درخت حوزه‌های تخصصی

هدف از پژوهش حاضر، بررسی شگردهای تمرکززدایی در تصویر و هم چنین برهم کنش میان متن و تصویر در کتاب های کودکان است. اصطلاح تمرکززدایی نخستین بار از سوی خسرو نژاد (1382) در تشریح نظریه ی معصومیت و تجربه و به منظور توضیح ویژگی های زیبایی شناسیک ادبیات کودک پیشنهاد شده و شگردهای آن در بررسی افسانه های صبحی شناخته شده است. بنابر تعریف منظور از تمرکززدایی توانایی ذهن در جدایی از پدیده ای و رفتن به پدیده ای یا سطح دیگری از همان پدیده است. مرادپور (1391) نیز شگردهای یادشده را در افسانه ی انجوی شیرازی کاویده و شگردهایی تازه بر آنها افزوده است.پژوهش حاضر، پژوهشی کیفی است با دو روی کرد توصیفی-تفسیری و تفسیری-تجریدی. یافته های پژوهش حاضر نشان داد از میان شگردهای معصومیت و تجربه، اغراق، وارونه سازی، سپیدنگاری، رفت و برگشت، نمای دور و نزدیک، تعادل و عدم تعادل در تصویرها دیده شدند در حالی که در برهم کنش متن و تصویر تنها شگردهای وارونه سازی و سپیدنگاسی وجود دارند. هم چنین در بررسی شگردهای مرادپور یک صحنه با دو نما، صحنه های همزمان، نمای باز و بسته، جابجایی قهرمان، زنجیره ی رخدادها، غافلگیری، دگردیسی در تصویرها و در برهم کنش متن و تصویر نیز تنها شگرد صحنه های همزمان یافت شدند. چهارده شگرد تازه نیز در بررسی تصویرها به دست آمد که عبارت اند از: حرکت زمانی، خودارجاعی، تضاد، همانندی، پیش آگهی، شوخی تصویری، یک صحنه در اندازه های گوناگون، کادربندی های ناهمگون، تصویرهای چندتکنیکی، تصویرهای حاشیه ای، عطف نامعمول، برشهای پله ای، قطعه های متحرک و همین و همان. همچنین سه مورد شگرد تازه از برهم کنش متن و تصویر به دست آمد که عبارت اند از: تضاد، همانندی و متن های درون تصویری.

تصویر یکی از عناصر اساسی کتاب های کودکان است که نظریه پردازان بسیاری از جمله پری نودلمن به کارکرد آن توجه نشان داده اند. . از نظر وی، یک تصویر خوب شش گونه اطلاعات را به مخاطب منتقل می کند. در گونه ی اول و دوم که ابتدایی ترین کارکرد تصویر محسوب می شود، تصویر در راستای متن حرکت کرده و اطلاعات موجود در متن را تأیید می کند. در سه گونه ی دیگر که اصلی ترین کارکرد تصویر محسوب می شود، تصویر فراتر از متن حرکت می کند و اطلاعاتی را بر متن می افزاید. وی معتقد است برخی تصاویر نارسایی دارند و حتی از پتانسیل تأیید کردن اطلاعات متن نیز برخوردار نیستند. این مقاله در نظر دارد، تصاویر شش داستان دفاع مقدس کودکان را بر اساس نظریه ی نودلمن بررسی کند. یافته های پژوهش نشان می دهد که در این داستانها، تصاویر یا معادل بصری واژگان را ارائه می دهند و پیام متن را تأیید می کنند یا نارسایی و کم کاری دارند و حتی از قابلیت تأیید کردن اطلاعات موجود در متن نیز برخوردار نیستند. تصاویر این داستانها نتوانسته اند متناسب با ظرفیت متن، اطلاعاتی فراتر از متن در اختیار مخاطب کودک قرار دهند و پیام متن را تقویت کنند. بنابراین، مطابق نظریه ی نودلمن، اکثر تصاویر این داستان ها در ابتدایی ترین حالت انتقال اطلاعات قرار دارند.

