سید اسماعیل افتخاری

هدف مقاله، کشف و بررسی گفتمانهای هنری سینما بعد از وقوع انقلاب اسلامی و پاسخ به پرسش هایی است که درخصوص انواع و ویژگیها و عوامل ناظر بر این گفتمانها وجود دارد؛ لذا روش ترکیبی تحلیل گفتمان و تحلیل محتوا با تأکید بر مطالعات کیفی به عنوان روش تحقیق این مقاله برگزیده شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که علل تسری گفتمان انقلاب اسلامی به سینما، اسلام خواهی و بومی بودن این گفتمان از یک سو و مذهبی بودن جامعه ایران از سوی دیگر است. بر همین مبنا انقلاب اسلامی در عرصه هنر سینما به فراخور موقعیت باعث شکل گیری چهار گفتمان سینمایی شد که شناسایی و جداسازی این گفتمانها و آشکارسازی ویژگیهای هریک از آنها از یافته های اصلی این مقاله به شمار می رود. براساس این فرایند ازطریق چارچوب نظری گفتمان لاکلا و موفه، پس از انقلاب اسلامی گفتمانهای سینمایی چهارگانه بومی گرا، سیاستگرا، رسالتگرا و دفاع مقدس شکل گرفت و روند حرکت آنها با مقداری افت و خیز از ابتدای پیروزی انقلاب تا کنون ادامه یافته است.

توجه به تفاوت مقایسه میان مکتوبات پیشین فارسی با فارسی معیار و فارسی معیار با گفتار محاوره ای امروز، سوال برانگیز و محل مناقشه است. آنچه در این قیاس بیش از هر چیز رخ می نماید، پدیده نسبتا ناشناخته و غیر قابل کنترل تحریکات و تحولات زبان فارسی است. امروزه شکاف بین گونه معیار و گونه محاوره فارسی چنان عمیق شده است که ترمیم آن، اگر ضروری فرض شود، غیر محتمل به نظر می رسد. درک دقیقتر و بهتر زبان محاوره و جایگاه آن در بستر فرایندهای کم کوشانه زبانی و همچنین شناخت محرکهایی که صورت و معنی زبان را در نشیب این دگرگونیها به حرکت وا می دارد، بی تردید در برنامه ریزیهای زبانی از بروز پاره ای خطاها خواهد کاست. در این مقاله اهتمام نویسنده مصروف بیان و طبقه بندی دقیق امیال عامه گویشوران فارسی به کوتاه گرایی و ساده سازی اجزای زبان شده است که از آن تحت عنوان فرایندهای کم کوشانه زبانی یاد می شود و عامل اصلی پیدایش گونه فارسی محاوره به شمار می آید.

نقش زبان به عنوان یکی از پایه های اصلی عملیات روانی بسیار وسیع است و استفاده از آن در اسکال مختلف عملیات روانی کاربرد ویژه ای دارد . به همین علت کاربرد زبان به عنوان یک ابزار عملیاتی با قابلیت های هجومی و دفاعی دور از انتظار نیست . کلام انسان (مکتوب و غیر مکتوب) حاوی مجموعه ای از ریزترین یا کلی ترین رگه های معنایی است که برآمده از ذهن و احساس اوست .