مرتضی گلشنی گهراز

توسعه مهارت های هوش هیجانی در دانش آموزان، بسیار حائز اهمیت است و نیاز به یک برنامه کامل و جامع، در این زمینه وجود دارد. پژوهش حاضر، باهدف بررسی میزان توجه به موضوع هوش هیجانی، در کتب مطالعات اجتماعی پایه های ششم ابتدایی و هفتم متوسطه، اجرا شد. این پژوهش، توصیفی_تحلیلی و با استفاده از روش آنتروپی شانون انجام شده است. جامعه آماری، کتب مطالعات اجتماعی پایه های ششم ابتدایی و هفتم متوسطه در سال تحصیلی 1401_1400 بود. نمونه آماری نیز، برابر با جامعه آماری، در نظر گرفته شد. همچنین، با استفاده از چک لیستی از معیارهای هوش هیجانی با 5 بعد و 26 مؤلفه، داده ها جمع آوری شدند. نتایج تحلیل محتوای آنتروپی شانون نشان داد که از بررسی کتب مطالعات اجتماعی پایه های ششم ابتدایی و هفتم متوسطه، از مجموع 239 واحد شمارش شده، بعد مهارت اجتماعی با 69 مورد، بیش ترین و بعد آگاهی اجتماعی با 23 مورد، کم ترین فراوانی را به خود اختصاص دادند. بیش ترین ضریب اهمیت نیز با مقدار (264/.)، مربوط به بعد خودآگاهی و کم ترین ضریب اهمیت با مقدار (071/.)، مربوط به بعد آگاهی اجتماعی بود. نتایج نشان داد که میزان توجه به ابعاد هوش هیجانی، در این کتب متفاوت است و به بعضی ابعاد کم توجه شده است.

توسعه فرهنگ بهداشتی، آموزش سلامت و بهداشت و ارتقاء سلامت دانش آموزان، بسیار حائظ اهمیت است، و یک برنامه کامل و جامع، در این زمینه، مورد نیاز است. پژوهش حاضر، با هدف بررسی میزان توجه، به موضوع آموزش سلامت، در کتب علوم تجربی پایه های چهارم و پنجم ابتدایی اجرا شد. این پژوهش، به روش توصیفی_تحلیلی بوده و با روش آنتروپی شانون است. جامعه آماری، کتب علوم تجربی پایه های چهارم و پنجم ابتدایی در سال تحصیلی1400_1399بود. نمونه آماری نیز برابر با جامعه آماری در نظر گرفته شد. همچنین با استفاده از فهرست وارسی از معیارهای شاخصه آموزش سلامت، با 12شاخص و 57 خرده شاخص، داده ها جمع آوری شدند. نتایج تحلیل محتوای آنتروپی شانون نشان داد، که از بررسی کتب علوم تجربی پایه های چهارم و پنجم ابتدایی از مجموع 208واحد شمارش شده، شاخص سلامت جسم با40مورد، بیشترین و شاخص های معلولیت و سلامت خانواده با 1مورد، کمترین فراوانی را به خود اختصاص دادند. بیشترین ضریب اهمیت نیز با مقدار(172/ .)، مربوط به شاخص پیش گیری از رفتار های پر خطر و کمترین ضریب اهمیت با مقدار (0001/.) مربوط به شاخص بهداشت محیط بود. نتایج نشان داد، که میزان توجه به شاخص های آموزش سلامت، در این کتب، متفاوت است و به بعضی شاخص ها، کم توجه شده است.

توجه به هویت ملی دانش آموزان، بسیار حائز اهمیت است و یک برنامه کامل و جامع، در این زمینه، موردنیاز است. پژوهش حاضر، باهدف بررسی میزان توجه، به موضوع هویت ملی، در کتب مطالعات اجتماعی پایه های ششم ابتدایی و هفتم متوسطه اول، اجرا شد. این پژوهش، توصیفی_تحلیلی بوده و با روش آنتروپی شانون است. جامعه آماری، کتب مطالعات اجتماعی پایه های ششم ابتدایی و هفتم متوسطه اول، در سال تحصیلی 1401_1400، بود. نمونه آماری نیز، برابر با جامعه آماری، در نظر گرفته شد. همچنین، با استفاده از فهرست وارسی از ابعاد هویت ملی، با 9 بعد و 37 مؤلفه، داده ها، جمع آوری شدند. نتایج تحلیل محتوای آنتروپی شانون، نشان داد که از بررسی کتب مطالعات اجتماعی پایه های ششم ابتدایی و هفتم متوسطه اول، از مجموع 283 واحد شمارش شده مربوط به هویت ملی، از کل 1331 واحد گزاره (متون، تصاویر، فعالیت ها و پرسش های) موجود در جامعه آماری، بعد فرهنگ و میراث فرهنگی با 108 مورد، بیش ترین و بعد سیاسی با 5 مورد، کم ترین فراوانی را به خود اختصاص دادند. بیش ترین ضریب اهمیت نیز با مقدار (179/0)، مربوط به بعد اجتماعی و کم ترین ضریب اهمیت با مقدار (112/0) مربوط به بعد ملیت بود. نتایج نشان داد که میزان توجه به ابعاد هویت ملی، در این کتب، متفاوت است و به بعضی ابعاد و مؤلفه ها، کم توجه شده است. همچنین به ابعاد و مؤلفه های هویت ملی در کتب مطالعات اجتماعی پایه های ششم ابتدایی و هفتم متوسطه اول، به طور متعادل و متوازن اشاره نشده است.

