محسن آربزی

چالش های تحصیلی و مسائل مربوط به دوره رشدی جوانی سبب برخی از آشفتگی ها در دانشجویان می شود، که می تواند سازگاری تحصیلی آن ها را به مخاطره اندازد. از سوی دیگر، براساس نظریات صفت فرض می شود برخورداری از برخی صفات و منش ها توانایی سازگاری با چالش های مختلف را برای فرد فراهم می کند. لذا هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه ساختاری بین منش های اخلاقی آداب گرا، وظیفه گرا، بخشش گرا و پارسایانه با سازگاری تحصیلی در دانشجویان دانشگاه شیراز بود. به منظور انجام پژوهش چهار دانشکده از دانشکده های علوم انسانی و دانشکده هنر و معماری دانشگاه شیراز با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند و بدین ترتیب 248 نفر از دانشجویان این دانشکده ها به صورت گروهی در پژوهش شرکت کردند؛ و به پرسشنامه های منش اخلاقی و سازگاری تحصیلی پاسخ دادند. به منظور تحلیل داده ها از نرم افزارهای آماری SPSSv21 و AMOSv21 استفاده شد. نتایج نشان داد که منش های مثبت اخلاقی قادر به پیش بینی سازگاری تحصیلی به صورت مثبت هستند (65/0=، 001/0=p). یافته های این پژوهش از دو بُعد نظری و عملی شامل مضامین جدیدی است. نتایج پژوهش حاضر به لحاظ نظری به افزایش دانش موجود در مورد پیشایندهای درون فردی سازگاری تحصیلی منجر گردید. به لحاظ کاربردی نیز می توان با آموزش منش های اخلاقی به افزایش سازگاری تحصیلی کمک نمود. 

پژوهش حاضر که با هدف بررسی و تشریح تلاش های صورت گرفته در زمینه مفهوم سازی منش اخلاقی انجام شد، مروری نظام دار است که با استفاده از روش مرور کتابخانه ای انجام شد. برای انجام پژوهش، کلیدواژه های فارسی و انگلیسی منش اخلاقی، اخلاق و فضیلت های منش در پایگاه های شناخته شده در بازه زمانی سال های 1970 تا 2023 جستجو و 38 مقاله استخراج شد. بر اساس معیارهای میزان ارتباط با موضوع پژوهش و اعتبار نویسندگان و مجلات منتشرکننده، 32 مقاله انتخاب گردید. یافته ها نشان داد در سال های اخیر، روان شناسان اخلاق برای پیش بینی رفتار اخلاقی به بررسی آن دسته از صفات شخصیتی می پردازند که با رفتار اخلاقی مرتبط هستند. در پی جهت گیری اخیر، مدل های مختلفی با عناوین متفاوت اما با مضمون مشابه منش های اخلاقی پدید آمده است. از بین مدل های منش اخلاقی به نظر می رسد مدل سه مؤلفه ای کوهن و همکاران (2014) که منش اخلاقی را در قالب ساختاری چندوجهی شامل مؤلفه های انگیزشی، توانایی و هویتی مفهوم سازی می کند، در تعیین و مفهوم سازی مؤلفه ها و مکانیسم های تشکیل دهنده منش اخلاقی از جامعیت بیشتری برخوردار است. یافته های این پژوهش می تواند هم به لحاظ نظری و هم کاربردی مؤثر واقع گردد. از جنبه نظری، پیشایندهای شخصیتی رفتار اخلاقی و غیراخلاقی تفسیر شده است. همچنین از نظر کاربردی، این یافته ها می تواند در ارزیابی منش اخلاقی، یاری بخش روان شناسان علاقه مند به این حیطه باشد. علاوه بر آن، یافته های پژوهش حاضر می تواند در تعیین ملاک های مناسب هنگام گزینش و جذب نیرو در سازمان ها مؤثر باشد.  

