیری: بر اساس نتایج پژوهش، سطح بالاتر بهزیستی معنوی و شادکامی در حوزه های علمیه، نشان دهنده ی اثر معنویت موجود در این مدارس، در متغیّرهای مورد بررسی است و لزوم توجه به جنبه های معنوی و تلاش برای رشد و توسعه ی آن را گوشزد می سازد.

سابقه و هدف: رفتار باروری ازجمله تعیین کننده های مهم نوسانات جمعیتی است. کاهش نرخ باروری همراه با سالمندی جمعیت؛ و نیز کاهش نیروی کار جوان، از معضل های مهمی است که جامعه ی ایران در آینده با آن روبه رو خواهد شد. با توجه به اهمیت فراوان موضوع، این پژوهش با هدف تعیین وضعیت نگرش دینی و رفتار باروری در زنان مراجعه کننده به مراکز بهداشتی و درمانی تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تهران صورت گرفته است. روش کار: در این پژوهش مقطعی، جامعه ی آماری شامل همه ی زن ان مراجعه کننده به مراکز بهداشتی و درمانی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی است، که 200 نفر از زنان دارای معیارهای ورود، با روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. ابزار جمع آوری داده ها پرسش نامه ی سه قسمتی، حاوی اطلاعات دموگرافیک، پرسش های تعیین کننده ی رفتار باروری و نگرش دینی است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آمارهای توصیفی و تحلیل واریانس استفاده شد و سطح معنی داری نیز 05/0 در نظر گرفته شد. در این پژوهش همه ی موارد اخلاقی رعایت شده است. علاوه براین، نویسندگان مقاله هیچ گونه تضاد منافعی گزارش نکرده اند. یافته ها: یافته های پژوهش نشان می دهد که میانگین ± انحراف معیار سن واح دهای پ ژوهش 6/1 ± 24/29 سال است. همچنین میانگین ± انحراف معیار تعداد افراد خانوار، تعداد فرزندان، سن ازدواج، مدت زمان ازدواج و فاصله ی بین ازدواج و اولین بارداری به ترتیب 79/0 ± 16/3 نفر، 78/0 ± 8/1 نفر، 9/5 ± 5/8 سال، 39/24 ± 74/24 ماه و 47/4 ± 02/21 سال است. علاوه براین، سطح نگرش دینی بیشتر واحدهای پژوهش (5/67 درصد) در حد خوب ارزیابی شده است. نتایج آزمون تحلیل واریانس نیز نشان دهنده ی ارتباط معنادار سطوح مختلف نگرش دینی با رفتار باروری است. نتیجه گیری: نتایج پژوهش حاضر بر اهمیت بیشتر اعتقادات دینی در رفتار باروری افراد تأکید می کند. توصیه می شود در اجرای برنامه های آموزشی و مشاوره یی که برای ارتقای رفتار باروری صورت می گیرد، به باورها و اعتقادات دینی افراد توجه ویژه یی شود تا هر دو مقوله ی مهم ارتقا یابند.

سابقه و هدف: سلامت معنوی یکی از مفاهیم بنیادین در بیماری های مزمن است و رویکردی مهم در ارتقای سلامت عمومی افراد در نظر گرفته می شود. با توجه به اهمیت سلامت معنوی و نقش آن در ارتقای سلامت عمومی، پژوهش حاضر با هدف بررسی ارتباط بین سلامت معنوی و سلامت عمومی در بیماران مبتلا به سرطان پستان مراجعه کننده به مرکز جامع کنترل سرطان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی انجام شده است. روش کار: این پژوهش از نوع مقطعی است و جامعه ی آماری آن شامل 122 نفر از بیماران مبتلا به سرطان پستان مراجعه کننده به مرکز یادشده، در سال 1393 است. داده ها پس از جمع آوری ازطریق پرسش نامه های سلامت معنوی 20 سؤالی پالوتزیان [1] و الیسون [2] و سلامت عمومی 28 سؤالی؛ و تعیین روایی و پایایی آنها، به صورت خودایفا، تکمیل شد و با آزمون های تحلیل واریانس، همبستگی و رگرسیون خطی در سطح معنی داری کمتر از 05/0 تجزیه و تحلیل شد. در این پژوهش همه ی موارد اخلاقی رعایت شده است. علاوه براین، نویسندگان مقاله هیچ گونه تضاد منافعی گزارش نکرده اند. یافته ها: بر اساس یافته های پژوهش، سلامت معنوی بیشتر بیماران در حد متوسطی قرار دارد (8/37 درصد)؛ و بیشتر شرکت کنندگان در مطالعه (50 درصد)، دچار مشکل سلامت عمومی خفیفی هستند. همچنین در این پژوهش علاوه بر اینکه بین سلامت عمومی و مشخصات دموگرافیک (وضعیت تأهل، سطح تحصیلات، وضعیت درآمد و فعالیت جسمانی) سطح معنی داری وجود دارد، بین سلامت عمومی و سلامت معنوی بیماران نیز رابطه ی معنی داری دیده می شود. نتیجه گیری: با توجه به یافته ها، برای پیشگیری از آسیب های روانی در بیماران، ارتقای سلامت معنوی مبتلایان به سرطان پستان باید از اولویت های کادر بهداشتی و درمانی قرار گیرد.