توجه به تربیت شهروندی در دانش آموزان، بسیار حائظ اهمیت است و یک برنامه کامل و جامع، در این زمینه، مورد نیاز است. پژوهش حاضر، با هدف بررسی میزان توجه، به موضوع تربیت شهروندی، در کتب مطالعات اجتماعی پایه های سوم و چهارم ابتدایی، اجرا شد. این پژوهش، توصیفی_تحلیلی بوده و با روش آنتروپی شانون است. جامعه آماری، کتب مطالعات اجتماعی پایه های سوم و چهارم ابتدایی، در سال تحصیلی 1401_1402، بود. نمونه آماری نیز، برابر با جامعه آماری، در نظر گرفته شد. همچنین، با استفاده از فهرست وارسی از ابعاد تربیت شهروندی، با 3بعد و 28مؤلفه، داده ها، جمع آوری شدند. نتایج تحلیل محتوای آنتروپی شانون، نشان داد، که از بررسی کتب مطالعات اجتماعی پایه های سوم و چهارم ابتدایی، از مجموع 118واحد شمارش شده، بعد دانش ویژه شهروندی با 48مورد، بیشترین و بعد مهارت ویژه شهروندی با 33مورد، کمترین فراوانی را به خود اختصاص دادند. بیشترین ضریب اهمیت نیز با مقدار(338 / .)، مربوط به بعد دانش ویژه شهروندی و کمترین ضریب اهمیت با مقدار (324 / .) مربوط به بعد نگرش ویژه شهروندی بود. نتایج نشان داد، که میزان توجه به ابعاد و مؤلفه های تربیت شهروندی، در این کتب، متفاوت است و به بعضی ابعاد، کم توجه شده است. همچنین به صورت متعادل و متوازن به ابعاد و مؤلفه ها اشاره نشده است. در نهایت نیز، به جهت بهبود وضع کتب مطالعات اجتماعی سوم و چهارم ابتدایی از حیث توجه به تربیت شهروندی، پیشنهاداتی بیان شد.

هدف پژوهش، مطالعه تجارب زیسته معلمان، والدین و متخصصان، پیرامون چالش های حاکم بر جلسات انجمن اولیا و مربیان و ارائه راهکارها است. در این پژوهش از روش کیفی و از نوع پدیدارشناسی استفاده شد. مصاحبه شوندگان پژوهش، شامل همه معلمان، والدین و متخصصان شهر اردبیل در سال تحصیلی 1401 -1402 بودند. برای انتخاب شرکت کنندگان، از نمونه گیری هدفمند و تا حد اشباع استفاده شد و 21نفر معلم، 16 نفر والد و 19 نفر متخصصان انتخاب گردید. داده ها با استفاده از مصاحبه و با سوالات باز و نیمه ساختاریافته جمع آوری شد. تعیین روایی و پایایی مصاحبه ها، از طریق تکنیک تثلیث یا مثلث سازی، تکنیک کنترل اعضاء، تکنیک کسب اطلاعات دقیق موازی و خودبازبینی محققان صورت گرفت. در مصاحبه با معلمان، اکثریت آنها به وجود چالش ها در جلسات انجمن اولیا و مربیان تاکید و راهکارهایی را برای آن ارائه دادند. والدین نیز برای این جلسات چالش ها و راهکارهایی را برشمردند و در نهایت متخصصان بعد از تبیین دلایل تشکیل یا عدم تشکیل جلسات اولیا و مربیان و مباحث و موضوعات و محتوای لازم جهت ارائه در این جلسات، جهت اجرای مطلوب جلسات به ذکر شیوه ها و ملزوماتی همچون به کارگیری وسائل الکترونیکی، ملزومات بحث و گفتگو در جلسه، آداب شرکت در جلسات و به کارگیری امکانات لازم پرداختند و در پایان برای غلبه بر مشکلات و چالش های موجود، پیشنهاداتی همچون تبیین مسائل برای اولیا، سازوکارهای مناسب زمانی، پرورش انگیزش در اولیا و مربیان، شرایط مناسب در جلسات و تعامل اعضای انجمن با یکدیگر ارائه گردید.

