نهال نفیسی

مقدمه: در یک سده گذشته، گفتمان پزشکی یا «پزشکی شدن» نقش مهمی در شکل دادن به معناها و تجربه های بارداری و زایمان داشته است. در این پژوهش بخشی از سازوکارهای نظام سلامت در رابطه با بارداری و زایمان در بستر اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایران امروز مورد مطالعه قرار گرفته است. روش: این تحقیق به صورت مردم نگاری چندمیدانه و مصاحبه های انفرادی و گروهی در دو بیمارستان دولتی و خصوصی و چند مرکز درمانی دیگر در مناطق مختلف تهران و فضاهای مجازی مرتبط با آنها در طول یک سال (1400-1399) انجام شده است. یافته های این پژوهش حاصل تحلیل مضمون با استفاده از کدگذاری تم های حاصل از یافته هاست. یافته ها: بیمارستان بخشی از نظام طبقاتی، سلسله مراتبی، و نامتوازن جامعه خارج از بیمارستان را نمایندگی می کند. بدن باردار در فرایند مراجعه تا زایمان بر اساس طبقه اقتصادی و فرهنگی که در آن قرار گرفته با انواع متفاوتی از قضاوت ها روبرو می گردد. رویت پذیری و ابژه شدن بدن باردار نیز بسته به نوع بیمارستان و هزینه های پرداخت شده متفاوت است. تفاوت در سرمایه های اقتصادی و فرهنگی و نامتوازن بودن دسترسی به اطلاعات همچنین دیدگاه و تصمیم های خانواده ها در مورد تاریخ تولد، مراقبت-های بارداری، فرایند زایمان، و جنین های «ناسالم» و «غیرعادی» را تحت تاثیر قرار می دهد. بحث: اکثر جامعه شناسان پزشکی پذیرفته اند که پیوندی بین طبقه اجتماعی و سلامت وجود دارد. تحقیق حاضر به وضوح نشان می دهد که زنان باردار یک طبقه متجانس اجتماعی نیستند و با توجه به تقاطع شرایطی که در آن قرار گرفته اند به پرورش نوعی از ملت نابرابر هدایت می شوند که مختصات آن در نخستین قدم در کمیت و کیفیت برخورداری از خدمات نظام سلامت بروز می یابد.

در روایت های فعالان اقتصادی، کارآفرینان و مدیران، به عناصر و مفاهیم رمانتیکی اشاره می شود که تقویت کننده نوعی نظم اقتصادی است. در این نظم ساختاری، جایگاه اقتصادی افراد، بسته به میزان ریسک، ایده پردازی و به کارگیری استعداد و تخیل توسط آنها، طبیعی، منطقی و متعادل جلوه داده می شود. اکوسیستم کارآفرینی، در چارچوب بینشی رمانتیک، با اصالت دادن به نبوغ به نحوی سرایت کننده به تصورها و هنجارها پیرامون شغل و کسب و کار شکل داده و مسئولیت ناکامی به نحوی فردگرایانه تعیین شده است. در این بین قهرمانانی جدید با صفاتی قابل الگوبرداری به وجود آمده اند و نوعی عمل با ارزش نیز شکل گرفته است. مطالعه حاضر، روایت پژوهی و مصاحبه مستقیم و نیمه ساختار یافته را به کار گرفته است تا سیمایی از نابغه و کارآفرین ایرانی ترسیم کند. فعالان اقتصادی در این تحقیق طیفی از بنیان گذاران و مدیرعاملانِ استارتاپ ها، سرمایه گذار، مدیر مرکز رشد، کارآفرین سنتی و خیّر را شامل می شود. این پژوهش کیفی به لحاظ نظری به دنبال کنکاشی پیرامون نبوغ، رمانتیسم اقتصادی و زیبایی شناختی کردن اقتصاد است. بر اساس یافته های پژوهش بسیاری از روایت های اکوسیستم کارآفرینی منطبق بر شیوه عمل رمانتیک است، این در حالی است که احساسی گری و فرصت گرایی حاصل از رمانتیسم توجه به زمینه را مختل می کند.

مقاله حاضر پژوهشی تاریخی در باره نسبت علوم طبیعی جدید و مفهوم ترقی در دوره قاجار است. با بررسی کتاب های تاریخ طبیعی (معرفت الارض، معرفت الحیوان) و کتاب های «تاریخ عالمِ» نوشته شده در این دوره نشان می دهیم که نخست این علوم از لحاظ نظری و روشی در دنباله یکدیگر هستند که مفهوم زمان در تاریخ را به زمانِ پیش رونده، انباشتی، بهبودیابنده و تکاملی تبدیل کردند که اجتناب ناپذیر و بدون مداخله انسانی در طبیعت درحالِ عمل است. قانونی که به عنوان «قانون طبیعیِ ترقی پذیری» از آن یاد می شد و ناظر بر تکامل و شکوفایی همه جانبه عقل، ادراکات، حواس، قانون ها، سازمان ها و نهادهای جمعی مانند خانواده، خویشاوندی، اقتصاد و دولت است. دوم اینکه اصول نظری این علوم در گزارش «تاریخ واقعی» جوامع به کار بسته شد و جوامع در یک طیف تکاملی با گذر تدریجی از «وحشی گری» به «تمدن» طبقه بندی شدند. سوم اینکه علوم طبیعی جدید، زیست شناسی با تشریح آناتومیکِ چشم انسان و فیزیک با توضیح نور و نحوه رؤیت اجسام، دیدن انسان را با تشبیه به تکنولوژی عکاسی به مثابه عمل عکس برداری و گرفتن تصاویر عینی توضیح دادند. دیدن انسان عینیّتی به دست آورد که مورخ را در جایگاهِ ناظرِ عینی بی طرفی می گذاشت که ضمن انکار «موضع مورخ»، به ثبت عینیِ تمامی چیزهایی می پردازد که بر حسب ضرورت رخ می دهند و یا باید رخ دهند. تاریخ به مثابه آئینه، دفتر، لوح، فونوگراف، صفحه، عکس، سینما و پرده نقاشی فهم شد که آنچه را در طبیعت رخ می دهد به صورت تصاویر عینی بازنمایی می کند. عینیت، شباهت و تکرار رخدادهای جوامع انسانی در مسیر ترقی، شیوه غالب نگریستن به تاریخ در این دوره بود که با علوم طبیعی جدید ممکن شده است.

