تاریخ علم

تاریخ علم

تاریخ علم دوره 9 سال 1391 شماره 2 (پیاپی 11) (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

نگاهی به ترجمه فارسی قطب الدین شیرازی از اصول اقلیدس(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۴۸۸ تعداد دانلود : ۳۰۶
کتاب اصول اقلیدس، که گاهی آن را به نام مؤلفش «کتاب اقلیدس» نیز می نامند و در تألیفات ریاضی دوره اسلامی آن را به علت شهرت فراوانش کتاب اصول نیز خوانده اند، از منابع مهم ریاضیات دوره اسلامی بوده است. در این مقاله، پس از بررسی تاریخ ترجمه این اثر به زبان عربی و تحریر خواجه نصیرالدین طوسی از آن، برخی از ویژگی های این تحریر، از راه مقایسه آن با ترجمه اسحاق بن حنین، خواهد آمد. سپس با مقایسه بخش هایی از فن اول از جمله چهارم دره التاج قطب الدین شیرازی با ترجمه عربی اسحاق بن حنین و تحریر خواجه نصیرالدین طوسی، نشان داده می شود که اثر قطب الدین در واقع ترجمه فارسی تحریر اصول طوسی است، هرچند برخی تفاوت ها میان این دو اثر وجود دارد. در بخش پایانی مقاله یکی از این تفاوت ها بررسی می شود و آن شکلی واحد است که قطب الدین از تلفیق شکل های چهل و هشت قضیه مقاله اول اصول اقلیدس، ترسیم کرده است.
۲.

حرکت از نگاه ابن سینا و ابوالبرکات بغدادی(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۴۰۷ تعداد دانلود : ۳۷۲
هرچند ابوالبرکات مکان و زمان را شروط مقدم بر حرکت و زمان را نه مقدار حرکت که مقدار وجود می داند، با این حال معتقد است که می توان حرکت را بر حسب مفهومی شهودی از زمان، که غیر از مفهوم نظری زمان است، تعریف کرد و به این وسیله دَوری را که در تعریف ارسطو از حرکت وجود دارد که خروج تدریجی (و در نتیجه، زمانی) از قوه به فعل است، حل می کند. در بحث از وجود یا عدم حرکت که ابن سینا با تقسیم حرکت به قطعیه و توسطیه برای نوع دوم وجود عینی و برای اولی وجود ذهنی قائل است، ابوالبرکات معتقد است حرکت نمی تواند مطلقاً عدمی باشد، حتی اگر دارای وجودی لحظه ای و ناپایدار باشد. در بحث از علت حرکت ابوالبرکات با دیدگاه های ابن سینا موافق است که محرک غیر از متحرک است. همچنین در این مقاله دیدگاه های ابن سینا و ابوالبرکات در باره وحدت حرکت و تضاد و تقابل میان حرکات بررسی می شود.
۳.

بررسی دلایل مرکزیت و سکون زمین در آثار هیئت دوره اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
تعداد بازدید : ۴۰۲ تعداد دانلود : ۲۸۷
دلایل مرکزیت و سکون زمین را، در میان آثار نجومی دوره اسلامی، باید در کتب هیئت یافت. زیرا در این آثار، به کیهان شناسی ریاضی بر اساس هیئتِ مجسم افلاک و موقعیت زمین در میان آنها پرداخته شده است. این دلایل که در کتاب مجسطی بطلمیوس ریشه دارند، بر مشاهدات و پیش فرض هایی بنا شده اند. در این مقاله تک تک این دلایل مطرح و شرح داده می شوند و با روشی تحلیلی سعی می شود که پیش فرض های این دلایل روشن شوند. این تحلیل دو پیش فرض حرکت شناختی را نشان می دهد: 1) اگر متحرک از محرک جدا شود، دیگر به حرکت خود ادامه نخواهد داد؛ و 2) سرعت سقوط اجسام متناسب با وزنشان است.
۴.

Quṭb al-Dīn al-Shīrāzī’s Appendix to Book I of his Persian Translation of Euclid: Text, Context, Influence(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
تعداد بازدید : ۳۱۳ تعداد دانلود : ۳۲۱
The first part of the paper describes the Persian translation of Naṣīr al-Dīn al-Ṭūsī’s Taḥrīr Kitāb Uqlīdis by Quṭb al-Dīn al-Shīrāzī, with a primary focus on his appendix to book i. Part of a larger encyclopedic collection, al-Shīrāzī’s translation continued to be read for centuries. As evidence of the work’s influence, al-Shīrāzī’s appendix to book i was included in a nineteenth century printed edition of Muḥammad Barakat’s commentary on book i of al-Ṭūsī’s treatise. I discuss this later use of al-Shīrāzī’s appendix in the second part of the paper.
۵.

Quṭb al-Dīn Shīrāzī as Depicted in Early Historical Sources(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
تعداد بازدید : ۲۴۴ تعداد دانلود : ۱۶۵
Starting his intellectual life as a precociously young medical practitioner, Quṭb al-Dīn Shīrāzī (634-710 A.H.) was compelled to wander far and wide in his quest for knowledge. Recognized and admired as a savant, and enjoying the patronage of key political figures of his era, Shīrāzī's activities as a scholar continued even during his appointment as judge in Rūm, and while serving as ambassador on behalf of his Ilkhan patrons. This paper examines a number of early chronicles in order to shed more light on Shīrāzī's itinerant life as a well-known intellectual luminary of the period.
۶.

Shīrāzī’s Nihāyat al-Idrāk: Introduction and Conclusion(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
تعداد بازدید : ۲۲۶ تعداد دانلود : ۲۶۴
Quṭb al-Dīn al-Shīrāzī (634H/1236CE-710H/1311CE) wrote four major works on astronomy: Nihāyat al‐idrāk fī dirāyat al‐aflāk (“The utmost attainment in comprehending the orbs), in Arabic, first edition completed mid-Shaʿbān 680/November 1281); the Ikhtiyārāt‐i Muẓaffarī (“Selections for Muẓaffar al-Dīn Arslan” [a minor ruler in Qasṭamūnī (modern Kastamonu, Turkey)], in Persian, completed sometime between 680/1281 and 684/1285); al‐Tuḥfa al‐shāhiyya (“The imperial gift” dedicated to the Vizier Amīr Shāh ibn Tāj al‐Dīn Muʿtazz ibn Ṭāhir in Siwās, in Arabic, first edition completed last part of Jumādā I 684/ July or August 1285); and Faʿalta fa‐lā talum (“You’ve done it so don't blame [me]”), a supercommentary on the Tadhkira fī ʿilm al‐hayʾa by Naṣīr al-Dīn al-Ṭūsī, in Arabic, completed sometime after the Tuḥfa, which, Shīrāzī claims in Faʿalta, was plagiarized by a certain al-Ḥimādhī, whence the need for this rather vituperative work). None of these works has been edited or translated, which is rather surprising given the importance of all these texts for an understanding of Islamic astronomy. As a small contribution toward the goal of giving Shīrāzī’s works the editions they deserve, an edition and translation of the introduction and conclusion of the Nihāya are presented below.  

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۳۵