محمدرضا محمدجانی

رفتار شهروندی سازمانی بر مبنای تفکری است که تنوعی از رفتارهای کارکنان را در برمی گیرد مانند انجام وظایف اخلاقی، کمک رسانی داوطلبانه، انجام وظایف بدون نظارت رسمی و تحمل سختی ها. افزایش این رفتار ممکن است حرکت سازمان های سنتی به محیط رقابتی جدید را آسان کند و اثربخشی سازمانی را افزایش دهد. هدف این پژوهش بررسی تأثیر تعهد سازمانی بر رفتار شهروندی سازمانی است؛ روش پژوهش پیمایشی و جامعه آماری همه معلمان شهر کرمان است که 396 نفر برای نمونه آماری انتخاب شدند. براساس نتایج پژوهش رفتار شهروندی معلمان بیش از متوسط است. همچنین نتایج تحلیلی نشان می دهد بین تعهد سازمانی با رفتار شهروندی سازمانی ارتباط مثبت و معناداری برابر با 38/0 وجود دارد. به علاوه، از بین ابعاد تعهد سازمانی؛ تعهد عاطفی بیشترین و تعهد مستمر کمترین ارتباط را با رفتار شهروندی سازمانی دارند. براساس نتایج تحلیل رگرسیون، ابعاد تعهد سازمانی 24 درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین کرده است.

هدف از انجام این پژوهش، بررسی رابطه ی هویت محله ای با گرایش های مذهبی ساکنان محلات اطراف حرم مطهر احمدبن موسی الکاظم شاه چراغ(ع) بود. بدین منظور 151 نفر (65 مرد و 86 زن) از ساکنان محلات اطراف حرم مطهر به صورت تصادفی و با مراجعه به درب منازل انتخاب شدند. سنجش هویت محله با استفاده از مقیاس 33 گویه ای تهیه شده توسط وحیدا و نگینی (1391) و سنجش دینداری با استفاده از پرسشنامه 25 گویه ای گلاک و استارک (1965 به نقل از دلبری، 1383) انجام شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از رگرسیون همزمان حاکی از آن بود که از بین ابعاد هویت محله ای، دو بعد تعلق و مشارکت پیش بین های مثبت و معنی داری برای دینداری ساکنان محلات اطراف حرم مطهر بودند. نتایج در پرتو شواهد موجود مورد بحث و بررسی قرار گرفتند و پیشنهادهایی جهت استفاده ی دست اندرکاران و پژوهشگران ارائه شد.

انقلاب اسلامی ایران در سال 1357 به عنوان یکی از شکوه مند ترین انقلاب ها در سطح دنیا مطرح شده است. به روایت مورخان، حرکت های اعتراضی منتهی به این انقلاب از سال 1342-1357 به شکل مستمر در جهات گوناگون و در شهرهای مختلف کشور ایران در جریان بوده است. شهر شیراز به عنوان یکی از شهرهای پیشرو در انقلاب اسلامی ایران، شاهد اعتراضات مردمی بوده است. از سوی دیگر حرم مطهرحضرت احمدبن موسی الکاظم شاهچراغ(ع) به عنوان یک عنصر مهم مذهبی و هویت بخش در فرهنگ ایرانی-اسلامی، نه تنها درشهر شیراز بلکه در کشور ایران و سایر کشورهای اسلامی شناخته شده است، به شکلی که تاثیر این مکان مقدس در رویدادهای مختلف خصوصا رویدادهای تاریخی-سیاسی ایران معاصر قابل انکار نیست. سوال ما در این تحقیق این است که آستان مقدس حضرت احمدبن موسی الکاظم شاهچراغ(ع) در حرکت های اعتراضی منتهی به انقلاب اسلامی ایران از سال 1342-1357 چه نقشی ایفا کرده است؟ بدین منظور با استفاده از اسناد تاریخی، کتب و مقالات در این زمینه به دنبال پاسخ به این سوال بوده ایم، همچنین به منظور غنای اثر، و با توجه به کمبود منابع در برخی موارد، به مصاحبه با افراد تاثیرگذار در وقایع پرداخته ایم. نتیجه آنکه، این حرم مطهر، در آگاهی بخشی، تجمع و تهیج حرکات اعتراضی منجر به سقوط رژیم شاهنشاهی، و به ثمر رسیدن انقلاب اسلامی نقش موثر داشته است و مردم شهر شیراز، حرم مطهر احمد ابن موسی(ع) را پناهگاهی امن و پایگاهی مردمی-مذهبی در جهت تحرکات سیاسی با محوریت علما برای خود دانسته و جایگاهی معتبر برای سخنرانی های هدفمند و هماهنگی و برنامه ریزی، علیه رژیم شاهنشاهی، برشمردند. به شکلی که این حرم مطهر به عنوان مهمترین کانون تجمعات و اعتراضات مردم شهر شیراز در اعتراضات منتهی به انقلاب اسلامی ایران، در اذهان به یادگار مانده است. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی و با گردآوری به شکل کتابخانه ای و مصاحبه به نگارش درآمده است.

