فضا یکی از اساسی ترین عناصر کتابخانه دانشگاهی محسوب می شود و می تواند نقشی تعیین کننده در موفقیت و شکست برنامه های آن داشته باشد. با توجه به لزوم تناسب فضای کتابخانه های دانشگاهی با لطیف وسیعی از خدمات و فعالیتهای آنها‘ این بررسی برآن است که وضعیت موجود فضای 111 کتابخانه متعلق به 30 مؤسسه آموزشی عالی مستقر درشهر تهران را که حداقل در سطح کارشناسی فعالیت دارند براساس استانداردهای کتابخانه های دانشگاهی انجمن کتابخانه های پژوهشی و دانشگاهی (ACRL) مورد ارزیابی قرار دهد. طبق این استاندارد محاسبه فضای مورد نیاز کتابخانه های دانشگاهی براساس فرمولی صورت می گیرد که در آن فضاهای مورد نیاز دانشجویان‘ کارکنان‘ و مجموعه موجود آنها منظور شده است. اطلاعات مورد نیاز در باره وضعیت موجود کتابخانه های دانشگاهی از طریق تکمیل پرسشنامه‘ مصاحبه و مشاهده وضع آنها‘ گردآوری شده است. این بررسی حاکی از آن است که فضای کتابخانه ها در 8 (25%) مؤسسه آموزش عالی بالاتر از سطح استاندارد و در سایر موارد زیر استاندارد بوده است. در پایان مقاله پیشنهادهایی در زمینه رفع کمبودهای موجود در فضای کتابخانه های دانشگاهی با توجه به نیازهای فنی و عملی آنها ارائه شده است.
کمرویی توجه غیرعادی و مضطربانه به خویشتن در یک موقعیت اجتماعی است که در نتیجه آن فرد دچار نوعی تنش روانی – عضلانی می شود و زمینه رفتارهای ناسنجیده در وی فراهم می گردد. درهر جامعه ای درصد قابل توجهی از کودکان و نوجوانان و بزرگسالان بدون آن که تمایلی داشته باشند گرفتار کمرویی نمره کمتری از همسالان عادی خود دریافت می کنند. در مقاله حاضر‘ پس از توصیف کم رویی‘ این پدیده از لحاظ بین فرهنگی و نیز رابطه آن با یکدیگر جلوه های عاطفی و رفتاری مورد بحث قرار گرفته و سپس از عوامل مؤثر در پیدایش کمرویی که از جامعه‘ خانواده‘ مدرسه‘ یا رفتار بزرگسالان نشأت می گیرد سخن رفته و سرانجام راهها و شیوه های درمان کمرویی توسط خود فرد کمرو و دیگران پیشنهاد گردیده است.
در این مقاله که از نوع تحلیلی – تحقیقی است‘ نخست رویکردهای مختلف مربوط به نوشتن با دست و تحول نوشتن به اختصار مورد بحث قرار می گیرد. آنگاه مؤلفه های نوشتن با دست از قول صاحب نظران ارائه می شود. سپس تحقیقی عرضه می گردد که تأثیر تمرین های روان شناختی – تربیتی را در کاهش فشار بر روی کاغذ و افزایش سرعت نوشتن و تعدیل وضع بدنی در موقع نوشتن در کودکان عقب مانده ذهنی آموزش پذیر مبتلا به ضایعه مغزی را مورد بررسی قرار می دهد. چهار نوع تمرین روان شناختی – تربیتی که عبارتند از خود آموزی‘ خود وارسی‘ آرامش و رفع خستگی و تمرین های روانی – حرکتی دست تواماً به مدت دو ماه و نیم روی افراد گروه نمونه اجرا شد. قبل از شروع تمرین ها‘ از یک متن استاندارد از افراد گروه کنترل که هر کدام 15 نفر بودند پیش آزمون به عمل آمد و بعد از دو ماه و نیم اجرای برنامه ریزی شده تمرین ها روی افراد گروه نمونه‘ مجدداً از افراد هر دو گروه با همان متن قبلی‘ پس آزمون به عمل آمد. آنگاه برای دو متغیر فشار روی کاغذ و سرعت نوشتن که به صورت کمی اندازه گیری می شدند تفاضل نمرات افراد دو گروه در پیش آزمون و پس آزمون محاسبه گردید و روی آنها آزمون آماری Tstudent اجرا شد. مقادیر به دست آمده نشان داد که در هر دو متغیر بین دو گروه تفاوت معنی دار وجود دارد. در مورد وضع بدنی‘ فقط قرار دادن همه دستها روی میز و تکیه دادن سینه به لبه میز از بین رفت و در سایر موارد تغییر عمده ای روی نداد.