هدف این جستار، بازنگری مفهوم و کارکرد پارودی در کتاب تصویری داستانی منم موش گرسنه/ می خورمت درسته است. با چنین نگرشی و در کنار معنای کلاسیک پارودی، امکان پارودی شدن متن واژگانی توسط متن تصویری و برعکس، در این اثر به آزمون برده شده؛ هم چنین جایگاه پارودی در تغییر ساختار قدرت نهادینه شده در ادبیات کودک به بحث گذاشته می شود. پژوهش گر ابتدا بر پایه ی روش قیاسی به بررسی شگردهای پارودی پردازی در کتاب یادشده با الگوبرداری از شگردهای مطرح شده ی دن هریس در فیلم پارودی می پردازد؛ سپس بر پایه ی بازخوانیِ رویکردهای پری نودلمن و لورن جِی. کوئیسترا پیرامونِ برهم کنش های آیرونیک و پارودیک تصویر و واژه در کتاب های تصویری داستانی و با روش استقرایی خوانشی دوباره از این کتاب ارائه می دهد. در این مطالعه، به پارودی در ۵ سطح اشاره می شود ولی تمرکزِ پژوهش گر بر نگاهِ تحلیلی به گونه های برهم کنش پارودیک در یک اثر – بدونِ دیالوگ های بینامتنیِ آن با پیش متن- است. در فرایند پژوهش، امکان بررسی پارودی در کتاب های تصویری داستانی بر پایه ی شگردهای مطرح شده از سوی دن هریس در سینما، تأیید و در همان حال بازنگری و نقد شده؛ برهم کنش های پارودیک در کتابِ بررسیده در سه سطحِ ۱.تصویر و واژه؛ ۲.تصویر و تصویر؛ ۳.واژه و واژه؛ بخش پذیر شدند که هر یک شگردهای گوناگونی را دربر دارند. پژوهش گر در برایند چنین خوانشی ترکیبی، بستر ادبیات کودک را در بازی ِ براندازانه ی چینش ِ افسون ساز تصویر و واژه در کتاب های تصویری داستانی کودکان، پارودیک و در فرایندِ آفرینش/چینش/خوانشِ اثر می بیند؛ آن را برای کودکان نه تنها تشخیص دادنی که لذت بخش می داند؛ و برای جابه جایی اقتدارهای ناگزیر در این گونه ی ادبی، ضروری می پندارد.

چکیده: یکی از مهم ترین ساز و کارهایی که ادبیات کودک از آن بهره می گیرد تا بامخاطبِ خویش ارتباطی خلاقانه برقرار کرده و زمینه سازِ تفکر خلاق در وی شود، ویژگیِ تمرکززدایی است. هدف پژوهش حاضر، بررسی تطبیقی کتاب های داستانی-تصویری عربی، فارسی و انگلیسی بر مبنای شگردهای تمرکززدایی است. برای نیل به این مقصود یک کتاب داستانی-تصویری فارسی، یک کتاب داستانی-تصویری عربی و یک کتاب داستانی-تصویری انگلیسی از میان کتاب های برگزیده ی هر زبان انتخاب شده اند. داستان ها با بهره از روش تحلیل محتوای کیفی قیاسی و براساس میزان و نحوه ی استفاده از شگردهای تمرکززدایی تحلیل و مقایسه شدند. نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد که میان داستان های عربی، فارسی و انگلیسی از لحاظ میزان و چگونگی بهره گیری از شگردهای تمرکززدایی تفاوت دیده می شود. شگردهای تمرکززدایی در کتاب داستانی-تصویری انگلیسی از تنوعی خوب، در کتاب داستانی-تصویری فارسی از بیشترین کمیت، و در کتاب داستانی-تصویری عربی از کیفیت بهتری برخوردار بود.

فریبا کلهر در مجموعه ی سفرهای کرگدن از شخصیتی تنها سخن می گوید که سفری درونی و رازآلود دارد. می توان گفت آنچه داستان ها را بهم پیوند می دهد تلاش شخصیت های مختلف (قو، پری، شاپرک، آهو) برای برقراریِ ارتباط عاشقانه یا دوستانه با کرگدنی است که به ندرت از لاک خود بیرون می آید. هدف این پژوهش بررسی جایگاه مجموعه سفرهای کرگدن، در قلمروِ کتاب های تصویری داستانی است. جایگاه این مجموعه با توجه به مفهوم به کل رسیدن که خسرونژاد بدان اشاره دارد مشخص می شود. در این پژوهش به انواع ارتباط واژه و تصویر که نیکولایوا و اسکات برشمرده اند اشاره و مفهوم به کل رسیدن با توجه به این ارتباط ها بررسی می شود. در بررسی کتاب های این مجموعه با رویکردی توصیفی-تحلیلی، ابتدا به این مسئله پرداخته می شود که متن واژگانی بدون حضور متن تصویری، چه داستانی روایت می کند، و سپس برهم کنش واژه و تصویر بررسی خواهد شد، تفاوت بین روایت واژگانی، و روایت واژگانی-تصویری برشمرده خواهد شد. ارتباط های افزایشی و تقابلی موجود در سفرهای کرگدن آثار این مجموعه و نیز خود مجموعه را به کلی فراتر از اجزا نزدیک کرده اند.