حسن فرج زاده دهکردی

به دلیل وجود پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی با اهمیتی که پدیده ورشکستگی بر گروه های مختلفی از جامعه تحمیل می کند، همواره توجه ویژه ای از محققان را به خود جلب کرده است. تحقیقات مرتبط با پیش بینی ورشکستگی از سال 1960 میلادی صورت جدی به خود گرفته است...

در این تحقیق، تاثیر مدیریت سود بر چهار ویژگی سود، شامل کیفیت اقلام تعهدی، پایداری، قابلیت پیش بینی و هموار بودن، بررسی میشود. به طور خاص، فرضیه فرصت طلبانه بودن مدیریت سود آزمون میشود که بر اساس آن، مدیریت سود، کیفیت سود شرکت ها را کاهش میدهد. به منظور آزمون فرضیه ها، مقادیر چهار ویژگی سود و اقلام تعهدی اختیاری (به عنوان نماینده مدیریت سود)، برای 303 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، در طی دوره زمانی 1387-1381 اندازه گیری شده است. شرکت های نمونه با استفاده از روش نمونه گیری حذفی انتخاب شده­اند و در برآورد مدل های رگرسیونی چند متغیره، از داده های ترکیبی استفاده شده است. نتایج به دست آمده نشان میدهد که با افزایش میزان اقلام تعهدی اختیاری، از مقادیر مطلوب ویژگیهای سود کاسته میشود. در این میان، کیفیت اقلام تعهدی بیش از سایر ویژگیها، تحت تاثیر مدیریت سود قرار میگیرد. همچنین، افزایش در مقادیر اقلام تعهدی اختیاری با کاهش در امتیاز کیفیت سود شرکت ها در ارتباط است. این نتایج از نظریه فرصت طلبانه بودن مدیریت سود حمایت کرده، نشان میدهد که مدیریت سود بر محتوای اطلاعاتی حسابداری خدشه وارد میکند.

این پژوهش به بررسی چگونگی ارتباط توانایی مدیریت با حق الزحمه و تعدیل اظهارنظر حسابرسی به دلیل ابهام در تداوم فعالیت نمونه ای از شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های 1382 تا 1392 می پردازد. به منظور سنجش توانایی مدیریت از نمره توانایی مدیریت منتج از مدل دومرحله ای تحلیل پوششی داده های ارائه شده توسط دمرجیان و همکاران (2012) استفاده شده است. ضمن اینکه حق الزحمه و اظهارنظر حسابرس در مورد ابهام در تداوم فعالیت واحد تجاری به عنوان شاخص هایی از ریسک حسابرسی در نظر گرفته شده اند. نمونه مورد مطالعه این پژوهش شامل 94 شرکت و 1034 مشاهده سال شرکت است. نتایج حاصل از آزمون فرضیه ها نشان می دهد که با افزایش میزان توانایی مدیران، حق الزحمه حسابرسی و احتمال وجود بند ابهام در تداوم فعالیت در گزارش حسابرسی واحد تجاری کاهش می یابد. به صورت کلی، یافته های تحقیق نشان می دهد که توانایی مدیریت، عاملی تأثیرگذار بر تصمیمات حسابرسان است. این نتایج ازآن رو اهمیت دارد که شواهد تجربی چندانی در خصوص رابطه بین خصوصیات مدیریت و تصمیمات حسابرسان وجود ندارد.