رابطه میان مصرف و تولید اطلاعات ار از جنبه های گوناگون می توان مورد بررسی قرار داد؛ یکی از این جنبه ها مقایسه میان متون و منابع تهیه شده و اختصاص یافته به گروه های تخصصی از یک سو و میزان کتب و مقالاتی که متخصصان و محققان وابسته به آن گروه ها تولید کرده اند از سوی دیگر است. در بررسی حاضر‘ متون و منابع موجود در کتابخانه های 316 مؤسسه پژوهشی و آموزشی کشور از لحاظ تألیف و ترجمه و نیز محمل اطلاعاتی و وابستگی آنها به گروه های تخصصی مورد مطالعه قرار گرفته و تولید متخصصان گروهها نیز با توجه به همان نقطه نظرها با استفاده از جداول و نمودارها منعکس گردیده و سپس در نگرشی کلان مورد مقایسه قرار گرفته اند. یافته ها حاکی از تفاوتهای معنی دار میان این دو متغیر در میان گروههای تخصصی و نیز در کل مؤسسات مورد مطالعه است.
در مدت یک قرنی که از عمر مطالعه علمی حافظه انسان می گذرد روشهای متعدد و گوناگونی برای آزمایش و سنجش حافظه مورد استفاده قرار گرفته که برخی با شکست روبرو بوده و بعضی از توفیق برخوردار گردیده اند. هدف مقاله حاضر آشنایی با روشهای عمده آزمایش و سنجش حافظه است و در کنار آن برخی تفسیرها درباره نتایج آزمایشها نیز مورد بررسی قرار گرفته است. از نظریه ها و الگوهای حافظه نیز تا آنجا که به روشهای آزمایش مربوط بوده سخن رفته است.
نخستین سمینار روان شناسی در اسلام از تاریخ 23 الی 25 فروردین ماه در دانشگاه الزهرا برگزار شد. سمینار با تلاوت آیاتی از قرآن کریم و اجرای سرود جمهوری اسلامی ایران و پیام جناب آقای دکتر عطاءالله کوهیان ریاست محترم دانشگاه الزهرا رسماً آغاز گردید. سپس اهداف اجمالی سمینار توسط آقای دکتر عبدالکریم بی آزار شیرازی رییس دانشکده الهیات‘ دابیات و علوم انسانی ارائه شد. موضوع اصلی سمینار فراهم آوردن زمینه آشنایی و تلاقی فکری پژوهشگرانی است که در دو حوزه مختلف اسلام و روان شناسی فعالیت می نماید. هدف از تشکیل و استمرار این گونه سمینارها‘ همسو کردن فعالیتهای پراکنده ای است که از مدتها پیش در این زمینه صورت پذیرفته و در سالهای اخیر ضرورت یافته است. ایران در مقام پرچمدار دفاع از معیارهای اسلامی‘ با تحقیق و پژوهش و بررسی عمیق در متون اسلامی و علوم جدید علی الخصوص روان شناسی که علم انسان شناسی است می تواند حقایق موجود در خصوص انسان را با زبانی که برای همگان قابل درک باشد به گونه ای ارائه دهد که از گزند تمهیدات موذیانه برنامه ریزان تهاجم فرهگی درامان باشد. روان شناسان و جامعه شناسان و دست اندرکاران علوم انسانی که هدف اصلی آنها شناسایی و کشف قوانین حاکم بر جامعه و طبیعت آدمی است‘ می توانند دستاوردهای تجربی و علمی خود را با احکام الهی از طریق ادیان‘ بخصوص دین مبین اسلام که به جوامع بشری اهداء شده است مطابقت نماید. آنگاه درمی یابند که از طریق دانش خود راهی به دنیای نور مفاهیم الهی پیدا نموده و از آن جامعه ای را روشنایی بخشند.
معلمان‘ اساسی ترین نقش را جریان یادگیری و نهایتا پرورش دانش آموزان بر عهده دارند و اهمیت و برجستگی این نقش حساس‘ حداقل بر مدیران و برنامه ریزان نظام آموزش و پرورش‘ پوشیده نیست. آنچه در شرایط فعلی نیاز به بررسی‘ مطالعه و تجزیه و تحلیل دقیق و عمیق دارد‘ دشواریهایی است که نظام آموزش و پرورش کشور در احراز موقعیت والای معلم و ایجاد شرایط لازم برای جذب‘ تربیت و ایفای نقش حساس و پیچیده آن در جریان پرورش و هدایت رشد و تعالی دانش آموزان با آن روبه روست. پیچیدگی وظایف و مسؤولیت های سنگین این منزلت مهم در نظام آموزش و پرورش‘ به علاوه نقش همه جانبه ای که بر اثر بخشی کل سازمان و مدیریت آموزشی کشور دارد‘ توجه و اهمیت فوق العاده ای را که به پژوهشهایی که بتواند به بررسی همه جانبه دشواریها و بهره گیری از تجربه های آموزشی سایر ملل بپردازد و راه حل های مؤثر و علمی پیشنهاد کند بخشیده است. نگارنده‘ با بهره گیری از تجربه های سودمند ژاپن‘ در زمینه بهسازی و توسعه نظام تربیت معلم‘ کوشیده است تا با توجه به دشواریهای موجود در نظام تربیت معلم کشور‘ ضمن مقایسه نظام شیوه های جذب و تأمین و تربیت نیروی انسانی آموزش و پرورش ایران و ژاپن‘ پیشنهادهای لازم را ارائه نماید.