این پژوهش در صدد ارائه تعریفی جامع از تعارضات و همسویی هایی است که در پی انگیزه های متفاوت حضور زنان در مجالس مذهبی زنانه رخ می دهد. در این راستا تلاش شد با بهره گیری از رویکرد پدیدارشناختی، تضادها و همسویی های شکل گرفته در مجالس مذهبی زنانه شهر تهران نشان داده شود. حجم نمونه در پژوهش حاضر 30 نفر از زنان تهرانی واجد شرایط لازم برای مشارکت در پژوهش بودند که با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. گردآوری اطلاعات با استفاده از مصاحبه نیمه ساختاریافته و استخراج و تجزیه و تحلیل داده ها نیز با استفاده از روش تحلیل تماتیک انجام شد. در نهایت بر اساس یافته های پژوهش دو مقوله ی اصلی هویت یابی جنسیتی و مقام یابی و تخصیص هویت اجتماعی استخراج شد. نتایج نشان داد که عنصر هویت یابی جنسیتی با تعارض بیشتر و همسویی کمتر و تخصیص هویت اجتماعی و منزلت اجتماعی با همسویی بیشتر و تعارض کمتر از طریق ایجاد نقاط اتفاق در سه ساحت جنسیت، حوزه عمومی و امر مذهبی در ساخت مجلس مذهبی زنانه به ایفای نقش می پردازند.

فراگیری و عمق فزاینده عملکرد شیوه ها و ابزارهای نظارتی در کلیه سطوح زندگی خصوصی افراد و ساحت عمومی جوامع در دهه های اخیر منجر به شکل گیری حوزه ای از دانش تحت عنوان «مطالعات نظارت» شده است. در ایران گرچه بر اشکال رسمی و دولتی کنترل و نظارت بسیار تأکید شده، شکل های مختلف کنترل و نظارت که در داخل خود خانواده ها و توسط اعضای خانواده بر یکدیگر اعمال می شوند عمدتاً از لحاظ نظری نامرئی مانده اند. در این مقاله ابتدا می کوشیم با معرفی حوزه میان رشته ای«مطالعات نظارت»، بعضی ابزارهای نظری و مفهومی لازم برای پرداختن به این حوزه را در دسترس پژوهشگران ایرانی قرار دهیم، و سپس به طرح یافته های تحقیق درباره سازوکارهای مختلف نظارت و کنترل در خانواده های ایرانی در سال های پایانی قرن 1400 شمسی خواهیم پرداخت. در این تحقیق که در فاصله سال های 1394 تا 1396 انجام شد، با 35 خانواده ساکن تهران که فرزند دختر و/یا پسر بین 13 تا 23 سال داشتند، مصاحبه های باز و نیمه ساخت یافته یک تا سه ساعته، عمدتاً در منزل آنها، انجام دادیم. در انتخاب خانواده ها دقت داشتیم که ویژگی های اقتصادی، عقیدتی، حرفه ای، و محله ای متفاوتی داشته باشند و تا حد امکان تنوع اجتماعی موجود در میان ساکنان تهران را بازتابانند. یافته های تحقیق معطوف به تغییر و تحولات شیوه های نظارت داخل خانواده از دهه 1360 تا دهه 1390 و عوامل مؤثر بر آنها، نابرابری سرمایه های خانوادگی در عصر خصوصی شدن امنیت، و کشمکش بر سر مرزهای نظارت بین خانواده و نهادهای رسمی همچون دولت، صداوسیما، و مدرسه است.

مقاله حاضر با تمرکز بر تحولات مردم نگاری در انسان شناسی فرهنگی امریکا در پنجاه سال اخیر استدلال می کند که دانش انسان شناسی در غیاب رابطه ای واقعی و پویا بین نگرش و روش، مطالعه کننده و مطالعه شونده، داده و نظریه، خرد و کلان، امر محلی و امر جهانی در معرض خطر خنثی و استحاله شدن قرار گرفته است. رابطه مردم نگاری (از میدان تا متن) با روح زمانه در داخل و خارج جامعه دانشگاهی و شرایط اجتماعی، سیاسی و اقتصادی، از جریان های ضد سلطه  و فوران نظریه های قدرت در آثار اندیشمندان رویکردهای انتقادی، پسا مدرن، فمینست و پسااستعمارگرا گرفته تا گفتمان جهانی شدن و بروز پژوهش های چندمیدانه در دهه پایانی قرن بیستم، و بالاخره پیشرفت بی سابقه علوم و فناوری ها در سال های اخیر و نقش آن در تجسم مکان - زمان مردم نگاری مورد بحث قرار می گیرد. در آخر تاکید می شود که به جای الگو برداری صرف از جدیدترین روش ها و نگرش ها بدون توجه به ویژگی های ...