مرضیه ادهم

استفاده فراگیر از فناوری در میان کودکان و نوجوانان، موضوعات مرتبط با زیست دیجیتالی آن ها را به یک مسأله عمومی نوین تبدیل کرده است. این مسأله، ذینفعان مختلفی از جمله والدین، مربیان، حامیان حقوق کودک، شرکت های فناوری و سیاست گذاران را درگیر کرده است. هر کدام از این ذینفعان، دیدگاه ها و نگرانی های خاص خود را در مورد فضای مجازی و نحوه سیاست گذاری برای آن دارند. این مطالعه با هدف شناسایی ذینفعان اصلی سیاست گذاری فضای مجازی برای کودکان و نوجوانان و تمایلات آن ها به عدم قطعیت های موثر در سیاست گذاری این حوزه، به تحلیل محتوای 356210 توییت در 8 ماه منتهی به مرداد 1402 پرداخته است. برای این منظور، از روش های تحلیل مضمون و تحلیل شبکه اجتماعی استفاده شده است. نتایج نشان می دهد که 5 گروه ذینفع اصلی در فضای مجازی برای کودکان و نوجوانان وجود دارند: والدین، مربیان، حامیان حقوق کودک، شرکت های فناوری و سیاست گذاران. این ذینفعان در 6 موضوع اصلی با یکدیگر گفتمان می کنند: دسترسی به منابع آموزشی، ارتباط جهانی، خلاقیت و خودبیانگری، سواد و مهارت های دیجیتال، آزار و اذیت و قلدری سایبری، خطرات حفظ حریم خصوصی، اعتیاد دیجیتال و سلامت روان. بر اساس نتایج، سه جفت عدم قطعیت تأثیرگذار بر سیاست گذاری عبارتند از: عدم قطعیت حامیان حکمرانی جهانی در مقابل حامیان حکمرانی محلی، عدم قطعیت حامیان دسترسی آزاد به اطلاعات در مقابل حامیان امنیت اطلاعات، و عدم قطعیت حامیان بازار آزاد در مقابل حامیان مداخله دولت. تنوع ذینفعان و دیدگاه های آن ها در مورد فضای مجازی، چالشی مهم برای سیاست گذاران است. سیاست گذاران باید با در نظر گرفتن این تنوع، به دنبال راهکارهایی برای ایجاد تعادل بین منافع و نگرانی های مختلف باشند.  

توئیتر در سال های اخیر به رسانه محبوب در بین کاربران خصوصاً در جریان رویدادهای سیاسی و اجتماعی تبدیل شده است. با توجه به تأثیرگذاری کنشگری در توئیتر بر رویدادهای سیاسی در ایران، این پژوهش به دنبال شناسایی و تحلیل این مسئله است که همگان های شبکه ای در توئیتر فارسی چگونه انتخابات ریاست جمهوری سال 1396 را به عنوان رویدادی سیاسی قالب بندی کرده اند تا از این رهگذر چگونگی برساخت واقعیت در بین آن ها مشخص شود. برای انجام پژوهش، از مفهوم همگان شبکه ای و قالب بندی شبکه ای استفاده شده است. داده های پژوهش (2,596,284 توئیت) در دوران انتخابات با روش گلوله برفی و با استفاده از 94 کلیدواژه و هشتگ از API توئیتر گردآوری شدند و با انتخاب 10,416 توئیت از 50 کاربر مؤثر در هر همگان شبکه ای، قالب های شبکه ای شکل گرفته در توئیتر فارسی شناسایی شدند. رویکرد تحلیلی پژوهش ترکیبی از روش تحلیل محتوای مردم نگارانه و تحلیل گفتمان انتقادی رسانه های اجتماعی بود. نتایج پژوهش نشان داد که تبلیغات انتخاباتی، ویژگی های اخلاق مداری نامزدهای انتخاباتی و حامیانشان، فساد، و مسائل مرتبط با کارآمدی یا شایستگی نامزدها قالب های مسلط در کل شبکه بوده اند. همچنین، سه همگان اصلی در توئیتر فارسی شکل گرفته بود (همگان های اصلاح طلبان، اصول گرایان و مهاجران). یافته های پژوهش نشان داد که کاربران عادی در هر سه همگان نقش مؤثری در تولید این قالب ها داشته اند.

هدف این مقاله، ارائه یک رهیافت جامع و دقیق برای انجام تحقیقات اجتماعی در توئیتر است. توئیتر در سال های اخیر به رسانه ای محبوب در بین کاربران تبدیل شده اما مسائل روش شناختی تحقیق در رسانه های اجتماعی در ایران به موازات گسترش استفاده از این رسانه ها توسعه نیافته است. این در حالی است که نبود یک رهیافت نظام مند می تواند به تشتت نظری و روشی و در نهایت عدم اعتبار یافته ها در تحقیقات روی توئیتر فارسی بیانجامد. ما در این تحقیق با ترکیب سه روش تحلیل شبکه اجتماعی، تحلیل محتوای مردم نگارانه و تحلیل گفتمان انتقادی رسانه های اجتماعی تلاش می کنیم این خلا را رفع کنیم. رهیافت ارائه شده شامل تمامی مراحل انجام یک تحقیق از انتخاب بازه زمانی گردآوری داده ها تا تحلیل های آماری و نهایی است. این رهیافت برخلاف رهیافت های موجود، کاربر و محتوا (توئیت) را بطور همزمان در نظر گرفته و تحلیل می کند. همچنین راهکارهایی برای کدگذاری کاربرها و شناسایی ویژگی های جمعیت شناختی آن ها و توئیت ها ارائه می کند که می تواند مبنایی برای انجام تحقیقات بعدی باشد.