محمدرضا هاشمیان

مقدمه: اطلاعات سلامت از طریق منابع متفاوتی مانند اینترنت، رسانه های چاپی و الکترونیکی در دسترس قرار می گیرند و به شکل های متنوعی از جمله کتاب، مقاله و اینفوگرافی ارائه می شوند. اینفوگرافی ها، به عنوان ابزاری آموزشی، نقش مهمی در مدیریت و درمان بیماری ها و ارتقای سطح بهداشت عمومی ایفا می کنند. بنابراین، توجه به معیارها و الزامات کلیدی در طراحی و فرآیند تدوین اینفوگرافی ها حیاتی است تا اطلاعات دقیق، صحیح و با کیفیت به مخاطبان ارائه شود. روش ها: پژوهش حاضر، مروری حیطه ای با هدف شناسایی معیارهای محتوایی و ظاهری در طراحی اینفوگرافی های سلامتی و همچنین تعیین الزامات مربوط به فرآیند تدوین آن ها انجام گرفته است. برای این منظور، پایگاه های داده LISTA، ProQuest، Web of Science، PubMed، Embase و Scopus برای یافتن منابع مرتبط جستجو شد. در پی جستجوی اولیه، مقالات بر اساس معیارهای ورود و خروج دقیق ارزیابی و غربال شدند و در نهایت، 52 مقاله برای مطالعه انتخاب شدند. یافته ها: معیارهای محتوایی در طراحی اینفوگرافی های سلامت شامل ویژگی هایی مانند متن، زبان نوشتاری، عنوان، تصاویر، مخاطب و شاخص های اعتباری هستند. همچنین، معیارهای ظاهری اینفوگرافی ها شامل زیبایی شناسی، استفاده از تصاویر، فونت، رنگ بندی و قالب بندی می باشند. فرآیند تدوین اینفوگرافی های سلامت به دو بخش تقسیم می شود: نیروی انسانی، که شامل تیم طراحی و تولید، تیم ارزیابی، و تیم انتشار و اشاعه است، و ملزومات طراحی، که دربردارنده اجزاء و عناصر، اصول طراحی، مراحل طراحی و ابزارهای مورد استفاده در طراحی می باشند. نتیجه گیری: این تحقیق انتظار دارد که با شناسایی معیارها و الزامات طراحی و تدوین اینفوگرافی های سلامت، روشی کارآمد در اختیار طراحان و متخصصان سلامت قرار دهد تا بتوانند اینفوگرافی ها را به شیوه ای مؤثر طراحی، تولید و ارزیابی کنند. هدف از این کار، بهبود فرایند اطلاع رسانی در حوزه سلامت و دستیابی به نتایج مطلوب تر است.

مقدمه: افراد مختلف گاهی از جستجو یا استفاده از اطلاعات سلامت اجتناب می کنند. مطالعه حاضر با هدف تعیین دلایل و عوامل اجتناب از اطلاعات سلامت در دریافتکنندگان و ارائه کنندگان خدمات سلامت انجام شده است. روش ها: در این مرور دامنه ای پایگاه های اطلاعاتی کاکرین، اسکاپوس، وب آو ساینس، پابمد، ام بیس و لیستا جستجو شد. در مجموع تعداد 1901 مطالعه بازیابی شد که پس از حذف موارد تکراری و غربالگری، در نهایت 30 مطالعه برای ورود به مرور انتخاب شد. داده های استخراج شده بر اساس اهداف مرور دسته بندی و به صورت روایتی و در قالب جدول گزارش گردید. یافته ها: دلایل اجتناب از اطلاعات سلامت در دریافت کنندگان خدمات سلامت شامل دلایل مرتبط با اطلاعات، دلایل مرتبط با نظام سلامت، و دلایل روان شناختی بودند. عوامل اجتناب از اطلاعات سلامت در دریافت کنندگان خدمات سلامت نیز عبارت بودند از: عوامل روان شناختی، عوامل جمعیت شناختی، عوامل مرتبط با نظام سلامت و عوامل مرتبط با اطلاعات. همچنین، دلایل اجتناب از اطلاعات سلامت در ارائه کنندگان خدمات سلامت، دلایل مرتبط با اطلاعات و دلایل مرتبط با نظام سلامت بودند. عوامل اجتناب از اطلاعات سلامت در ارائهکنندگان خدمات سلامت نیز شامل عوامل مرتبط با اطلاعات، عوامل مرتبط با نظام سلامت و عوامل روان شناختی بودند. نتیجه گیری: در این پژوهش، دلایل و عوامل اجتناب از اطلاعات سلامت در بین دریافت کنندگان خدمات سلامت و ارائه دهندگان این خدمات دسته بندی شد. شناخت این دلایل و عوامل می تواند سازوکاری در اختیار سیاست گذاران سلامت و کتابداران و اطلاع رسانان پزشکی قرار دهد تا خدمات اطلاع رسانی سلامت را برای اجتناب کنندگان اطلاعات سلامت به گونه ای مناسب طراحی و برنامه ریزی کنند و موجب بهبود روند اطلاع رسانی سلامت شوند.

