میر حمید سیدموسوی

زمینه و هدف : اکوتوریسم در سال های اخیر به عنوان ابزاری مؤثر برای توسعه پایدار در مناطق مرزی، با اهدافی چون توانمندسازی اقتصادی و حفظ منابع طبیعی مطرح شده است. استان اردبیل با ویژگی های اقلیمی و فرهنگی منحصربه فرد، ظرفیت مناسبی برای بهره برداری از این الگو دارد. این پژوهش به طراحی مدلی جامع برای توسعه اکوتوریسم با تأکید بر امنیت اقتصادی در مناطق مرزی استان اردبیل می پردازد. روش شناسی : پژوهش با رویکرد آمیخته اکتشافی متوالی اجرا شد. در مرحله کیفی، از نظریه داده بنیاد برای شناسایی مؤلفه ها استفاده شد. داده ها از طریق مصاحبه نیمه ساختاریافته با ۲۲ نفر از خبرگان جمع آوری و با نرم افزار ATLAS.ti 24 تحلیل شد. در مرحله کمی، پرسش نامه ای بر پایه یافته های کیفی بین ۱۷۷ نفر توزیع و داده ها با ضریب همبستگی اسپیرمن در SPSS 26 تحلیل شدند. یافته ها : نتایج نشان داد متغیرهایی چون آموزش و توانمندسازی، بازاریابی و اطلاع رسانی، برندسازی، فناوری و نوآوری، ظرفیت های طبیعی و فرهنگی و شبکه سازی نهادی بیشترین ارتباط معنادار را با ارتقاء امنیت اقتصادی دارند. مشارکت و حکمرانی محلی ضعیف ترین رابطه را نشان داد. نتیجه گیری و پیشنهادات : مدل مفهومی ارائه شده، الگویی یکپارچه از تعامل عوامل علّی، زمینه ای و مداخله گر با راهبردها و پیامدها ارائه می دهد که در مناطق مرزی می تواند راهنمایی اثربخش برای سیاست گذاران باشد. این مدل نشان می دهد ارتقاء امنیت اقتصادی نیازمند نگاهی سیستمی، تقویت ظرفیت های نرم افزاری و بهره گیری از رویکردهای مشارکتی است. همچنین تقویت برند منطقه ای، سرمایه گذاری در آموزش و اتصال تولیدکننده محلی به زنجیره ارزش گردشگری از مسیرهای کلیدی دست یابی به توسعه پایدار در مناطق مرزی است. نوآوری و اصالت : این پژوهش با تلفیق نظریه داده بنیاد و تحلیل آماری، در تلاش است تا مدلی بومی شده و چندبعدی از تعامل اکوتوریسم و امنیت اقتصادی در مناطق مرزی ارائه دهد که قابلیت تطبیق در سطح ملی و بین المللی داشته باشد.

صنعت گردشگری با تکیه بر منابع طبیعی، از عوامل اصلی آلودگی محیطی و انتشار کربن است که توجه به اثرات آن بر محیط زیست ضروری است. این پژوهش با هدف تدوین سناریوهای استفاده از فناوری های سبز در گردشگری کم کربن، از روش آمیخته استفاده کرده است. در مرحله نخست با روش کیفی (گروه کانونی)، 23 شاخص کلیدی شناسایی و 18 مؤلفه تأثیرگذار تعیین شدند. سپس با رویکرد کمی سناریونگاری، هزینه و دسترسی به انرژی های سبز به عنوان مهم ترین عدم قطعیت ها شناسایی شدند و براساس تحلیل ها، چهار سناریوی آینده شامل آینده کم کربن (سبز)، آینده نافرجام، آینده پرهزینه و آینده محدود تدوین شدند. سناریوی مطلوب می تواند به توسعه مقاصد پایدار، کاهش هزینه ها و جذب سرمایه گذاری منجر شود، در حالی که سناریوی نامطلوب خطرات زیست محیطی و کاهش انگیزه سفر را به دنبال دارد.

زمینه و هدف: اکوتوریسم به عنوان رویکردی پایدار در بهره برداری از منابع طبیعی، نقش مهمی در بهبود معیشت و تاب آوری اقتصادی جوامع محلی دارد. در مناطق مرزی، این رویکرد می تواند علاوه بر ایجاد فرصت های شغلی، به تقویت هویت فرهنگی و تعاملات اجتماعی نیز کمک کند. این پژوهش با هدف بررسی تأثیر ابعاد و مؤلفه های فرهنگی-اجتماعی اکوتوریسم بر توسعه پایدار اقتصادی مرزنشینان استان اردبیل انجام شد. نوآوری پژوهش حاضر در تمرکز بومی بر نواحی مرزی و تحلیل اثرات ابعاد فرهنگی-اجتماعی بر شاخص های اقتصادی پایدار است؛ موضوعی که در مطالعات پیشین کمتر مورد توجه قرار گرفته است. روش شناسی: مطالعه حاضر از نوع کاربردی و با روش توصیفی-تحلیلی انجام گرفت. جامعه آماری شامل ساکنان مناطق مرزی استان اردبیل بود که با استفاده از فرمول کوکران ۳۸۴ نفر تعیین و با نمونه گیری تصادفی طبقه بندی شده انتخاب شدند. داده ها از طریق پرسشنامه جمع آوری و با نرم افزار SPSS، از طریق تحلیل های آمار توصیفی، همبستگی اسپیرمن و رگرسیون چندگانه، بررسی شدند. نتایج و یافته ها: نتایج نشان داد همه مؤلفه های فرهنگی-اجتماعی در سطح همبستگی ساده رابطه مثبت و معناداری با توسعه پایدار اقتصادی دارند. با این حال، در مدل چندمتغیره، آموزش و آگاهی زیست محیطی و اعتماد نهادی قوی ترین اثر مثبت را داشتند، در حالی که نگرش فرهنگی و سرمایه اجتماعی اثر منفی و معنادار نشان دادند. مشارکت محلی نیز اثر مثبت و معنادار، اما با شدت کمتر نسبت به همبستگی ساده داشت. یافته ها اهمیت سرمایه گذاری در آموزش زیست محیطی، تقویت اعتماد نهادی و ارتقای مشارکت محلی را برای توسعه اقتصادی پایدار برجسته می سازد. همچنین، ضرورت اصلاح رویکردهای فرهنگی و بهبود سرمایه اجتماعی برای همسویی با اهداف توسعه پایدار مورد تأکید قرار گرفت. در مجموع، نتایج این پژوهش می تواند مبنای تصمیم گیری های راهبردی برای طراحی سیاست های اکوتوریسم محور در مناطق مرزی کشور قرار گیرد.