هدف از انجام این پژوهش، بررسی گرایش های فرهنگی در دانشجویان دانشگاه های آزاد اسلامی استان فارس بود.با این نگاه که این گرایش ها بر روند مسایل آموزشی و کار مدیران مراکز آموزش عالی نیز تأثیرگزار است. بدین منظور 405 دانشجو با استفاده از نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند و پرسشنامه محقق ساخته در خصوص گرایش های فرهنگی را تکمیل کردند. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از آزمون های تی و تحلیل واریانس نشان داد میزان استفاده از اوقات فراغت، موسیقی (مدرن و سنتی) و مدیریت بدن در دانشجویان کمتر از متوسط است؛ اما ارزش های خانوادگی و هویت سنتی دانشجویان بالاتر از متوسط بود. هم چنین میانگین گرایش های خانوادگی سنتی دانشجویان بیشتر از مدرن بود. میانگین نمرات دانشجویان پسر در اوقات فراغت سنتی، مدرن و موسیقی سنتی بیشتر از میانگین دانشجویان دختر بود. با این حال دانشجویان دختر میانگین بالاتری در گرایش های خانوادگی مدرن کسب کردند. محل تحصیل و قومیت نیز با برخی از گرایش های فرهنگی دانشجویان رابطه معنی داری داشتند. یافته ها نشانگر آن بود که گرایش های فرهنگی مدرن در دانشجویان بر گرایش های سنتی برتری ندارند با این حال در این زمینه تفاوت های جنسی وجود دارد. بر اساس نتایج پیشنهاد شد مدیران آموزش عالی باتوجه به تاثیر نشاط و غنای فرهنگی دانشجویان در کسب علم و دانش، برنامه ریزی و اجرا و نظارت بر امور فرهنگی را به طور جدی در دستور کار خود قرار دهند.

برنامه ریزی ها، اقدامات و رویدادهای گسترده و عمیقی دست به دست هم دادند تا بالاخره در بهمن 1357 با سرنگونی حکومت پهلوی، انقلاب اسلامی ایران پس از سال ها مبارزات مردمی به پیروزی رسید. در این میان طبقات، اقشار و گروه های مختلف جامعه به فراخور دیدگاه و جایگاه خود ایفای نقش کردند. علما و روحانیون به عنوان پیشگامان مبارزه در این نهضت از مهم ترین و مؤثرترین اقشار در پیروزی انقلاب اسلامی بودند، به شکلی که نه تنها در پایتخت، بلکه در شهرهای گوناگون به نقش آفرینی پرداختند؛ در این زمینه استان فارس به عنوان یکی از مهم ترین کانون های مبارزه در این عرصه محسوب شده است. این پژوهش با هدف بررسی نقش علمای فارس در حرکت های اعتراضی منتهی به انقلاب اسلامی با رویکرد توصیفی-تحلیلی و روش کتابخانه ای انجام شده است. سؤال اصلی این پژوهش این بوده است که: علمای فارس چه نقشی در شکل گیری و هدایت اعتراضات و اتفاقات منجر به انقلاب اسلامی در استان فارس به ویژه شهر شیراز داشته اند؟ یافته های پژوهش حاضر گویای این واقعیت اند که علمای فارس در طول مبارزات انقلابی مردم ایران در فاصله سال های 1342 تا 1357 به عنوان هدایت کنندگان انقلابیون در یکی از مهم ترین کانون های مبارزه (استان فارس) نقش و تأثیر قابل توجهی ایفا کرده اند. شخصیت هایی چون شهید آیت الله دستغیب، آیت الله محلاتی، آیت الله آیت اللهی، آیت الله پیشوا، آیت الله حائری و... به واسطه ی جایگاه معتبری که نزد مردم استان فارس داشته اند تصمیمات و اقدامات تأثیرگذاری در جریان مبارزات مردم فارس اتخاذ کردند که در حرکت های اعتراضی منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی بسیار مؤثر واقع شد.