هدف این پژوهش بررسی نقش واسطه گری خودتنظیمی تحصیلی در رابطه امید به تحصیل و بهزیستی تحصیلی بود. طرح پژوهش، توصیفی از نوع همبستگی و جامعه پژوهش شامل همه دانش آموزان دوره دوّم متوسطه شهرستان اوز واقع در جنوب استان فارس بود که از بین آن ها (1281 نفر) تعداد 519 نفر (174 پسر، 345 دختر) به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند؛ و به پرسشنامه های امید به تحصیل (خرمائی و کمری، 1396)، خودتنظیمی تحصیلی (هانگ و اُنیل، 2001) و بهزیستی تحصیلی (تومینین-سوینی و همکاران، 2012) پاسخ دادند. برای تحلیل داده ها از نرم افزارهای آماری SPSSv16 و AMOSv24 استفاده شد. نتایج تحلیل مسیر نشان داد که امید به تحصیل هم به صورت مستقیم و هم از مسیر واسطه ای خودتنظیمی تحصیلی می تواند بهزیستی تحصیلی را پیش بینی کند. همچنین خودتنظیمی تحصیلی نیز به طور مستقیم بهزیستی تحصیلی را به صورت مثبت پیش بینی می کند. امید به تحصیل، خودتنظیمی تحصیلی را نیز به صورت معنی دار پیش بینی می کند. یافته های این پژوهش از دو بُعد نظری و عملی شامل مضامین جدیدی است. نتایج این پژوهش به لحاظ نظری به تأیید نقش واسطه گری خودتنظیمی تحصیلی در رابطه بین امید به تحصیل و بهزیستی تحصیلی منجر شد. به لحاظ کاربردی نیز می توان با ارتقای امید به تحصیل و آموزش راهبردهای خودتنظیمی تحصیلی به بهزیستی تحصیلی دانش آموزان کمک نمود.

هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه ساختاری تاب آوری تحصیلی و بهزیستی تحصیلی با واسطه گری شایستگی هیجانی بود. روش پژوهش، توصیفی از نوع همبستگی و جامعه پژوهش شامل همه دانش آموزان دوره دوم متوسطه شهرستان اوز واقع در جنوب استان فارس بود که از بین آن ها تعداد 292 نفر (118 پسر، 174 دختر) به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند؛ و به مقیاس تاب آوری تحصیلی و پرسش نامه های شایستگی هیجانی و بهزیستی تحصیلی پاسخ دادند. برای تحلیل داده ها از شاخص های آمار توصیفی و روش مدل سازی معادلات ساختاری با استفاده از نرم افزارهای آماری SPSS-16 و AMOS-24 استفاده شد. نتایج نشان داد که تاب آوری تحصیلی هم به صورت مستقیم و هم به واسطه شایستگی هیجانی درون فردی قادر به پیش بینی بهزیستی تحصیلی است؛ در حالی که اثر واسطه ای شایستگی هیجانی بین فردی معنی دار نیست. همچنین شایستگی هیجانی درون فردی، بهزیستی تحصیلی را به صورت مثبت و معنی دار پیش بینی می کند؛ در صورتی که شایستگی هیجانی بین فردی قادر به پیش بینی معنی دار بهزیستی تحصیلی نیست. یافته های این پژوهش از دو بُعد نظری و عملی شامل مضامین جدیدی است. نتایج پژوهش حاضر می تواند به لحاظ نظری، دانش موجود در مورد پیشایندهای درون فردی بهزیستی تحصیلی را افزایش دهد. به لحاظ کاربردی نیز می توان با ارتقای تاب آوری تحصیلی و شایستگی هیجانی درون فردی به بهزیستی تحصیلی دانش آموزان کمک نمود.