مقدمه: یکی از اصیل ترین وظایف مراکز آموزش نیروی انسانی، ارائه آموزش های متناسب با نیازهای بازار کار است. [1] بررسی نوشتارهای حوزه کتابداری عام در ایران بیانگر آن است که صاحب نظران، برنامه های آموزشی این حوزه را به دلیل پیروی درس ها از پارادایم سنتی و نسبتاً منسوخ کتابخانه، کم توجهی به آموزش مهارت های مورد نیاز در جامعه ی اطلاعاتی نوین، وجود درس های کم ارتباط یا غیرتخصصی، استفاده نکردن از واژگان مناسب، ضعف در ارائه محتوای درس ها و عدم همگامی با تحولات فن آوری ناکارآمد دانسته و خواستار بازنگری در سرفصل ها شده اند. [2] یکی از مشکلات گرایش پزشکی این رشته علاوه بر مشکلات ذکر شده، همپوشانی و مشابهت بیش از 60 درصد سرفصل های هر سه مقطع آن با سرفصل گرایش های غیرپزشکی رشته است که جای تأمل بسیار دارد. [3] بنابراین، لازم است جنبه بالینی و پزشکی این گرایش با راهکارهایی همچون افزودن مباحث پزشکی و استفاده ترکیبی از مدرسان کتابداری و بالینی تقویت شود تا این رشته بر گرایش پزشکی خود تمرکز بیشتری کرده و بخش خدمات آن به جامعه پزشکی و بیماران برجسته تر شود. تنها در این صورت است که نیاز به آن در نظام سلامت ایجاد یا تقویت خواهد شد و در غیر این صورت محکوم به حذف بوده و جای خود را به رشته های دانشگاهی جدیدتر خواهد داد. [1] بدین منظور پیشنهاد می شود که گرایش یا رشته جدیدی با عنوان کتابداری بالینی در مقطع کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی بنا به دلایل و ضرورت های زیر ایجاد شود: اهمیت ارائه خدمات کتابداری بالینی به جامعه پزشکی: این خدمات می تواند برای گروه های هدفی چون تیم درمان، بیمار، خانواده بیمار و نظام کلی سلامت باشد و تنها افراد دارای آموزش و تجربه لازم قادر به ایفای این نقش می باشند. [4] اهمیت بازنگری برنامه های درسی در نظام آموزش عالی: پایش و بازنگری برنامه ریزی درسی به طور نظام مند می تواند سبب بهبود فرآیند آموزش و در نتیجه افزایش مهارت های نیروی انسانی، هماهنگی با بازار کار و نیازهای زمانی و مقطعی جامعه، هماهنگی با تحولات و پارادایم های علمی و ایجاد روحیه خلاق و تفکر انتقادی شود. [3] مطابقت با اسناد بالادستی و سیاست های کلی وزارت بهداشت در خصوص بسته های تحول و نوآوری در آموزش پزشکی: می توان براساس دو بسته از بسته های مذکور بحث ضرورت ایجاد گرایش یا رشته کتابداری بالینی را تبیین نمود. این دو بسته عبارتند از بسته "آموزش پاسخگو و عدالت محور" و بسته " توسعه راهبردی، هدفمند و مأموریت گرای برنامه های آموزش عالی سلامت" که بر بازنگری و تدوین برنامه های آموزشی متناسب با نیازهای کشور تأکید می کنند. [5] فقدان برنامه آموزشی رسمی و غیررسمی برای کتابداری بالینی در کشور: در حال حاضر کارگاه های آموزشی محدودی در حوزه کتابداری بالینی توسط وزارت بهداشت برگزار شده است. اما، ایجاد جایگاه قانونی و رسمی برای کتابداری بالینی نیازمند برنامه آموزشی رسمی و مشخصی است که توانمندی های تخصصی لازم را در افراد ایجاد کند. نتیجه گیری با توجه به مواردی که مطرح شد، می توان در یک جمع بندی چنین نتیجه گرفت که یکی از مباحث جدید در حوزه اطلاعات بالینی، بحث کتابدار بالینی است که به صورت موفق در برخی کشورها اجرا شده و براساس مطالعات انجام شده، از سوی متخصصین بالینی نیز پذیرفته شده است. بر اساس این مطالعات، کتابدار بالینی نیازمند کسب دانش و مهارت هایی از قبیل آشنایی با مباحث پایه بالینی، پزشکی مبتنی بر شواهد، آمار و اپیدمیولوژی، بازیابی اطلاعات بالینی، و ارزیابی نقادانه شواهد از طریق آموزش و تجربه است. از آنجایی که نظام آموزش عالی و سیاست های وزارت بهداشت در حوزه آموزش پزشکی نیز بر تدوین و بازنگری در برنامه های آموزشی مبتنی بر نیازهای جامعه تأکید دارد و تاکنون برای ایفای نقش یا شغل کتابدار بالینی در ایران برنامه ریزی اصولی، مدون و رسمی صورت نگرفته است، یکی از راه های مؤثر در تربیت این افراد در کنار آموزش ضمن خدمت برای دانش آموختگان قبلی این رشته، می تواند ایجاد رشته یا گرایش کتابداری بالینی در مقطع کارشناسی ارشد برای دانشجویان جدیدالورود باشد.