این پژوهش با استفاده از رویکرد تفسیرگرایی اجتماعی و با هدف بررسی فرایند جامعه پذیری سیاسی دختران دانشجوی دانشگاه آزاد اسلامی شیراز و اصلی ترین کارگزاران این فرایند اجرا شده است. اهمیت فرایند جامعه پذیری سیاسی از آن روست که همه تفکرات و ایستارهای سیاسی افراد جامعه از خلال همین فرایند شکل می گیرند. روش استفاده شده، کیفی و از نوع گراندد تئوری است و داده ها با کمک تکنیک مصاحبه عمیق نیمه ساختار یافته گردآوری شده اند. بر اساس روش نمونه گیری هدفمند و نیز با در نظر گرفتن اشباع نظری، 20 نفر از دانشجویان دختر دانشگاه آزاد اسلامی شیراز در این مطالعه شرکت کردند و مصاحبه های عمیق با آن ها انجام شد. یافته های پژوهش نشان می دهد که در فضای فرهنگی ای که حوزه جامعه پذیری سیاسی در حاشیه قرار گرفته و در شرایطی که نهادهای آموزشی، رسانه، و گروه های دوستی نقش کارآمدی در جامعه پذیری سیاسی دانشجویان دختر ندارند، نهاد خانواده به منزله نهادی مورد اعتماد، وظیفه فرایند جامعه پذیری سیاسی دختران دانشجو را به دوش می کشد و سایر کارگزاران جامعه پذیری در این عرصه ناکارآمدند.

نظام های انتخاباتی از لوازم بنیادی نظام های سیاسی مردم سالار هستند. اهمیت آن ها نه فقط به واسطه نقش آنها در ساخت جامعه ی مردم سالار که در تأثیراتی است که کارکردهای این نظام بر ابعاد سیاسی، اقتصادی و اجتماعی جامعه بر جای می گذارد. واژه انتخابات به معنای عملِ گزینش و انتخاب کردن است؛ یعنی عمل گزینش و انتخاب کردن از چندین مورد یا گزینه های مختلف؛ انتخابات زمانی واقعیت بیرونی خواهد داشت که اولاً اراده ی آزاد انسان، پیش فرض گرفته شود؛ و ثانیاً امکان اجرای این آزادیِ عملِ گزینش وجود داشته باشد و ثالثاً گزینه های مختلفی وجود داشته باشد تا از میان آنها گزینش صورت گیرد. هدف این مقاله تبیین تأثیر مشروعیت سیاسی و مردم سالاری دینی بر انتخابات مجلس شورای اسلامی است که با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای، به تأثیر این دو مقوله بر انتخابات مجلس پرداخته شده است.

این پژوهش با هدف شناسایی عوامل مؤثر بر اثربخشی سازمان های مردم نهاد (سمن) جوانان استان فارس به صورت میدانی و با روش پیمایشی زمینه یابی انجام شد. جامعه آماری آن، 54 سمن فعّال شهر شیراز بود. نمونه پژوهش 273 نفر بود که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای از 34 سازمان انتخاب شدند. برای اندازه گیری متغیرهای پژوهش، از پرسشنامه محقق ساخته با 73 گویه استفاده شد. اعتبار و روایی پرسشنامه قابل قبول بود. داده ها با استفاده از آزمون های تی تک نمونه ای، رگرسیون چندگانه، آزمون تی مستقل، ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل واریانس یک راهه تحلیل شد. یافته ها حاکی از آن بود که اثربخشی سمن ها کمی بیشتر از متوسط است. علاوه براین، بین مؤلفه های سرمایه انسانی، اجتماعی، فرهنگی و عوامل ساختاری با اثربخشی سمن ها رابطه معنی داری وجود داشت. یافته های پژوهش حاضر اهمیت انواع سرمایه و عوامل ساختاری در اثربخشی سمن ها را مورد تأیید قرار می دهد.

مطالعه حول محور زنان، همواره در کانون دغدغه های جامعه شناسان و متفکران بزرگ همه کشورها بوده است. در ایران، به ویژه پس از مشروطیت و آشنایی با تفکرات غربی، تلاش هایی در این زمینه صورت گرفته است و روشنفکران، شرایط زنان و جایگاه آنان را در جامعه بررسی نموده و نسبت به آگاهی دادن به زنان تلاش کرده اند. جلال آل احمد   و علی شریعتی، دو مصلح و نویسنده اجتماعی معاصر، هرکدام به مسائل اجتماعی و فرهنگی با توجه به شرایط جامعه ایران در دهه های چهل و پنجاه نگاهی ویژه داشتند. جلال آل احمد با تأکید بر هویت ملی و فرهنگی، بازگشت به ارزش های بومی و نقش زنان در فرایند توسعه اجتماعی اشاره می کند. در مقابل، علی شریعتی بر اهمیت آگاهی و آموزش به عنوان ابزارهای کلیدی برای تغییر وضعیت زنان تأکید می ورزد و معتقد است که زنان باید در عرصه های سیاسی و اجتماعی فعال باشند و با آموزش و آگاهی توانمند شوند. روش پژوهش این مقاله کیفی و تحلیل اسنادی و بهره گیری از روش مطالعه تطبیقی است که وجوه تفاوت و شباهت های دو نویسنده ایرانی را بر اساس آثارشان در مورد زن ایرانی بررسی می کند.