حفاظت از منابع طبیعی در صنعت گردشگری، به ویژه در مناطق حساس اکولوژیکی، اهمیت بسیاری دارد. توسعه بی رویه گردشگری، ضعف مدیریت و مشارکت نکردن جوامع محلی به تخریب محیط زیست و کاهش تنوع زیستی منجر شده است. در این پژوهش، امنیت محیط زیست و مشارکت محلی به عنوان دو عامل اساسی در حفاظت از منابع طبیعی بررسی شده اند. این پژوهش با رویکرد آمیخته انجام شده است. در مرحله کیفی، داده ها از مصاحبه با هفده نفر از خبرگان گردآوری و با روش نظریه داده بنیاد و نرم افزار اطلس تی آی9 تحلیل شده است. در مرحله کمّی، پرسش نامه ای استاندارد طراحی و میان 192 نفر توزیع شد. داده ها با آزمون فریدمن در اس پی اس اس26 و الگوریتم RReliefF در متلب 2018 تحلیل شد. نتایج نشان می دهد که امنیت محیط زیست و مشارکت فعال جوامع محلی، به منزله دو رکن اساسی، نقش حیاتی در توسعه پایدار گردشگری ایفا می کنند. همچنین، ترکیب راهبردهای آموزشی، توسعه اکوتوریسم و جذب گردشگران مسئولیت پذیر نقش مؤثری در کاهش تهدیدات محیط زیست و بهبود کیفیت زندگی جوامع محلی ایفا می کند. نتایج پژوهش تأکید دارد که طراحی سیاست های جامع مدیریتی با مشارکت جوامع محلی می تواند بین حفاظت از محیط زیست و مزایای گردشگری پایدار توازن ایجاد کند. بنابراین، سیاست گزاران و مدیران گردشگری می توانند با تدوین چارچوب های قانونی حمایتی، ارائه مشوق های اقتصادی برای جوامع محلی و توسعه زیرساخت های پایدار زمینه را برای تقویت امنیت محیط زیست و افزایش مشارکت محلی فراهم کنند. ایجاد نظام های نظارتی مؤثر و اجرای برنامه های آگاهی بخش و آموزشی نیز می تواند موجب هم افزایی بین حفاظت از منابع طبیعی و توسعه گردشگری پایدار شود.

زمینه و هدف: عوامل متعددی در توسعه گردشگری یک منطقه نقش دارند که یکی از مهمترین آن ها آب وهوا است. آب وهوا به عنوان عامل مهمی می تواند رونق یا تضعیف گردشگری یک منطقه را تعیین کند. هدف این پژوهش، مقایسه نتایج دو مدل TCI و UTCI و ارائه پهنه بندی اقلیمی از نظر آسایش در نقاط مختلف استان های شمال غرب ایران در مقیاس ماهانه و فصلی است.روش پژوهش: در این پژوهش بر اساس آستانه های دمایی شاخص های TCI و UTCI، اطلس زیست اقلیمی استان های اردبیل، آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی به صورت ماهانه و فصلی ترسیم شد و نتایج با یکدیگر مقایسه گردید. شاخص UTCI با نرم افزارهای RayMan و BioKlima محاسبه شد. داده ها در نرم افزار ArcGIS به روش میانیابی کریجینگ میانیابی و نقشه های مربوطه ترسم شد. یافته ها و نتیجه گیری: نتایج شاخص TCI نشان داد ماه های می، ژوئن، جولای، آگوست و سپتامبر در اکثر ایستگاه ها مناسب هستند، به جز برخی استثنائات مانند پارس آباد در سپتامبر و میانه و خوی در جولای و آگوست. در تحلیل فصلی، ایستگاه های بهار و تابستان مناسب بودند، به جز پارس آباد در تابستان و کلیبر در بهار. نتایج شاخص UTCI نیز نشان داد در ماه های مذکور همه ایستگاه ها مناسب هستند، جز پارس آباد و سهند در ماه می و سهند در بهار.. با توجه به نتایج به دست آمده به علت کوهستانی بودن سه استان مورد مطالعه و وجود برف و زمستان های مناسب برای گردشگری زمستانی می توان برنامه ریزی هایی در جهت پیشبرد گردشگری زمستانی با در نظر گرفتن ماه هایی که دارای شاخص عددی قابل قبول تری هستند انجام داد.