مقدمه: جوّ سازمانی درک کارکنان از محیطی است که در آن مشغول کار هستند. هدف این پژوهش ارزیابی جوّ سازمانی کتابخانه های دانشکدای دانشگاه های دولتی شهر اصفهان با استفاده از ابزار کلایمت کوال بود. روش کار: این پژوهش پیمایشی و از نوع کاربردی است، که در سال 1394 انجام گرفت. جامعه پژوهش، کلیه کتابداران شاغل در کتابخانه های دانشکدهای دانشگاه های دولتی شهر اصفهان (تعداد 87 نفر) بودند که به روش سرشماری انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه جوّ سازمانی کلایمت کوال بود. روایی صوری و محتوایی پرسشنامه با نظر اساتید و صاحب نظران تعیین شد، و پایایی آن از طریق آلفای کرونباخ، 83/0 تعیین گردید. داده های گردآوری شده وارد نرم افزار SPSS نسخه 18 شد، و از طریق آمار توصیفی (میانگین و انحراف معیار) و آمار استنباطی (آزمون ANOVA) تحلیل شد. یافته ها: بر اساس یافته های این پژوهش، میانگین کل نمره جوّ سازمانی در کتابخانه های دانشکده ای، 5/69 (از 100) و مطلوب ارزیابی شد. این میانگین برای دانشگاه اصفهان، 79 و ایده آل ارزیابی گردید و برای دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و دانشگاه صنعتی به ترتیب، 8/69 و 1/64 و مطلوب ارزیابی گردید. پایین ترین میانگین مربوط به جوّ عدالت با میانگین 49 بود. نتیجه گیری: نتایج این پژوهش نشان داد که جوّ سازمانی کتابخانه های دانشگاه های دولتی شهر اصفهان از وضعیت مطلوبی برخوردار است. لیکن یکی از ابعادی که نیاز به توجه و بررسی های بیشتر دارد، جوّ عدالت است که در سایر پژوهش های مشابه نیز پایین ترین نمرات را به خود اختصاص داده است.

مقدمه: گسترش استفاده از شبکه های اجتماعی، بسیاری از افراد را با مشکلات بهداشت روانی و ارتباطات اجتماعی مواجه ساخته است. پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر شبکه های اجتماعی بر سلامت روان کاربران کتابخانه مرکز آموزشی درمانی الزهرا(س) اصفهان انجام شد. روش کار: روش این پژوهش توصیفی- تحلیلی و ابزار گردآوری اطلاعات، پرسش نامه های سلامت عمومی گلدبرگ و هیلدگ و پرسشنامه استاندارد اعتیاد به اینترنت یانگ بود. جامعه ی آماری، شامل 350 نفر از کاربران کتابخانه مرکز آموزشی درمانی الزهرا(س) (کارآموزان، کارورزان و دستیاران پزشکی) در سال 1394 بودند که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی- طبقه ای، حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران، 127 نفر تعیین شد. تحلیل داده ها با استفاده از شاخص های آمار توصیفی و آمار استنباطی (و با کمک نرم افزار SPSS-20) انجام شد. یافته ها: کاربران به سه گروه دارای اعتیاد به شبکه های اجتماعی به ترتیب خفیف، متوسط و شدید تقسیم شدند. متغیر سلامت روان، بین گروه خفیف با گروه شدید تفاوت معنادار (033/0=P)، متغیر نشانگان جسمانی بین گروه خفیف با گروه متوسط تفاوت معنادار (049/0=P) ، متغیر نشانگان اضطراب بین گروه خفیف با گروه متوسط (027/0=P) و بین گروه خفیف با گروه شدید، تفاوت معناداری (000/0=P) مشاهده شد. نتیجه گیری: سلامت روان و عوامل آن شامل نشانگان جسمانی، اضطراب، افسردگی، و اجتماعی براساس شدت اعتیاد به شبکه های اجتماعی متفاوت بود که این می تواند سلامت روان کاربران را تهدید کند. در نتیجه. ضروری است در زمینه استفاده مناسب از شبکه های اجتماعی و فواید و مضرات آن فرهنگ سازی و آموزش صحیح در سطح خانواده و جامعه انجام شود.

