درخت حوزه‌های تخصصی

نفی جبر"" روی دیگر ""اصل اعتقادی عدل"" است؛ بدین ترتیب برگزیده شدن ""عدل الهی"" به عنوان یکی از اصول اعتقادی شیعه، نشان دهنده تأکید ویژه امامان شیعه بر نفی جبرگرایی است. در جامعه اسلامی، بسترهای متعددی برای رواج جبرگرایی وجود داشته است. توجیه مظالم طبقه حاکمه در نسبت دادن آنها به خدای تعالی، ظاهری گری و استناد به آیات قضا و قدر و مشیت، ثنوی گریزی و شوق افراطی به توحید افعالی، خودپیرایی و توجیه رفتارهای شخصی از این شمارند. در برابر جریان جبرگرایی، امامان شیعه دو راهبرد تربیتی و علمی را پیش گرفته بودند. راهبرد نخست، تربیت و تشویق شیعیان و دیگر آحاد جامعه بر مسؤولیت پذیری درباره اعمال خود بود که از طریق تذکار مردم به قدرت و حریّت تملیک شده به آنها، ترغیب مردم به توبه، نهی از ستم به مردم و انتقاد از حاکمان ستمگر تعقیب می شد. راهبرد دوم، بیان تناقض عقیده به جبر با دیگر ارکان اعتقاد دینی بود. اهل بیت، این تناقضات را در سه شکل تناقض عقیده به جبر با آیات قرآن، تناقض عقیده به جبر با اساس تشریع و ارسال رسل و تناقض عقیده به جبر با علوّ خداوند از ارتکاب قبائح و ظلم به بندگان تبیین فرموده اند.

این مقاله به مناسبت سالروز ارتحال بانوی کرامت، حضرت فاطمه معصومه گزارشیکوتاه از زندگانی، عظمت و منزلت خدایی دخت والاگهر حضرت موسی بن جعفر(علیهما السلام) تقدیم مینماید. آن چه سبب تأسف است آن که خفقان حکومت سیاه هارون امکان تجلی وشکوفایی انوار طیبه فرزندان امام کاظم علیه السلام را چنانکه باید، نداد و آنان همواره تحت مراقبت نظام ننگین عباسی بوده اند و نتوانستند فضایل خود را در جامعه مسلمانان آشکار کرده، انسانیت تشنه را از سرچشمه های دانش و معنویت خود سیراب سازند. از این رو گستره حیات طیبه این بزرگان در هاله ای از ابهام فروماند و تاریخ نتوانست عرصه های بیشتری را در شرح حال آنان بنگارد. تنها راه ورود به شبستان عظمت وجودی آنان و تنها دروازه برای راه یافتن به گلستان حیات آنان روایاتی است که از سویامامان شیعه به یادگار مانده است. اینک با استفاده از آن سخنان، رهیافت هایی را برایشناسایی قدر و منزلت بانوی آب و آینه در اختیار شیفتگان و ارادتمندان ملکه بزرگ عصمت و طهارت قرار میدهیم.

سیمای حضرت عباس بن علی، ابوالفضل العباس را همواره از نگاه دانشمندان و شیفتگان حضرتش نگریسته ایم و چه بسا این توهم پدید آمده باشد که این همه صفات متعالی و این همه خصوصیات فرا انسانی را ما محبان و دلدادگان آن حضرت، به ایشان نسبت می دهیم. در این پژوهش با روش توصیفی _ تحلیلی بر آنیم که از نگاه محققان و علمای اهل سنت به جایگاه رفیع علمدار کربلا حضرت ابوالفضل العباس بپردازیم. پژوهشگران و آزاد اندیشان اهل سنت، با شیعیان و محبان آن حضرت هم نظرند و آن گروه از مورخان و پژوهشگران اهل سنت که واقعه عاشورا را اوج مصیبت ها و عزاداری ها معرفی کرده اند، نسبت به ساحت مقدس حضرت ابوالفضل نیز ادای احترام کرده و سر تعظیم فرو آورده اند.