تحقیق حاضر به صورت جامع، رابطه بین وضعیت تقسیم سود شرکت ها و معیارهای کیفیت سود را بررسی می کند. برای اندازه گیری کیفیت سود از پنج معیار اقلام تعهدی اختیاری، شفافیت سود، مربوط بودن سود، محافظه کارانه بودن سود و پایداری سود و همچنین امتیاز کلی کیفیت سود استفاده شده است. به منظور آزمون فرضیه های تحقیق، داده های مربوط به 247 شرکت در طی دوره زمانی 1381 الی 1390، مشتمل بر 2350 مشاهده شرکت-سال، گردآوری شده و از روش پانل دیتا برای برآورد مدل های رگرسیونی چند متغیره استفاده شده است. نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد شرکت هایی که سود توزیع می کنند در مقایسه با سایر شرکت ها از کیفیت سود بالاتری برخوردارند. این نتیجه برای تمامی معیارهای مجزای کیفیت سود و همچنین امتیاز کلی کیفیت سود، صدق می کنند. همچنین، این رابطه برای شرکت هایی که نسبت سود تقسیمی بزرگ تری دارند، قوی تر بوده که آزمون تحلیل حساسیت صحت نتایج فوق را تأیید می کند. به این ترتیب، نتایج به دست آمده از تئوری حمایت کرده و نشان می دهد که پرداخت سود تقسیمی و مقدار آن حاوی اطلاعاتی در خصوص کیفیت سود گزارش شده توسط شرکت ها است.

در این مقاله رابطه بین ارزش های شخصی و خصوصیات فردی حسابداران بررسی می شود. بررسی این رابطه از آن جهت اهمیت دارد که گرایش حسابداران به سوی ارزش های شخصی خاص، می تواند رفتار آنها را در موقعیت های معین توضیح دهد. به طور مثال پژوهش های انجام شده در زمینه تفکر اخلاقی نشان داده است که علی رغم آموزش اصول و موازین اخلاقی به حسابداران، افراد این حرفه در مقایسه با جامعه، میانگین امتیاز اخلاقی پایینی کسب می کنند. یکی از دلایل احتمالی این پدیده، می تواند تاکید بیش از حدی باشد که در آموزش حسابداری بر لزوم تبعیت حسابداران از اصول و استانداردهای پذیرفته شده حسابداری وجود دارد. در نتیجه این فرایند آموزشی، مجموعه ارزش های تبعیت (انطباق) در حسابداران تقویت می شود و این درحالی است که آزمون های تفکر اخلاقی به این ارزش های تبعیت توجهی ندارند. تحقیق حاضر در سال 1390 با استفاده از نمونه ای متشکل از 203 دانشجوی حسابداری و مدیریت به آزمون تاثیر ویژگی های فردی (جنسیت، سن، رشته، مقطع تحصیلی، سابقه کار، آشنایی با آیین رفتار حرفه ای حسابداران رسمی و...) بر اولویت بندی ارزش های شخصی می پردازد. نتایج تحقیق نشان می دهد که دانشجویان رشته حسابداری در مقایسه با دانشجویان مدیریت، اهمیت بیشتری برای ارزش های تبعیت قائل هستند. همچنین خصوصیاتی مانند جنسیت و سن تاثیرات با اهمیتی بر اولویت بندی ارزش های شخصی در دانشجویان داشته است.

هدف این پژوهش، بررسی تأثیر عدم اطمینان جریان وجه نقد بر حساسیت مخارج سرمایه ای نسبت به سود تقسیمی در شرکت های پذیرفته شده بورس اوراق بهادار تهران می باشد. در این پژوهش برای اندازه گیری متغیر عدم اطمینان جریان وجه نقد از دو معیار کمبود جریان وجه نقد و نوسان جریان وجه نقد استفاده و تأثیر هر یک از این دو معیار بر رابطه میان سود تقسیمی و مخارج سرمایه ای به صورت جداگانه بررسی شده است. فرضیه های پژوهش بر مبنای یک نمونه آماری متشکل از 96 شرکت برای یک دوره زمانی هشت ساله از سال 83 تا 90 و با استفاده از مدل رگرسیونی چندمتغیره و روش داده های ترکیبی مورد آزمون قرار گرفته است. نتایج آزمون فرضیه های پژوهش نشان داد که رابطه منفی و معناداری میان سود تقسیمی و مخارج سرمایه ای وجود دارد. همچنین کمبود جریان و نوسان جریان وجه نقد، حساسیت مخارج سرمایه ای به سود تقسیمی را کاهش می دهد به عبارت دیگر، عدم اطمینان در جریان های نقدی، از شدت رابطه منفی میان سود تقسیمی و مخارج سرمایه ای می کاهد.

