پژوهش های برنامه درسی

با توجه به اهمیت روزافزون خلاقیت در جهان معاصر، مسأله ی آموزش خلاقیت در سطح مدارس ابتدایی مورد توجه قرار گرفت و جهت بررسی این مسأله، دو پژوهش انجام پذیرفت. پژوهش نخست به بررسی تأثیر آموزش خلاقیت بر افزایش خلاقیت دانش آموزان پسر دبستانی پرداخت. پس از انجام پیش آزمون با ابزار محقق ساخته در سطح گروه آزمایشی (67 نفر) و گروه کنترل (58 نفر)، آموزش خلاقیت به مدت 12 هفته به گروه آزمایشی ارایه گردید. نتایج به دست آمده از آزمون گروه های آزمایشی و کنترل، با روش اندازه گیری های مکرر مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل نشان دهنده ی تفاوت معنادار گروه آزمایشی با گروه کنترل بود. پس از مشخص شدن تأثیر مثبت آموزش خلاقیت بر روی خلاقیت کودکان، پژوهش کیفی و طولی دوم، با هدف دستیابی به الگویی بومی جهت ارایه به اولیای آموزشی در جهت آموزش خلاقیت، طی 4 تابستان متوالی انجام پذیرفت. در این پژوهش 40 نفر از کودکان پیش دبستانی و دبستانی دختر و پسر، شرکت داشتند. نتایج حاصل از این پژوهش کیفی، ضمن تأیید تأثیر مثبت آموزش خلاقیت، در سطح افراد مورد بررسی، در عمل به ارایه ی الگویی اولیه جهت چگونگی اعمال روش های آموزش خلاقیت به دانش آموزان پیش دبستانی و دبستانی رسید. یافته های اخیر، الگوی مناسبی جهت چگونگی به کارگیری روش های مختلف آموزش خلاقیت و محتوای لازم در این جهت را در اختیار معلمان و مربیان آموزشی، قرار خواهد داد.

هدف از این طرح، ارزشیابی ازتحقق اهداف طرح آموزش مبتنی بر روی کردهای تربیتی در دروس علوم تجربی و تعلیمات اجتماعی پایه دوم راهنمایی است. جامعه ی مورد مطالعه دانش آموزان پایه ی دوم راهنمایی استان های سیستان و بلوچستان، گلستان و شهر تهران، بودند که از این جامعه، نمونه ای به حجم 1500 نفر با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شد. در هر یک از استان های منتخب 4 شهرستان یا منطقه به تصادف انتخاب و از هر یک از این مناطق و نواحی یاد شده یک مدرسه ی پسرانه و یک مدرسه ی دخترانه تحت پوشش طرح به عنوان گروه های «مطالعه» انتخاب و از مدارس هم جوار مدارس منتخب یک مدرسه ی دخترانه و پسرانه به عنوان گروه های «مقایسه» در نظر گرفته شدند. برای جمع آوری داده ها از ابزارهایی از قبیل فرم کوتاه آزمون تعامل مثبت بین معلم و دانش آموزان (ووبلز و لیوی، 1993)، پرسش نامه محقق ساخته ی سنجش نگرش دانش آموزان نسبت به تلفیق محتوا با آموزه های دینی، فرم کوتاه پرسش نامه سازگاری اجتماعی (سینها و سینگ، 1993) و فرم کوتاه پرسش نامه ی هرمنس (1977)، و همین طور معدل تحصیلی استفاده شد. روایی ابزارها اساساً مبتنی بر شواهد روایی محتواست و پایایی ابزارها با روش آلفای کرونباخ محاسبه شد. داده های حاصل با استفاده از تحلیل واریانس دو راهه، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته های حاصل حاکی از این است که این طرح در ارتقای پیشرفت تحصیلی، سازگاری اجتماعی و انگیزه ی یادگیری دانش آموزان نقشی نداشته، در حالی که در ارتقای نگرش دانش آموزان نسبت به تلفیق محتوا با آموزه های دینی و تعامل مثبت دانش آموزان با معلمان موثر بوده است. بر این اساس دفتر آموزش راهنمایی جهت توسعه ی طرح لازم است ابتدا به بازنگری در طرح و تعدیل انتظارات بپردازد و سپس جهت توسعه ی آن تصمیم گیری نمایند.