روان شناسی اسلامی را می توان به ‹‹مطالعه منظم آثار‘ پدیده ها‘ و عملکرد نفس انسانی از تکوین جنینی تا حیات پس از مرگ با استفاده سنجیده از روش های متناسب›› تعریف نمود. منظور از ‹‹مطالعه منظم ›› کسب اطلاعات جدید در این رشته از معارف اسلامی‘ با بهره وری از روش های شناختی متفاوت‘ اعم از کمی و غیر کمی‘ است و بدین سان به اهداف سه گانه زیر می اندیشیم: تولید اطلاعات و آگاهی های نوین‘ تحلیل‘ نقد و امعان نظر در آنها‘ و نهایتاً قابلیت نشر‘ توزیع‘ و عرضه این یافته ها به مجمامع علمی. موضوع روان شناسی اسلامی روح یا نفس انسانی است و آیاتی چون آیه شریفه ‹‹فاذا سویته و نفخت فیه من روحی فقعواله ساجدین›› و جز آن نشان از آن دارد. با تعیین موضوع‘ مسائل و محتوای روان شناسی اسلامی را می توان بر بنیان دو محور نیازهای عمدتاً طبیعی و جسمی نفس از یکسو‘ و شؤون و جودی آن از سوی دیگر شناسایی کرد. رهایی از ‹‹روان شناسی وارداتی›› کنونی می تواند یکی از می تواند یکی از مهمترین و اساسی ترین فواید و اغراض باشد. همچنین در تعریف و موضوع ارائه شده از مسأله چنان ظرفیتی نهفته است که می تواند ما را به شناختی واقعی از انسان و مدرکات و قابلیتهای وی رهنمون گردد و زمینه ساز حل مشکلات و مسائل بسیاری باشد که در قلمرو زندگی بشری مطرح اند و با توجه به ظهور تردیدها و بحران های حاد در علوم انسانی معاصر‘ روان شناسی اسلامی می تواند به صورت یک ‹‹انتخاب›› یا طرح جانشین مورد توجه قرار گیرد.
قسمت اول این مقاله‘ ضمن بازنگری یافته های پژوهشی درباره دستیابی و مشارکت گروههای اجتماعی – اقتصادی در آموزش عالی کشورهای مختلف جهان‘ به توصیف روند این مشارکتها می پردازد‘ در قسمت دوم چگونگی اجرای طرح پژوهشی و یافته های مربوط به توزیع دانشجویان از نظر قشربندی اجتماعی – اقتصادی‘ جنسیت‘ و مناطق جغرافیایی‘ بیان شده است. در این طرح که در دانشگاه تهران در نیمسال اول 73 – 1372 اجرا گردیده‘ داده های مورد نیاز با استفاده از پرسشنامه و از طریق نمونه گیری گردآوری شده است. متغیرهای اصلی مورد مطالعه شامل: رشته تحصیلی ‘ سن‘ جنسیت شغل پدر‘ تحصیلات پدر‘ و تحصیلات مادر بوده. تحلیل داده ها نشان می دهد که در مرتبه اول فرزندان صاحبان مشاغل آزاد و در مرتبه دوم فرزندان متخصصان و کارمندان عالیرتبه در دانشگاه تهران نسبت بیشتری از دانشجویان را شامل می شود. نسبت فرزندان کارگران و کشاورزان در دانشگاه تهران در مقایسه با گذشته تغییر نکرده است. سطح سواد پدر برای اکثریت دانشجویان در حدود تحصیلات ابتدایی است. اما تحصیلات مادر در سطح نسبتاً بالایی است. این نسبت در گروههای دانشجویان دختر و پسر به طور محسوسی تفاوت دارد. ترکیب جغرافیایی دانشجویان نشان می دهد که دانشجویان استانهای تهران‘ سمنان و زنجان دستیابی بیشتری به دانشگاه تهران دارند. در پایان‘ ضمن بحث درباره یافته ها‘ بر ضرورت استفاده از برنامه ریزی استراتژیک تاکید شده است.