این مقاله رابطه بین تقلب در گزارشگری مالی و سیاست های تقسیم سود شرک ت ها رابررسی م ی کند. به صورت خاص، در این تحقیق بر شرایطی تمرکز می شود که بر اساس انگیزه ها ی مدیریت در بهکارگیری اقلام تعهدی اختیاری، می توان تجدید ارائه صور ت های مال ی ر ا د ر د و گرو ه متقلبان ه و غیرمتقلبانه، طبقه بندی نمود. داده های تحقیق مربوط به 247 شرکت (مشتمل بر 2،238 مشاهده شرکت- سال) طی دوره 1381 است. از مدل دستیابی به پیش بینی ها جهت تعیین گزارشگری مالی متقلبانه استفاده شده و - زمانی 90 از روش رگرسیون لوجستیک با اثرات ثابت و داده های تابلویی جهت آزمونهای تحقیق بهرهگرفته- شده است. نتایج به دست آمده نشان داد، شرکت هایی که سود تقسیم می کنند با احتمال کمتری مرتکب گزارشگری مالی متقلبانه می شوند. همچنین، سطح سود تقسیمی نیز رابطه ای منفی با گزارشگری مالی متقلبانه دارد. براساس یافت ه های تحقیق می توان نتیجه گرفت سود تقسیمی حاوی اطلاعاتی در خصوص کیفیت گزارشگری مالی شرکت، به ویژه انگیزه های منجر به تجدید ارائه صورت های مالی است

این پژوهش، تأثیر کیفیت حسابرسی را در رابطه تأمین مالی و سرمایه گذاری با ارزش وثیقه دارایی های ملکی بررسی می کند که معیار ظرفیت تأمین مالی در نظر گرفته شده است. از طرفی تأثیر تغییر ارزش وثیقه دارایی های ملکی در انتخاب حسابرس نیز مطالعه می شود. برای سنجش کیفیت حسابرسی از رتبه بندی مؤسسات حسابرسی استفاده شده است که جامعه حسابداران رسمی ایران انجام داده است. از نوسان های قیمت املاک برای برآورد ارزش وثیقه دارایی های ملکی 126 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در دوره زمانی 1386 تا 1393، مشتمل بر 1003 مشاهده شرکت-سال بهره گرفته شده است. فرضیه های پژوهش با استفاده از رگرسیون چندمتغیره، با به کارگیری داده های تابلویی و نرم افزار ایویوز آزمون شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد کیفیت حسابرسی از حساسیت مخارج سرمایه ای و تأمین مالی به ظرفیت تأمین مالی می کاهد و تغییر در ظرفیت تأمین مالی در انتخاب حسابرس مؤثر است. علاوه بر این نتایج نشان می دهد در شرکت هایی که احتمال کم سرمایه گذاری در آنها بیشتر است، تغییرات در ارزش وثیقه ای دارایی ها، رابطه منفی و معناداری با سرمایه گذاری دارد. کیفیت حسابرسی نیز در این رابطه، نقش تعدیل گر خود را دارد.