هدف کلی این پژوهش، تحلیل محتوای کتاب های درسی فارسی(3)، جامعه شناسی(3) و هویت اجتماعی دوره دوم متوسطه از حیث انعکاس سواد حقوقی می باشد. پژوهش حاضر، با توجه به هدف کلی تحقیق کاربردی، از نوع مطالعات توصیفی-کیفی است. واحد تحلیل کلمه و جمله در کتاب های دوره دوم متوسطه بودند. جامعه آماری پژوهش، کتاب های درسی دوره دوم متوسطه بودند که وزارت آموزش و پرورش در سال تحصیلی 1402-1401 چاپ کرده است. نمونه آماری نیز شامل کتاب های درسی فارسی(3)، جامعه شناسی(3) و هویت اجتماعی دوره دوم متوسطه بودند و روش نمونه گیری به شیوه هدفمند(کتاب های مذکور) بود. ابزار گردآوری اطلاعات تهیه چک لیست در کتاب های فارسی(3)، جامعه شناسی(3) و هویت اجتماعی دوره متوسطه دوم بوده است. به منظور تهیه روایی، پس از تهیه چک لیست نهایی، مجددا در اختیاز چند تن از کارشناسان آموزش و پرورش استان، معلمین مدرس کتاب های مذکور و همچنین اساتید علوم تربیتی و برنامه ریزی درسی دانشگاه آزاد اسلامی مرند قرار گرفت و نظرات آنان اعمال شد. جهت تأمین پایایی چک لیست، از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که 83/0 به دست آمده و از پایایی مطلوبی برخودار بود. نتایج نشان داد که در کل سه کتاب تحلیل شده، به میزان 10/0 درصد به آشنایی با قانون اساسی، 14/0 به مقدمه علم حقوق، 098/0 درصد به حقوق جرائم و مجازات ها، 0 درصد به حقوق خانواده، 0 درصد به حقوق بیمه، 02/0 درصد به حقوق راهنمایی و رانندگی، 20/0 درصد به حقوق دادسراها و دادگاه ها،01 /0 درصد به مسئولیت ناشی از تلف کردن مال دیگری و 007/0 درصد به حقوق قراردادها و معاملات پرداخته شده است.

توجه به عواطف و هیجانات و مدیریت آن در دانش آموزان بسیار حائز اهمیت بوده و نیازمند بررسی است. هدف پژوهش حاضر، مطالعه تجارب زیسته معلمان و متخصصان، پیرامون چالش های حاکم بر مدیریت عواطف و هیجانات و ارائه راهکارها برای آن بود و روش پژوهش آن نیز، کیفی از نوع پدیدارشناسی بود. مصاحبه شوندگان پژوهش، شامل همه معلمان و متخصصان تعلیم و تربیت، روانشناسی و مشاوره شهر اردبیل در سال تحصیلی 1402 -1401 بودند. برای انتخاب شرکت کنندگان، از شیوه نمونه گیری هدفمند و تا حد اشباع استفاده شد، که در این پژوهش 21 نفر معلم و 19 نفر از متخصصان بودند. داده ها با استفاده از مصاحبه عمیق و نیمه ساختاریافته و نیز به شیوه گفت و گوی دو طرفه، جمع آوری گردید. برای تعیین روایی و پایایی مصاحبه ها نیز تکنیک تثلیث یا مثلث سازی، تکنیک کنترل اعضاء، تکنیک کسب اطلاعات دقیق موازی و خودبازبینی محققان صورت گرفت. در مصاحبه با معلمان، اکثریت آن ها به وجود چالش هایی نظیر چالش های فردی، خانوادگی، مدرسه و تحصیل  در مدیریت عواطف و هیجانات دانش آموزان تاکید داشتند و راهکارهایی اعم از راهکارهای اجتماعی، راهکارهای خانوده محور و راهکارهای آموزش محور را برای آن ارائه دادند. متخصصان هم راهکارهایی هم چون شناخت، تبیین و توجیه فرزندان، راهکارهای مربوط به خانواده و ارتقا توانایی های عوامل مدرسه را برشمردند. نتایج پژوهش بیانگر آن است که مدیریت عواطف و هیجانات دانش آموزان مستلزم توانمندی و مهارت بیشتر خانواده ها، عوامل مدارس و جامعه است که بنظر می رسد وضعیت کنونی با وضعیت مطلوب آن توانمندی ها و مهارت های مدنظر فاصله چشم گیری دارد. از این سو تدارک برنامه های توانمندی لازم در راستای مدیریت عواطف و هیجانات دانش آموزان برای خانواده ها عوامل مدرسه و جامعه ضروری بنظر می رسد.