بسیاری از ناقدان ادبی ژاپن میگویند که ادبیّات ژاپن از طنز و لطیفه عاری است. امّا با خواندن نوشتههای ایکّیو نمیتوان این عقیده را یکسره پذیرفت. هیچ بهره از ادبیّات دوره رادو (سالهای 1600ـ1867 م.) خالی از لطیفه و طنز نیست. انواع طنز و فکاهه، مانند سِن ریوُ و کیوءکا، به ادب این دوره غنا و پویایی بخشیده است. از سوی دیگر، سلاحتِ نوشتههای قدیم ژاپن با لطیفه و طنز در ادب باختر زمین تفاوت دارد، امّا چگونگی این تفاوت را آسان نمیتوان بیان کرد. بر روی هم، طنز و طیبت در همه جا مفرّح است، امّا مانند دو سیب که در دو خاک و سرزمین روییده باشد، به تأثیر اقلیم و آب و هوا تفاوت هایی در طعم و رنگ و رایحه دارد. طنز ژاپن بیشتر خندهآور است تا لطیفهآمیز؛ حال آنکه طنز اروپایی مایهای خردورزانه دارد و جایگاهی اندک رفیعتر. با شنیدن آن یک که گویای غرائب طبع انسانی است، قهقهه سر میدهیم؛ و گوش دادن به این یک لبخندی خوش و گرم بر لبانمان مینشاند.
این مقاله با هدف اثبات برداشت پذیری ابن عبری مؤلّف تاریخ مختصرالدّول از منابع درجه اوّل تاریخ فلاسفه و حکماء به ویژه دو کتاب عیونالانباء فی طبقاتالاطباء و تاریخالحکماء نگاشته شده است. ابنعبری به هنگام یادکرد بزرگان دانش پزشکی به جز چند تن پزشک که در بخشهای پایانی کتاب تاریخ او آمد؛ شکل کامل یا ناقص و کوتاه شده از منابع فرایاد، برداشت کرده است. در این مقاله پس از مقدّمه کوتاهی از زندگی و آثار او، نخست مدخل مربوطه یاد شده و سپس برداشتگاه نویسنده با یادکرد شماره صفحه منبع یادآوری میشود. چون این کتاب از سوی عبدالمحمّد آیتی به زبان فارسی برگردان شده است، برای کاربری بیشتر خوانندگان پارسی زبان، با انجام شماری تغییرات از همان ترجمه نقل قول گردید. البتّه این مقاله تنها به یادکرد پزشکان تاریخ تمدّن اسلامی تا قرن هفتم هجری بسنده کرده است.
ادبیّاتپژوهی نوین فارسی تاجیکی فرارود در دهه بیست سده بیست، چون یک شاخه تاجیکشناسی پیریزی شد و میتوان گفت تا پایان دهه سیام خصوصیت تاجیکشناسی داشت، یعنی برای نظر انداختن به تاریخ ملّت و ویژگیهای آن، برای شناسانیدن مردم تاجیک به خودشان و به دیگران، برای تأمین بقای عمر ملّت خدمت کرده است. صدرالدّین عینی از جمله افرادی بود که به تحقیق و تفحّص در این زمینه پرداخت و اوّلین اثر کلان ادبیّاتشناسی نوین تاجیکی را خلق کرد. در این مقاله به کتاب «نمونه ادبیّات تاجیک» ـ اثر این مؤلّف ارزنده تاجیکی ـ و اهمّیّت آن در ادبیّاتپژوهی تاجیک پرداخته شده است.