در این پژوهش تاثیر گزارشگری مالی فرصت طلبانه بر کارایی عملیاتی شرکت های همتا بررسی شده است. گزارشگری مالی فرصت طلبانه، با استتار ضعف عملکرد اقتصادی شرکت، باعث می شود، شرکت های همتا در تفسیر نشانه های مربوط به وضعیت اقتصادی آتی دچار سوء گیری شده و با ارزیابی نادرست فرصت های سرمایه گذاری، تصمیمات مخارج سرمایه ای غیر بهینه ای اتخاذ کنند. یافته های تحقیق مبتنی بر داده های 212 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های 1388 الی 1400 (مشتمل بر 1,666 مشاهده شرکت-سال) نشان می دهد، اقدام شرکت ها به گزارشگری مالی فرصت طلبانه، منجر به کاهش کارایی سرمایه گذاری شرکت های همتا می شود. با این وجود، تمامی شرکت های همتا به صورت یکسان تحت تاثیر گزارشگری فرصت طلبانه، قرار نمی گیرند. شرکت های دارای عملکرد ضعیف در گذشته، با شدت کمتری متحمل آثار منفی گزارشگری فرصت طلبانه شرکت های همتا می شوند. به این مفهوم که رقابت ناشی از گزارشگری فرصت طلبانه، می تواند با تحریک انگیزه شرکت های دارای عملکرد ضعیف، باعث حرکت این شرکت ها به سطح بهینه تر سرمایه گذاری و در نتیجه افزایش کارایی سرمایه گذاری عملیاتی آنها شود. همچنین، شرکت های پیشرو در صنعت به دلیل، عدم اتکا و تاثیرپذیری کمتر از رقبا، چندان تحت تاثیر عملکرد متورم ناشی از گزارشگری مالی فرصت طلبانه شرکت های همتا قرار نمی گیرند.

این تحقیق به بررسی مربوط بودن سود (زیان) های شناسایی نشده تورمی برای توضیح نوسانات بازده و محتوای اطلاعاتی اضافی سود (زیان) های تعدیل شده بابت تورم نسبت به سود(زیان) های مبتنی بر بهای تمام شده تاریخی در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می پردازد. به منظور استخراج اطلاعات تعدیل شده تورمی از صورت های مالی اسمی، از الگوریتم تعدیل تورم کانچیتچکی (2011) استفاده شده است. با بکارگیری رگرسیون حداقل مربعات معمولی و داده های ترکیبی و تابلویی و استفاده از رویکرد رگرسیون دو مرحله ای، نتایج آزمون فرضیه ها حکایت از آن دارد که سود (زیان) های شناسایی نشده تورمی از خاصه مربوط بودن برای توضیح نوسانات بازده برخوردارند. علاوه بر این سود (زیان) های تعدیل شده تورمی و سود (زیان) های تاریخی، هر دو محتوای اطلاعاتی اضافی نسبت به یکدیگر دارند. به این ترتیب می توان نتیجه گیری کرد که گزارشگری مالی تورمی باید به عنوان مکمل گزارشگری مالی اسمی الزامی شود و نه آنکه گزارشگری مالی تورمی جانشین گزارشگری مالی اسمی شود.   Abstract This study investigates the value relevance of unrecognized inflation gains and losses to explain changes in returns and incremental information content of inflation adjusted earnings in comparison with historical cost earnings in firms listed in Tehran Stock Exchange. We used inflation adjusted algorithm of Konchitchki (2011) to extract inflation adjusted information from nominal financial statements. Using ordinary least squares regressions, pooled and panel data and applying a two-stage regression approach, results indicate that unrecognized inflation gains and losses are value relevant for explaining fluctuations in returns. Moreover, inflation adjusted earnings and historical cost earnings have incremental information content beyond each other. The results of this research suggest that inflation financial reporting should be mandated as supplementary to the historical cost financial reporting rather than a replacement to historical cost financial reporting.

