بهراد منافی

 ارتباطات خانواده و مدرسه یکی از اساسی ترین موضوعات جهت ارتقا کیفیت آموزش وپرورش است. هدف تحقیق حاضر شناخت ابعاد و عناصر ارتباطات خانواده و مدرسه و بررسی مدل ها و نظریه های مربوط به آن است تا با ترکیبی نوین، مدل متعالی ارتباطات خانواده و مدرسه را طراحی نماید. این تحقیق با روش اسنادی و با نگرشی جامعه شناختی انجام شده است. مبنای نظری این پژوهش، نظریه تلفیقی جاناتان ترنر در مورد ارتباطات اجتماعی است. یافته های تحقیق نشان داد؛ ارتباطات خانواده و مدرسه یک فرایند اجتماعی شامل فرایند های انگیزشی، ارتباطی و ساختاری است. فرایندی که اطلاعات و منابع مادی و نمادی ارزشمند را برای برآورده کردن نیازهای طرفین و موفقیت دانش آموزان مبادله می کند. نوع ارتباطات در دبستان بیشتر از نوع فردی و در دبیرستان بیشتر از نوع نهادی است. برای اینکه ارتباطات شکل بگیرد از فرایند های انگیزشی نیرو می گیرد و با علامت دهی و تفسیر رفتار و علائم بین طرفین، فرایند های ارتباطی اتفاق می افتند و از طریق فرایند های ساختاری، این ارتباطات در طول زمان تکرار و در فضای فیزیکی سازمان دهی می شوند. از طرف دیگر ویژگی های زمینه ای خانواده، مدرسه و دانش آموز بر فرایندهای ارتباطی خانواده و مدرسه تأثیر می گذارند و همه آنها تحت تأثیر ویژگی های زمینه ای اجتماع محلی، جامعه ملی و جهانی هستند.

هدف این پژوهش، طراحی الگوی تعامل اثربخش خانواده و مدرسه با نقش راهبردی انجمن اولیاء و مربیان با روش تحقیق آمیخته است. در بخش کیفی، با روش نمونه گیری نظری، 53 نفر از مدیران و والدین اعضای انجمن انتخاب و مورد مصاحبه قرار گرفتند. برای تجزیه وتحلیل داده ها، از رویکرد نظریه داده بنیاد و روش اشتراوس و کوربین با نرم افزار MAXQDA استفاده و مدل مفهومی طراحی گردید. در بخش کمی با نمونه گیری احتمالی، پاسخ های 477 نفر به پرسشنامه ای برخط با نرم افزار SMART-PLS  به روش مدلسازی معادلات ساختاری تحلیل و برازش مدل تأیید گردید.نتایج: عواملی چون؛ نگرش و انگیزه مدیر مدرسه، اولیاء و اعضای انجمن، مسائل فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی بر نقش انجمن در اداره کارآمدتر و حل مشکلات مدرسه، تعدیل انتظارات خانواده ها از مدرسه و بهبود روابط اولیاء و مربیان مؤثرند. راهبرد هایی مانند؛ ارتباط حضوری و دعوت اولیاء به مراسم، آموزش خانواده، فرهنگسازی اهمیت انجمن و تعامل، گزارش برنامه ها و عملکرد مالی مدرسه به خانواده ها، اعتماد سازی، جلسات هدفمند با کارگروه های تخصصی و پیگیری مصوبات انجمن، تقدیر از مدیر و اعضاء انجمن موجب تحقق اهداف آموزشی و پرورشی، افزایش شناخت از دانش آموز و سرمایه اجتماعی اقتصادی مدرسه می شود؛ البته در این فرایند شرایط و عملکرد نامطلوب مدرسه، ناسازگاری و ترجیح منافع فردی اولیاء، برگزاری فرمالیته انجمن، فقدان قدرت اجرایی انجمن، سیاست دوگانه دولت در دریافت کمک مالی از اولیاء، شرایط شغلی اولیاء، مسافت خانه تا مدرسه، همکاری متقابل و دولتی یا غیردولتی بودن مدرسه، تأثیر دارند.