محمدمهدی حاجیلویی محب

زمینه و هدف: پذیرش مدیریتِ سازمان از سوی کارکنان، می تواند نقش سازنده ای در افزایش ضریب اعتماد عمومی و میزان ارتباطات آنان با مدیریت داشته باشد. از این روی، توجه به مفهوم پذیرش یا همان مقبولیت در مطالعات سازمانی، از اهمیت شایانی برخوردار است. در پژوهش حاضر، با تأکید بر نقش این موضوع در مدیریت سازمان، تلاش شد تا با شناسایی عوامل مؤثر بر مقبولیت بر پایه توصیه های امیر مؤمنان امام علی (علیه السلام)، علل ایجاد و حفظ آن برای مدیران و کارگزاران حکومتی معرفی شود.روش: این پژوهش با رویکرد دینی در موضوعات مدیریتی و با بهره گیری از روش تحلیل مضمون، به عنوان یکی از روش های پرکاربرد تحقیقات کیفی، با بررسی و مطالعه نامه های امام علی (علیه السلام) به کارگزاران حکومتی در کتاب شریف نهج البلاغه؛ در مرحله نخست، 148 کد اولیه را استخراج و سپس مضمون آشکار و پنهان هر کد را مشخص کرده است. درنهایت، پس از حذف مضامین مشابه و تکراری، 61 مضمون در طبقه های جداگانه دسته بندی شد.یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که مقبولیت بخشی به کارگزار نیازمند اهتمام به دو مؤلفه شئون فردی مشتمل بر صفات روحی و رفتارهای اخلاقی و شئون اداری به معنای رفتارهای اداری کارگزار است.نتیجه گیری: کارگزار حکومتی، برای دستیابی به مقبولیت، باید از کُنشگری فردی و اداری توانمندی برخوردار باشد. بدین معنا که از بُعد حقیقی و فردی، برخی صفات روحی و اخلاق عملی در رفتار او، همچون خوش رویی، تواضع، عدالت در رفتار و نیز، دوری از تنگ نظری، غرور و فریب کاری، در کنار دیگر شاخصه ها ضروری است؛ و از بُعد حقوقی به عنوان یک کُنشگر اداریِ توانمند، بهره مندی و نهادینه سازی برخی رفتارهای اداری، مانند ثبات در تصمیم گیری، شایسته گزینی، در دسترس کارکنان بودن، آزادی بیان و نقد در محیط کار و نیز، دوری از تملق گویی، تعصب و دسته بندی برای پیش بردن هدف ها، در کنار دیگر رفتارهای سازنده اداری ضروری است.

(زمینه پژوهش:) برخورداری انسان از اعتقادات پایدار اخلاقی، رفتار بر پایه هنجارها و پذیرش مسئولیت کارهای خویش، در نزد روان شناسان، به عنوان هوش اخلاقی یاد شده که مؤلفه ها و اصولی را برای آن بیان کرده اند. این موضوع، پیش تر در آموزه های دینی به شکلی متفاوت طرح شده است. در کنار دیگر منابع مکتوب دینی، صحیفه سجادیّه با عرضه مباحث اخلاقی در قالب دعا، منبعی برای کاوش پیرامون هوش اخلاقی می باشد. (روش و هدف:) جستار حاضر، با بهره گیری از روش توصیفی تحلیلی، به دنبال دست یابی به مؤلفه ها و اصول هوش اخلاقی در دعای مکارم الاخلاقِ این کتاب شریف است. (یافته ها:) در همین راستا، مفهوم و مؤلفه های هوش اخلاقی از نگاه روان شناسان مورد بررسی قرار گرفته و وجوه مشترک این دیدگاه ها استخراج و عرضه شد. وجوه مورد نظر، در چارچوب هوش اخلاقی و در دعای مکارم الاخلاق، پی جویی و گردآوری گردید. ( نتایج:) حاصل این که شش مؤلفه در این دعا بیان شده، شامل:«1درست کاری، راستی و صداقت در نیّت، گفتار و رفتار ؛ 2خدمت رسانی و گره گشایی، با عبارت برادریِ مردم ؛ 3گذشت و چشم پوشی و خوبی کردن به دیگران در برابر بدی آنان ؛ 4قدرشناسی و سپاس گزاری برای ایجاد و ثبیت رفتارهایی محترمانه با دیگران؛ 5احترام و ارزش گذاری برای انسان ها؛ 6رعایت عدالت و انصاف، چنان که انسان ها در جامعه ای با هوش اخلاقی بالا، نه ظلم می کنند و نه، مورد ظلم قرار می گیرند». (نوآوری:)بررسی هم زمان هوش اخلاقی در منابع روان شناسی و دینی، بازنمایی این موضوع در دعای مکارم الاخلاق و نیز، دست یابی به وجوه شش گانه مشترک نظریه هوش اخلاقی، از نوآوری های پژوهش حاضر تلقّی می گردد.

معناشناسی واژگان، یکی از شاخه های دانش زبان شناسی بوده که به تحلیل معنایی واژه ها و جمله های یک متن پرداخته و ارتباط بین آنان را به وسیله نظام معنایی روشن میسازد. این روش، به خواننده کمک میکند تا با توجه به سیاق و دقت در مجاورت کلمات، از افق نگاه گوینده یا نگارنده، به متن نگریسته و به زنجیرهای از معنا دست یابد. چنین فرآیندی، فهم بهتری از متون مختلف، به ویژه متون دینی، مانند نهج البلاغه و واژههای به کار رفته در آن، ارائه میدهد. هدایت، واژهای پر کاربرد در نهج البلاغه بوده که مسائل گوناگون اعتقادی، تربیتی و اخلاقی پیرامون آن طرح شده است. پژوهش حاضر، با روش توصیفی-تحلیلی و با بهره گیری از معناشناسی همزمانی، با هدف فهم ابزار، مفاهیم تأثیرگذار و دستیابی به میدان معنایی واژه هدایت در نهج البلاغه، سامان یافته است. بررسیها نشان داد که معنای اساسی هدایت، راهنمایی کردن بوده و ساحتهای گوناگونی در ارتباط با این واژه قابل طرح است، شامل: همنشینهای ابزاری، مانند پیامبر(ص) ؛ همنشینهای پیشران، مانند درخواست مدد الهی؛ هم نشین های پسران مانند شیطان؛ واژههای ملازم، مانند برخورداری از قلب سلیم؛ واژه های متضاد، مانند ضلالت. از تحلیل دادههای پیشگفته، نتیجهگیری میشود که هدایت، نجاتی ازسوی خدا به کسانی است که از قلب سلیم برخوردارند و در مسیر گمراهی و هلاکت قدم نمی گذارند. ترسیم میدان معنایی واژه هدایت در نهجالبلاغه، بر پایه شیوه همزمانی و همنشینی واژگانی، از نوآوریهای پژوهش حاضر تلقّی میگردد.