در این پژوهش، ارتباط گستره تجارب حسابرس در صنایع، به عنوان میزان تجربه حسابرس در حسابرسی صاحبکاران در صنایع مختلف، با اعمال تردید حرفه ای حسابرس، بررسی شده است. با استفاده از داده های 211 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار، در دوره زمانی12 ساله 1389 الی 1400 (1,785 مشاهده شرکت-سال)، نتایج به دست آمده نشان می دهد، حسابرسان برخوردار از طیف وسیعی از تجارب در صنایع مختلف، با احتمال بیشتری صاحبکاران را وادار به اصلاح صورت های مالی خود بابت تحریفات و اشتباهات موجود می کنند. به ویژه، این ارتباط برای تعدیلات کاهشی و نیز، مقادیر بالاتر تعدیلات حسابرسی، قوی تر است. همچنین، احتمال تجدید ارائه صورت های مالی حسابرسی شده توسط حسابرسان با گستره وسیع تر تجارب، کمتر است. در نهایت، در صورت های مالی حسابرسی شده توسط این حسابرسان از اقلام تعهدی اختیاری کمتری، استفاده شده است. به طور کلی، یافته های پژوهش نشان می دهد که تنوع تجارب حسابرس در صنایع مختلف می تواند منجر به توسعه اعمال تردید حرفه ای توسط حسابرسان شود.

در طول سال ها، محققان معیارهای متعددی را برای تعیین تخصص حسابرس در صنعت توسعه داده اند. با این وجود، در رابطه با ویژگی های هر یک از این معیارها و همچنین حساسیت یافته های پژوهش های پیشین به معیارهای تخصص حسابرس، اطلاعات زیادی در دسترس نیست. در پژوهش حاضر با استفاده از داده های 211 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، در طی سال های 1389 الی 1400 (مشتمل بر 2,242 مشاهده شرکت-سال)، تعداد 25 معیار مختلف تخصص حسابرس در صنعت محاسبه و اعتبار داخلی و خارجی آنها بررسی شده است. نتایج به دست امده نشان می دهد، استفاده از معیارهای مختلف، منجر به طبقه بندی متناقض حسابرسان به عنوان متخصص در صنعت می شود. استفاده از مدل کیفیت اقلام تعهدی اختیاری، جهت آزمون اعتباری خارجی معیارهای تخصص نیز نشان می دهد، تفاوت بین معیارها، بر نتیجه گیری های مربوط به تاثیر تخصص حسابرس بر کیفیت سود، تاثیر قابل توجهی دارد. به این ترتیب، نتایج تحقیق حاضر، درجه پایینی از اعتبار داخلی و خارجی سازه های مختلف تخصص حسابرس در صنعت را نشان می دهد و سوالاتی در مورد استحکام شواهد تجربی پیشین در تخصص حسابرس در صنعت ایجاد می کند.

نظارت بر حرفه حسابرسی و فعالان حرفه از سال 2002 با ورشکستگی شرکت انرون و تصویب قانون ساربینز آکسلی وارد مرحله جدیدی شده است. آنچه در عرصه بین المللی و در کشورهای توسعه یافته قابل مشاهده است، حرکت به سوی تخصصی کردن نظارت بر حرفه حسابرسی و مستقل کردن نهاد ناظر از حرفه می باشد. در ایران نیز بحث نظارت بر حرفه حسابرسی از مدت ها پیش موضوع بحث محافل حرفه ای و آکادمیک بوده است. در این راستا، در این پژوهش تلاش می شود در ابتدا تجربه کشورهای توسعه یافته در نظارت بر حرفه حسابرسی مطالعه و سپس با مراجعه به آراء و نظرات خبرگان و صاحب نظران بازار سرمایه، آسیب های رویکرد فعلی شناسایی و وضعیت مطلوب ترسیم شود. یافته های این پژوهش که با روش کیفی و تلفیقی از مطالعه تطبیقی و مصاحبه عمیق با خبرگان انجام شده است، حکایت از آن دارد که اکثریت مصاحبه شوندگان در عدم کارائی نهاد پیشنهادی مجلس با عنوان سازمان راهبری نظام حسابرسی اتفاق نظر و به لزوم استفاده از امکانات موجود و اصلاح ساختارهای فعلی و بهبود فرایندها و روش ها تأکید دارند. بر این مبنا، الگوی پیشنهادی پژوهش با هدف ارائه راهکار جایگزین مناسب برای نظارت بر حرفه حسابرسی به صورت مدل مفهومی ارائه شده است.