منوچهر طبیبیان

واکاوی معنای ذاتی و منشأ وجودی عدالت، یکی از پیچیده ترین مسائل فلسفی و اخلاقی محسوب می شود؛ که نحوه ی تبلور آن در جهانِ مبتنی بر مدنیت همواره مورد بحث و گفتمان جمعی اندیشمندان واقع شده است. بنیان این پژوهش بر تبیین تعریفی جامع از مفهوم عدالت در قالب پارادایم ایرانی شهر عدالت محور بنا نهاده شده است؛ که امکان سنجی تحقق آن در قالب طرح توسعه ی شهری فرحزاد تهران صورت می گیرد. این پارادایم نوین، بر مبنای ابعاد سه گانه ی عدالت (قانون، اخلاق و مدنیت) و با تأکید بر چهار وجه بنیادین آن (عدالت ماهوی، صوری، توزیعی و ساختاری) تدوین می گردد. پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی- توسعه ای و از لحاظ روش تحقیق مورد استفاده، توصیفی- تحلیلی است. روش گردآوری داده ها به صورت اسنادی و میدانی بوده است. جامعه ی آماری پژوهش، متشکل از ساکنین، متخصصین و مسئولین شهری می باشد. داده ها در نرم افزار SPSS و بر مبنای آمار توصیفی (گویه های کیفی، میانگین و انحراف معیار) و آمار استنباطی (وزن دهی به گویه های بوگاردوس، آزمون تی تک نمونه ای و هم بستگی پیرسون) تحلیل شده است. یافته های حاصل از روش بوگاردوس، حاکی از وجود فاصله ی اجتماعی زیاد و طیف نامطلوبی از همه شمولی میان گروه های مختلف اجتماعی ساکن در فرحزاد است. هم چنین، نتایج حاصل از آزمون تی تک نمونه ای و تحلیل هم بستگی پیرسون، بیان گر عدم تحقق مولفه های شهر عدالت محور در وضع کنونی فرحزاد از دیدگاه شهروندان می باشد. در مقابل، سنجش وضعیت طرح مصوب سامان دهی محور شهری فرحزاد مبین مطلوبیت این طرح در ابعاد قانون محوری و اخلاق مداری و شرایط نامطلوب بُعد اجتماع گرایی از دیدگاه متخصصین است. نتایج به دست آمده؛ حاکی از وجود ارتباط معنادار میان عدالت ساختاری و عدالت توزیعی، جهت تحقق ابعاد سه گانه ی شهر عدالت محور (قانون، اخلاق و مدنیت) بر مبنای وجوه ماهوی و صوری عدالت می باشد.

به رغم اهمیت تاب آوری در دستیابی به توسعه پایدار شهری، تاب آوری شهری تاکنون نتوانسته است کارآمدی و جنبه عملیاتی خود را آن گونه که باید، نمایان سازد. لذا این پژوهش با هدف ارتقاء تحقق پذیری تاب آوری شهری در محله قلعه شهر دزفول با تلفیق تئوری تاب آوری و تئوری انتقادی انجام پذیرفت. این مطالعه به روش کیفی و با استفاده از روش شناسی نظریه داده بنیاد و مصاحبه نیمه ساختاریافته با خبرگان انجام شد. تحلیل داده ها در طی سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی انجام پذیرفت و به ظهور 429 کد باز، 99 مفهوم در قالب 17 مقوله اصلی منجر گردید. نتایج نشان داد خطر وقوع زلزله، ناپایداری ساختاری، ضرورت حفظ و نگهداری از بافت محله و آسیب پذیری ساکنین محله قلعه، به عنوان شرایط علی موجب ضرورت یافتن ارتقا تاب آوری کالبدی در محله قلعه گردیده است. ارتقاء تاب آوری کالبدی در محله قلعه شامل چهار مؤلفه افزونگی، تنوع، اتصال و استحکام می باشد که در صورت بکارگیری راهبردهای آموزش و توانمندسازی مردم و مسئولین، افزایش ظرفیت نهادی، افزایش سرمایه اجتماعی، فرهنگ سازی و اطلاع رسانی، مدیریت و برنامه ریزی، بکارگیری اصول فنی و مهندسی و سیاست گذاری و تدوین قوانین در بستر مناسبی از عملگرایی و مشارکت شهروندان و با تأکید بر حمایت و سرمایه گذاری بخش دولتی و خصوصی و توسعه اقتصاد خلاق می تواند منجر به ظهور پیامد توسعه پایدار شهری گردد.