درخت حوزه‌های تخصصی

در این مقاله محقق در پی بررسی روند تحولات نوآورانه خط در روند مراسلات تبلیغات و تجارت است در این مسیر خط کوفی به عنوان خمیر مایه و جوهر خوشنویسی در خطوط بعدی تلقی گردیده و محقق برآنست که همه تغییر و تحولات خط در روند هزار و چهار صد ساله تاریخ اسلام از خط کوفی بهره مند شده با این تفاوت که در روند تاریخ تحول خوشنویسی خط دارای نقش کارکردی و در جهت زیبایی و سهولت مراودات و مراسلات و امور دیوانی بوده اما در دنیای معاصر خوشنویسی خط بر اساس زیبایی بصری و در مسیر تبلیغ و تجارت و گرافیک و نقاشی و فناوری سامان یافته است. نکته مهم اینست که در حالت اول - هماهنگی و تطابق شکل و محتوی حفظ شده و شکل بدون کمک از عناصر دیگر بصری محتوی را بیان می دارد. و در حالت دوم و در دنیای متجدد به ویژه قرن بیستم تطابق شکل و محتوی قطعی و حتمی نبوده و شکل به کمک عناصر بصری دیگر و با مشارکت فعال خواننده محتوی را بیان و ارسال پیام را انجام می دهد.

خط و کتابت به عنوان برجسته‌ترین و والاترین شکل هنر اسلامی همواره از جایگاه رفیعی برخوردار بوده است و از این رو جای تعجب نیست که این هنر دیرینه در خدمت کتابت قرآن مجید و مکتوب نمودن کلام وحی به با شکوه‌ترین و زیباترین شکل ممکن قرار گرفته است.اشتیاق به خوشنویسی که گونه‌ای نمایش ایمانی بود باعث خلق شگفت‌ترین آثاری شد که تا کنون در زمینه‌ی هنر مذهبی به وجود آمده است و دلیل ماندگاری آن آثار گرانبها، پس از گذشت سال‌های متمادی، مراقبت خاصی بوده که به واسطه تقدس متن آسمانی قرآن صورت گرفته است.از جمله مکان‌هایی که یادگارهای بسیاری از میراث گرانبهای آثار و نسخه‌های نفیس خطی را در خود دارد؛ کتابخانه آستان قدس رضوی است. در میان نسخه‌های خطی بسیاری که از ادوار مختلف در این کتابخانه وجود دارد؛ 7 قرآن مربوط به قرن یازدهم/پنجم و 38 قرآن مربوط به قرن دوازدهم/ششم می‌باشد که جمعاً 33 عدد از آن‌ها مترجم و 12 عدد غیر مترجم می‌باشد.در این مقاله مقایسه‌ی 7 نمونه از نسخ دو قرن یازدهم/دوازدهم/پنجم-ششم؛ نوع تذهیب و کتاب‌آرایی و هم‌چنین روند کتابت قرآن در این دو قرن مورد بررسی قرار می‌گیرد، ضمن این که نمونه‌ها آن تعداد از نسخ است که تصاویر آن‌ها در اختیار می‌باشد.اهداف:برررسی تطبیقی تذهیب، کتاب‌آرایی و کتابت قرآن در قرن یازدهم/دوازدهم/پنجم-ششم. بررسی تحولات هنر کتاب‌آرایی در دو قرن یازدهم-دوازدهم/پنجم-ششم.سوالات در نحوه کتابت و تذهیب قرآن بعد از قرن چهارم چه تحولاتی صورت گرفت؟تذهیب‌های به کار رفته در قرآن‌های مکتوب این دو قرن بیان کننده‌ی چه مفاهیمی است؟شیوه تحقیق: تاریخی، تحلیلی و توصیفی.