هدف پژوهش حاضر بررسی ویژگی های روان سنجی پرسشنامه اهداف پیشرفت الیوت، ماریاما و پکران در دو گروه دانش آموزان مقطع متوسطه اوّل و مقطع متوسطه دوّم بود. لذا در قالب یک پژوهش روان سنجی جهت بررسی روایی و پایایی پرسشنامه اهداف پیشرفت؛ 699 نفر از دانش آموزان (279 نفر از مقطع متوسطه اوّل، 420 نفر از مقطع متوسطه دوّم) شهرستان اوز (واقع در جنوب فارس) که در سال تحصیلی 400-99 مشغول به تحصیل بودند؛ با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای تصادفی چند مرحله ای انتخاب شدند؛ و به پرسشنامه های اهداف پیشرفت، درگیری تحصیلی، خودتنظیمی تحصیلی و انگیزه درونی پاسخ دادند. داده ها با استفاده از آزمون های آماری ضریب همبستگی، ضریب آلفای کرونباخ و تحلیل عاملی تأییدی بررسی شدند. نتایج تحلیل عاملی تأییدی شش مؤلفه تکلیف گرایی، تکلیف-گریزی، خودگرایی، خودگریزی، دگرگرایی و دگرگریزی را تأیید نمود. برای تعیین پایایی مقیاس از روش آلفای کرونباخ استفاده شد؛ که تمامی ضرایب حاکی از همسانی درونی قابل قبول مؤلفه های اهداف پیشرفت بود. نتایج نشان می دهد که پرسشنامه اهداف پیشرفت الیوت و همکاران از روایی و پایایی مطلوبی در دانش آموزان مقطع متوسطه اوّل و متوسطه دوّم برخوردار است؛ و کارایی لازم را برای اندازه گیری اهداف پیشرفت مذکور دارد.

پژوهش حاضر با هدف تعیین رابطه اخلاق وظیفه گرا و اهداف پیشرفت با واسطه گری منبع کنترل به انجام رسیده است. این پژوهش به روش توصیفی- همبستگی انجام گرفت. جامعه آماری پژوهش شامل دانشجویان مقطع کارشناسی دانشگاه شیراز بودند؛ که از آن میان 440 دانشجو (221 دختر) و (219 پسر) به شیوه نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند؛ و به پرسشنامه های اخلاق وظیفه گرا، منبع کنترل و اهداف پیشرفت پاسخ دادند. جهت پاسخگویی به فرضیه های پژوهش از تحلیل مسیر در مدل یابی معادلات ساختاری استفاده گردید. نتایج نشان داد که اگرچه وظیفه شناسی و معتمد بودن با هر سه هدف پیشرفت عملکردگرایی، تبحرگرایی و تبحرگریزی رابطه مثبت و معنی دار دارند؛ امّا با هدف عملکردگرایی میزان رابطه بیشتر است. همچنین نتایج نشان داد که منبع کنترل می تواند در رابطه بین اخلاق وظیفه گرا و اهداف پیشرفت واسطه گری کند. از دیگر نتایج این پژوهش می توان به رابطه معنی دار منبع کنترل درونی و بیرونی با هر سه هدف پیشرفت حاضر در پژوهش اشاره کرد. نتایج این پژوهش به توسعه دانش نظری در مورد نقش پیشایندی منش های اخلاقی و منبع کنترل در رابطه با اهداف پیشرفت کمک شایانی می کند. همچنین به لحاظ کاربردی، تلویح نتایج پژوهش آن است که با آموزش منش های اخلاقی وظیفه شناسی و معتمد بودن و بازآموزی اسنادی (منبع کنترل) می توان به رشد اهداف پیشرفت مناسب کمک نمود.