سابقه و هدف: زیتون با نام علمی اولئا یوروپائه آ، از تیره ی اولئاسه آ، یکی از میوه هایی است که در نواحی مدیترانه، آسیای مرکزی و در بخش هایی از آفریقا کشت می شود و میزان تولید سالیانه ی آن در جهان بیش از 4/17 میلیون تن است. با گسترش و پیشرفت علم در حوزه های مختلف، روزبه روز فواید و خواص طبی و تغذیه یی جدیدی از زیتون آشکار می شود. با پژوهش در قرآن، روایات و احادیث پیامبر (ص) و امامان معصوم (ع) درمی یابیم که به بسیاری از خواص این میوه که علوم جدید آنها را اثبات کرده، قبلاً اشاره شده است. به طورکلی زیتون در درمان زخم معده و دیگر بیماری های دستگاه گوارش، فشارخون، آسم، بیماری های قلبی، دیابت، شکستگی و پوکی استخوان و بیماری های پوستی مؤثر است و سبب تحریک ترشح ادرار، جلوگیری از ریزش مو و کاهش التهاب و تب می شود. روش کار: در تحقیق حاضر، خواص طبی زیتون از منظر قرآن کریم، احادیث و منابع طب سنتی و نیز پژوهش های علمی انجام شده طی سال های 2000 تا 2016، بررسی و مطالعه شده است. در این پژوهش همه ی موارد اخلاقی رعایت شده است. علاوه براین، نویسندگان مقاله هیچ گونه تضاد منافعی گزارش نکرده اند. یافته ها: طب نوین باوجود پیشرفت های بسیار، در سال های اخیر به یافته هایی رسیده که قرن ها قبل در کتب قدما و حکمای طب سنّتی ایران و اسلام به سادگی و با جزئیات بیان شده است. نتایج پژوهش اخیر نیز نشان می دهد که زیتون در پیشگیری از بیماری های قلبی، آلزایمر، سرطان های روده ی بزرگ، پوست، پروستات، سینه، رحم و تخمدان؛ دیابت، بیماری های التهابی و خودایمن مانند روماتیسم، پوکی استخوان و بیماری های عصبی مانند نشانگان داون مؤثر؛ و همچنین دارای اثرهای ضدالتهابی، ضدمیکروبی و آنتی اکسیدانی است. نتیجه گیری: یافته های این پژوهش می تواند گامی مؤثر در جهت تأیید جنبه های علمی قرآن و احادیث پیامبر (ص) و ائمه (ع)، به ویژه در مورد میوه هایی نظیر زیتون، محسوب شود.

سابقه و هدف: انسان؛ یکی از پیچیده ترین مخلوقاتی که نمود «فتبارک الله احسن الخالقین» است، موضوع بسیاری از علوم قرار گرفته است. یکی از علومی که به بررسی انسان ازجهت عوامل رشد و حیات و چگونگی فعالیت اعضای بدن می پردازد، «فیزیولوژی» است. از سوی دیگر بررسی انسان از این منظر در علوم دینی اسلامی هم صورت گرفته است و منابع مختلف دینی ازجمله قرآن و کتب باقی مانده از معصومان و بزرگان دینی نیز به آن پرداخته است. هدف اصلی این پژوهش رسیدن به دیدی جامع نسبت به امکان تطابق علم با دین و درک جدانبودن این دو مقوله از یکدیگر است. روش کار: روش این پژوهش تطبیق و تحلیل مطالب و مراجعه به کتابخانه است و برای اجرای آن، از کتاب های مختلف حوزه ی علوم اسلامی و کتب مربوط به دانش فیزیولوژی و پزشکی و مقالات حوزه ی دینی و پزشکی استفاده شده است. در این پژوهش همه ی موارد اخلاقی رعایت شده است. علاوه براین، نویسندگان مقاله هیچ گونه تضاد منافعی گزارش نکرده اند. یافته ها: یافته ها نشان می دهد بسیاری از مواردی که در حوزه ی علم فیزیولوژی و پزشکی به آنها اشاره شده، بزرگان دین اسلام، به ویژه امامان معصوم (ع) که دارای علم الهی و عصمت بالغه هستند نیز به آنها اشاره کرده اند، که با علوم روز منطبق است. نتیجه گیری: بحث مقایسه یی درباره ی علم فیزیولوژی در دو حوزه ی علوم تجربی و دینی، نشان می دهد که دین (منبعی که دارای آموزه های وحیانی است)، با علم تجربی منطبق است و در حوزه ی علوم تجربی نیز حرفی برای گفتن دارد. این امر موجب می شود در حوزه ی ارتباط علم و دین به تعارض های کامل بین این دو مقوله قائل نباشیم و ارتباط بین این دو را بپذیریم که این امر منجر می شود در بُعد پزشکی، فیزیولوژی و علوم تجربی عقاید دینی را مؤثر بدانیم و گام های بلندی برای ارتباط تنگاتنگ بین آنها برداریم