در متون دینی، برای زندگانی مسلمانان اصولی وضع گردیده است که هر مسلمانی می بایست از این اصول و رهنمودها در عمل پیروی نماید. اگر هدف آموزش و پرورش به طور عام، پرورش انسان کامل باشد، هدف آموزش و پرورش اسلامی نیز پرورش انسان کامل الاهی با تأکید بر ویژگی هایی هم چون ایمان و عقیده می باشد. برنامه درسی ناشی از این هدف نیز برگرفته از دانش های موجود و هم چنین رهنمودهای قرآن، سنت پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت می باشد. به علاوه، در ایجاد برنامه ی درسی مبتنی بر ارزش ها و عقاید اسلامی، باید به مقاصد و اهداف اعتقادی و دینی توجه نمود، به عبارت دیگر، این مقاصد و اهداف بعضاً مستقل، باید با هم تلفیق شوند، هدف این مطالعه ارائه ی پیش فرض های برنامه ی درسی آموزش سلامت جنسی از منظری اسلامی بود که به ساختار دانش مربوط به سلامت جنسی نیز توجه نماید، بدین منظور با استفاده از روش هم سوسازی، پس از بررسی آیات قرآنی و روایات و احادیث، پیشینه ی تحقیقات انجام شده و دیدگاه های محققین غربی و اسلامی، بر اساس الگوها و عناصر یک برنامه ی درسی، پیش فرض هایی برای تعیین اهداف کلی، عینی، تعیین محتوا، روش های یاددهی - یادگیری، ارزشیابی، انتخاب مدرس، منابع کمک آموزشی برای تدوین برنامه ی درسی آموزش سلامت جنسی ارائه گردید.

هدف پژوهش حاضر مقایسه خودارزیابی سرگروه های آموزشی از عمل کرد نظارتی خود با ارزیابی صورت گرفته توسط معلمان تحت نظارت و راهنمایی آموزشی آن ها بر اساس الگوی مفهومی اولیوا و پاولز بود. بدین منظور از میان معلّمان و سرگروه های آموزشی شاغل در نواحی چهارگانه ی شهر شیراز در سال تحصیلی 90 – 1389 به تعداد 8761 معلم و 175 سرگروه آموزشی، نمونه ای به حجم 488 نفر (368 معلم و 120 سرگروه آموزشی) با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای نسبتی انتخاب گردید. برای جمع آوری اطلاعات، مقیاس خدمات نظارت و راهنمایی آموزشی ترک زاده و نوروزی (1389) استفاده گردید که پایایی ابزار 80/0 و روایی آن 90/0-63/0، محاسبه و تأیید شد. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش های آماری تی تک نمونه ای، تی مستقل و تحلیل واریانس اندازه گیری های مکرر استفاده گردید. نتایج نشان داد: 1) سرگروه های آموزشی شهر شیراز، عمل کرد نظارتی کلی خود و هم چنین عمل کرد نظارتی خود در ابعاد کمک به معلمان در طراحی آموزش، ارائه آموزش، اداره کلاس درس، ارزشیابی از آموزش، انجام کارهای گروهی و کمک های انفرادی را بالاتر از متوسط و در حد مطلوب، و عمل کرد نظارتی خود در ابعاد کمک به معلماندر طراحی و اجرای برنامه درسی، ارزیابی برنامه درسی، ارزیابی از خود و کمک از طریق برنامه های ضمن خدمت را در سطح متوسط ارزیابی نمودند. 2) معلمان، عمل کرد نظارتی کلی سرگروه های آموزشی و نیز عمل کرد نظارتی آنان در تمام ابعاد ده گانه ی فعالیت های نظارت و راهنمایی آموزشی را پایین تر از متوسط و در حد نامطلوب ارزیابی نمودند. 3) سرگروه های آموزشی عمل کرد نظارتی خود را هم در عمل کرد کلی و هم در تمامی ابعاد ده گانه، به شکلی معنادار بالاتر از ارزیابی صورت گرفته توسط معلمان، برآورد نمودند. 4) بین ارزیابی معلمان از عمل کرد سرگروه های آموزشی در ابعاد سه گانه ی به سازی معلمان، به سازی آموزشی و به سازی برنامه، درسی تفاوت معناداری وجود داشت.