مقدمه: مهارت های اطلاع یابی به مهارت های بازیابی اطلاعات، ارزیابی اطلاعات، سازماندهی اطلاعات و تبادل اطلاعات تقسیم شده است. کسانی که این مهارت ها را کسب کرده باشند در جستجوی مستقل اطلاعات و انجام تحقیق توانمند خواهند شد. این پژوهش به منظور تعیین مهارت های اطلاع یابی در پایگاه های اطلاعاتی پیوسته ی موجود در کتابخانه ی ملی دیجیتال پزشکی (Iranian national medical digital library یا INLM) در بین دستیاران دانشگاه علوم پزشکی اصفهان انجام شد. روش بررسی: این پژوهش از نوع پیمایشی بود که در سال 1389انجام شد. از بین 659 نفر از دستیاران دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، تعداد 248 نفر با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای و با کمک جدول مورگان انتخاب شدند. داده ها با استفاده از پرسش نامه گردآوری گردید. روایی پرسش نامه با نظر متخصصان تعیین شد و پایایی آن با استفاده از alpha Cronbach's، 83/0 تعیین شد. داده ها با استفاده از آمار توصیفی و جداول توزیع فراوانی توسط نرم افزار SPSS نسخه ی 18تجزیه و تحلیل گردید. یافته ها: بر اساس یافته های پژوهش، تنها 9/3 درصد از دستیاران، دوره ی آموزشی INLM را گذرانده اند و تنها 2/16 درصد از آن ها در INLM ثبت نام کرده اند. بیشترین میزان آشنایی آن ها با پایگاه Up to Date بود (3/38 درصد). بیشترین میزان استفاده ی آن ها نیز از همین پایگاه بود (8/25 درصد). آن ها بیشتر از جستجوی پیشرفته استفاده می کردند (4/48 درصد) و بیشتر از فیلدهای زبان و زمان برای محدود کردن جستجو استفاده می کردند. 2/49 درصد از آن ها از عملکرهای منطقی استفاده می کردند. تنها 3/13 درصد آن ها با امکانات پایگاه های اطلاعاتی برای مدیریت نتایج جستجو آشنا بودند و تنها 5/5 درصد آن ها همیشه به ارزیابی صحت و دقت اطلاعات بازیابی شده می پرداختند. نتیجه گیری: میزان آشنایی و استفاده ی دستیاران از پایگاه های اطلاعاتی بسیار کم بود. برگزاری کارگاه های سواد اطلاعاتی و کارگاه های استفاده از پایگاه های اطلاعاتی می تواند نقش مهمی در افزایش استفاده از پایگاه های اطلاعاتی و کارهای پژوهشی آن ها داشته باشد.

مقدمه: اندازه گیری کیفیت خدمات در کتابخانه های دانشگاهی دارای اهمیت ویژه ای است. در سال های اخیر تحقیقات زیادی با استفاده از ابزارهایی مانند Libqual در زمینه ی اندازه گیری کیفیت خدمات کتابخانه ها انجام شده است. هدف از مطالعه ی حاضر، ارزیابی کیفیت خدمات کتابخانه های دانشکده ای دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با استفاده از مدل تحلیل شکاف Libqual بود. روش بررسی: پژوهش حاضر از نوع پیمایشی و جامعه ی پژوهش، کلیه ی کاربران کتابخانه های دانشکده ای دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در سال 1389 بودند که تعداد 368 نفر از آن ها با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی- طبقه ای و با استفاده از جدول مورگان انتخاب شدند. داده ها با استفاده از پرسش نامه ی استاندارد Libqual جمع آوری شد که روایی و پایایی این پرسش نامه در پژوهش های مختلف داخلی کشور تأیید شده است. پرسش نامه دارای 22 سؤال بود و پاسخ دهندگان نظرات خود را به هر یک از سؤالات در سه سطح حداقل انتظارات، حداکثر انتظارات و سطح دریافت در مقیاسی از 1 تا 9 درجه بندی کردند. پس از توزیع، تعداد 354 پرسش نامه تکمیل و بازگردانده شد و برای تحلیل شکاف خدمات از آزمون t استفاده گردید. در نهایت، داده ها با ورود به نرم افزار SPSS و Excel مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته ها: یافته ها نشان داد، شکاف کفایت و برتری در همه ی ابعاد Libqual منفی بود و میانگین سطح دریافت خدمات کتابخانه ای نیز در کلیه ی ابعاد Libqual هم از حداقل انتظارات و هم از حداکثر انتظارات به طور معنی داری کمتر بود (001/0 > P). نتیجه گیری: توجه به کلیه ی ابعاد Libqual، ارزیابی مستمر کیفیت خدمات و آموزش کاربران از نکات قابل توجه است.