نفیسه فاضلی نیا

یکی از پرسش های جدی در ذهن انسان مدرن این است که ادیان آسمانی تا چه اندازه برای حل معضلات و مشکلات عالم مدرن و بلکه برای اداره ی تمام عیار آن ظرفیت دارند. بر این اساس، در جهان اسلام یکی از دغدغه های اصلی جریان های اسلامی پاسخ به این پرسش است که آیا در جهان معاصر و در فضای مدرن و بستر مدرنیته می توان بر پایه مبانی ای غیر مبانی مدرنیته غربی اندیشید و زندگی کرد؟ مقاله حاضر ضمن بیان ویژگی ها اسلام مدنی ترکیه به بررسی ظرفیت های اسلام مدنی ترکیه در راستای تحقق و تحفظ بر زیست اسلامی می پردازد. در چارچوب نظریه سیستمی دین و با توجه به آن چه درباره ظرفیت های اسلام مدنی ترکیه در ارتباط با هر یک از شاخصه های الگوی زیست اسلامی مطرح است، به نظر می رسد الگوی اسلام مدنی ترکیه با محصور کردن نقش دین در تعالی فردی و نادیده گرفتن نقش پر رنگ دین در تأثیرگذاری بر تمام جنبه های زندگی انسان و تأکید بر اخلاق و آموزش و اساسی تر و حیاتی تر دانستن این دو نسبت به مسائل سیاسی ، عملاً ظرفیت تحقق زیست اسلامی در مدل اسلام مدنی را کاهش می دهد.

با وقوع انقلاب اسلامی در ایران و توفیق اسلام در ایفای نقش ایدئولوژیک برای آن، مذهب و دین به منزله عامل جدید قدرت در نظام بین الملل مطرح شد. انقلاب اسلامی با این ایدئولوژی فراملی، ادعای غرب مبنی بر قیادت جوامع بشری را به چالش کشیده است. با این حال، بررسی علل نگرانی غرب از انقلاب اسلامی با رجوع صرف به چالش-های ایدئولوژیکی، و نقش مذهب به مثابه عامل جدید قدرت، گمراه کننده خواهد بود. در این نوشتار سعی شده است تا علل نگرانی غرب از انقلاب اسلامی در منطقه در دو سطح تحلیل ایدئولوژیک و ژئوپلتیک مورد توجه قرار گیرد.