علی رغم اهمیت امنیت اجتماعی، پژوهش های اندکی به تبیین علّی آن پرداخته اند. از این رو، هدف پژوهش حاضر تبیین علّی امنیت اجتماعی بر اساس روان آزرده گرایی و ارضاء و ناکامی نیازهای بنیادین روانشناختی در گروهی از دانشجویان دوره کارشناسی دانشگاه شیراز بود. مشارکت کنندگان 291 نفر (170 دختر) از دانشجویان در سال تحصیلی 99-1398 بودند که به روش نمونه گیری خوشه ای تصادفی چندمرحله ای انتخاب شدند و مقیاس های روان آزرده گرایی مک کری و کاستا (1992)، ارضاء و ناکامی نیازهای بنیادین روانشناختی چن و همکاران (2015) و امنیت اجتماعی گیلبرت و همکاران (2009) را تکمیل کردند. روایی و اعتبار مقیاس های پژوهش با استفاده از روش تحلیل عامل تأییدی و ضریب آلفای کرونباخ مورد بررسی و تأیید قرار گرفت. به منظور بررسی فرضیه های پژوهش از روش تحلیل مسیر و نرم افزار ایموس 24 استفاده شد. نتایج نشان داد که مدل پژوهش با داده های جمع آوری شده برازش مطلوبی دارد. هم چنین، نتایج نشان داد که روان آزرده گرایی به طور غیر مستقیم (از طریق واسطه گری ارضاء و ناکامی نیازهای بنیادین روانشناختی)، پیش بینی کننده امنیت اجتماعی است. به طورکلی، نتایج این پژوهش نشان دهنده آن است که برنامه ریزی ها در خصوص امنیت اجتماعی نیازمند توجه هم به صفات شخصیتی و هم به موقعیت های ایجاد شده توسط این صفات، مانند ارضاء و ناکامی نیازهای بنیادین روانشناختی، است. نتایج بر مبنای شواهد نظری و پژوهشی مورد بحث قرار گرفته است.

هدف پژوهش حاضر تعیین ساختار عاملی و خصوصیات روان سنجی نسخه فارسی مقیاس باورهای ضمنی رقابت (کسیبر و همکاران، 2019) در گروهی از دانش آموزان دوره دوّم متوسطه ایرانی بود. بدین منظور 464 نفر از دانش آموزان شهرستان اوز واقع در جنوب استان فارس که در سال تحصیلی 1402-1401 مشغول به تحصیل بودند؛ با استفاده از روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند؛ و به مقیاس باورهای ضمنی رقابت (کسیبر و همکاران، 2019) و پرسشنامه اهداف پیشرفت (الیوت و همکاران، 2011) پاسخ دادند. روایی محتوایی، سازه، همگرای و واگرای مقیاس مذکور به ترتیب با استفاده از نظر متخصصان روان شناسی تربیتی، تحلیل عاملی اکتشافی، تحلیل عاملی تأییدی، ضرایب همبستگی نمرات مؤلفه ها با متغیرهای مرتبط و همبستگی بین مؤلفه های مقیاس مورد بررسی قرار گرفت. به منظور بررسی اعتبار مقیاس از ضریب آلفای کرونباخ استفاده گردید. متخصصان معرّف بودن ماده های مقیاس را برای سنجش باورهای ضمنی مثبت و منفی رقابت در مدل دو عاملی ارائه شده توسط کسیبر و همکاران (2019) تأیید کردند. تحلیل عاملی اکتشافی نشان داد که ساختار دو عاملی باورهای ضمنی رقابت شامل باورهای مثبت و منفی در خصوص رقابت در بین دانش آموزان ایرانی نیز وجود دارد. آزمون مدل باورهای ضمنی رقابت شامل باورهای مثبت و باورهای منفی تأییدکننده ساختار دو عاملی این مقیاس همسو با پژوهش اصلی است. همچنین ارتباط منطقی مؤلفه های باورهای ضمنی مثبت و منفی در مورد رقابت با مؤلفه های اهداف پیشرفت از روایی همگرای این مقیاس حکایت دارد. همبستگی متوسط دو مؤلفه مثبت و منفی باورهای ضمنی رقابت روایی واگرای این مقیاس را تأیید می کند. علاوه بر آن، ضرایب آلفای کرونباخ تأییدکننده اعتبار این مقیاس است. در مجموع یافته های پژوهش نشان می دهد که نسخه فارسی مقیاس مذکور از شاخص های روان سنجی مناسبی برای اندازه گیری باورهای ضمنی مثبت و منفی در مورد رقابت در گروه دانش آموزان دوره دوّم متوسطه ایرانی برخوردار است؛ و کارایی لازم را برای اندازه گیری باورهای مذکور دارد.