هدف از تحقیق حاضر بررسی میزان برخورداری کتاب های تعلیمات اجتماعی دوره ی ابتدایی از مؤلفه های دموکراسی بر اساس دیدگاه های دیویی، اسکو، شریعتمداری و بشیریه بود. بدین منظور ابتدا با مشخص ساختن ده مؤلفه برای دموکراسی، به تعریف واحدهای تحلیل (پاراگراف، تصاویر و پرسش ها) پرداختیم. در ادامه با شمارش فراوانی واحدهای تحلیل مشمول و غیر مشمول دموکراسی با استفاده از روش ویلیام رُمی، ضریب درگیری فراگیران با متون درسی با استناد به مؤلفه های دموکراسی، محاسبه شد. علاوه بر این از آزمون خی2 برای مقایسه فراوانی ها و نسبت ها، تفاوت بین ضرایب درگیری و نیز نحوه ی توزیع مؤلفه ها در محتوای کتب درسی تعلیمات اجتماعی پایه های سوم، چهارم و پنجم ابتدایی استفادهگردید. با توجه به مقایسه و تحلیل ضرایب درگیری (ISE) به دست آمده از محتوای کتاب های مورد بررسی، می توان اظهار داشت که از لحاظ میزان برخورداری از مؤلفه های دموکراسی، کتاب تعلیمات اجتماعی در پایه ی سوم، دارای عملکردی بسیار ضعیف (24/0=ISE)، کتاب پایه ی چهارم، در حد مطلوب (16/1=ISE) و کتاب پنجم ابتدایی دارای وضعیتی بسیار مطلوب است (23/2=ISE). در بخش پرسش ها، تحلیل ضرایب درگیری بدست آمده مبیّن توجه اندک هر سه کتاب به مؤلفه های دموکراسی است و در بخش تصاویر نیز صرفاً کتاب تعلیمات اجتماعی پنجم از عمل کردی نیمه فعال (91/0=ISE) در زمینه ی جلب توجه دانش آموزان به مؤلفه های دموکراسی برخوردار می باشد. علاوه براین نتایج حاصل از آزمون خی 2 نشان داد که درمجموع بین سه پایه ی تحصیلی مورد بررسی، تفاوت معناداری در توزیع مؤلفه های دموکراسی وجود ندارد. امّا میزان توزیع مؤلفه ها در کل محتوا، به طور معناداری نامتوازن بود.

هدف کلی از انجام این پژوهش، بررسی کیفیت مسؤولیت های استادان، ادراک دانشجویان از برنامه ی درسی پنهان و دستاوردهای آنان از تحصیل در دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس می باشد. جامعه ی آماری این پژوهش تمامی دانشجویان ورودی سال تحصیلی 89-90 دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس و تمامی استادان شاغل در این دانشگاه بوده است. با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای مرحله ای 581 نفر دانشجو و با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده 117 نفر از استادان به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار پژوهش شامل پرسش نامه کیفیت مسؤولیت های استادان، پرسش نامه ی ادراک دانشجویان از برنامه ی درسی پنهان و پرسش نامه ی دستاوردهای دانشجویان بود که بین دانشجویان توزیع گردید هم چنین از پرسش نامه ی دستاوردهای دانشجویان نیز استفاده شد که در اختیار استادان قرار گرفت. نتایج نشان داد که: متغیرهای برون زاد تدریس، نظارت، خدمات اجتماعی و پژوهش گری پیش بینی کننده ی مثبت و معنادار دستاوردهای دانشجویان از تحصیل می باشند. متغیرهای تدریس، نظارت، خدمات اجتماعی و پژوهش گری پیش بینی کننده های مثبت و معنادار متغیرهای ساختار دانشگاه و ارتباط متقابل استادان و دانشجویان و پیش بینی کننده ی منفی و معنادار متغیر روابط میان فردی دانشجویان با یک دیگرمی باشند. کنترل متغیرهای برون زاد نشان داد که متغیرهای ساختار دانشگاه، ارتباط متقابل استادان و دانشجویان و نیز روابط میان فردی دانشجویان با یک دیگر به طور مستقیم پیش بینی کننده ی معنادار متغیرهای دستاوردهای دانشجویان از تحصیل می باشند.