سیده نیلوفر شامرادی

حکمرانی خوب، مدیریت شفاف و پاسخگو در یک نظام آموزشی با هدف تضمین توسعه علمی، اقتصادی و اجتماعی عادلانه و پایدار صورت می گیرد. نظام آموزشی همواره برآن است، با تکیه بر این مفهوم و ارائه شاخص های آن بتواند جایگاهی مستحکم برای خود در میان ذی نفعان بیابد. حکمرانی خوب به عنوان روشی نوین برای توسعه پایدار نظام آموزشی مطرح بوده و می توان ادعا کرد که یکی از دلایل پرداختن به حکمرانی خوب، نقش آن بر کارآمدی نظام های آموزشی است. پژوهش حاضر با ارائه تعریفی از این مفهوم به بیان شاخص ها و مؤلفه های آن پرداخته و ضمن ارائه آسیب های حاکم در حکمرانی آموزش عالی ایران و بررسی آثار آن، به ارائه راهکارهایی برای رفع آسیب ها و اعمال صحیح حکمرانی خوب در نظام آموزشی پرداخته است. پژوهش حاضر را می توان فرا تحلیلی تفسیری از وضعیت آسیب های حکمرانی آموزش عالی در ایران برشمرد لذا ضمن مطالعه کتابخانه ای و اسنادی از روش تحلیل مضمون و تجزیه و تحلیل گزارش های علمی استفاده شده است. یافته های پژوهش بیانگر این است که می توان با شناخت مسائل اساسی و اولویت دار؛ که زمینه ساز آسیب های فراوان در حکمرانی آموزش عالی است و همچنین کشف روابط بین آن ها، راهکارها و پیشنهاداتی برای اعمال حکمرانی مطلوب در نظام آموزشی ایران ارائه داد.

سبک های رهبری زیادی وجود دارند که هر کدام دارای تعاریف، ویژگی ها، اصول، نکات قوت و ضعف مربوط به خود است. شرایط مختلف و نیازهای گوناگون انسان ها در عصر حاضر، باعث گسترش روزافزون سازمان های مختلف شده است. بدیهی است، سازمان ها زمانی می توانند در انجام رسالت و رسیدن به اهداف خود موفق شوند که از رهبری توانمند و کارآمد برخوردار باشند. فضل بن شاذان از امام رضا (ع) نقل می کند: درباره ضرورت رهبری از امام رضا (ع) شنیدم که فرمودند: به درستی که ما در بررسی احوال بشر هیچ گروهی را نمی یابیم که در زندگی موفق و پایدار باشد مگر به وجود سرپرستی که امور مادی و معنوی آنان را مدیریت نماید. آنچه در این میان هویداست، نقش رهبران در هدایت افراد به سوی جامعه ای با انگیزه ی حمایت از مردم، به خصوص اقشار خاص است. با نگاهی به زندگی پیامبر اکرم (ص)، می بینیم آن حضرت با همه عظمت می فرمود: «ما اَنا اِلّا لواحِدِ مِنکُم»؛ من کسی جز یکی از شما نیستم برای مردم، که به مفهوم در خدمت مردم بودن است. نگارش مقاله پیش رو به روش کتابخانه ای یا اسنادی؛ برگرفته از قرآن و متون دینی، است و برای جمع آوری اطلاعات از روش فیش برداری بهره گرفته شده است. پژوهش حاضر با هدف معرفی سبک رهبری رحیمانه و امکان قرار گرفتن این سبک از رهبری در یکی از شاخه های سبک های رهبری انجام شده است. نتایج مؤید آن است که برای خروج از بسیاری از بحران ها، توجه به مدیریت اسلامی و مطالعه و به کارگیری تئوری ها و اصول این مکتب ضروری به نظر می رسد.

امروزه بعد انسانی سازمان به گونه ای مهم ظاهر گشته است، سازمان ها بیشترین تلاش خود را در انتخاب و به کارگیری افراد خلاق، موفق و باهوش که از توانایی هایی بالاتری برخوردار باشند، نموده اند. پس از معرفی بهره هوشی در اوایل قرن بیست و یکم و پس از آن هوش هیجانی، هوش معنوی مورد توجه بسیاری از سازمان ها قرار گرفت. پژوهش حاضر، با هدف بررسی رابطه هوش معنوی و سبک های تصمیم گیری انجام گرفته است. جامعه آماری تحقیق، شامل کلیه مدیران دانشگاه آزاد اسلامی استان تهران می باشد. روش پژوهش، توصیفی از نوع  همبستگی بوده است که با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای و سرشماری تعدا 110 نفر انتخاب شده اند. ابزار اصلی گردآوری داده ها دو پرسشنامه هوش معنوی کینگ (2008) و سبک های تصمیم گیری اسکات و بروس (1995) می باشد. یافته های پژوهش نشان داد که فقط بین هوش معنوی و سبک تصمیم گیری عقلایی همبستگی وجود دارد اما بین هوش معنوی و دیگر سبک ها رابطه معناداری مشاهده نشد.

هدف پژوهش حاضر تدوین ارائه الگوی بهبود شایستگی حرفه ای کارکنان بوده است. جامعه مورد پژوهش در این تحقیق شامل 10 نفر از اساتید و خبرگان حوزه منابع انسانی (جهت تایید مؤلفه های پژوهش و تایید مدل نهایی) و کلیه روسا، معاونین، مدیران ارشد، میانی و پایه و کلیه کارکنان سازمان آموزش و پرورش استان تهران که مطابق جدول مورگان حداقل 367 نفر به عنوان نمونه مورد پژوهش مورد نیاز است و در این میان ۳۲۹ پرسشنامه به صورت کامل به محقق عودت داده شد.جهت گردآوری داده ها از پرسشنامه استفاده شد.روایی پرسشنامه با نظرات خبرگان و پایایی برابر با آلفای کرونباخ بررسی و تائید شد.جهت تجزیه و تحلیل داده ها از رویکرد معادلات ساختاری استفاده شد.نتایج نشان داد که کلیه مولفه ها یعنی (چشم انداز و ماموریت،خط مش سازمان،شرکاء و ذینفعان،کارکنان و فرایندها) به همراه زیر مولفه های مربوطه بر بهبود شایستگی حرفه ای کارکنان سازمان آموزش و پرورش تهران موثر می باشند.

روش تحقیق از نظر هدف، کاربردی، از نظر فرایند، توصیفی از نوع میدانی است.همچنین از روش کتابخانه ای نیز برای گردآوری اطلاعات استفاده شده است.جامعه آماری در بخش کیفی خبرگان و متخصصین آشنا به موضوع بودند و حجم نمونه در بخش کیفی براساس روش استراوس کوربین و اشباع نظری تعیین شد که 20 نفر به صورت هدفمند به عنوان نمونه تعیین گردید. گردآوری داده ها در بخش کمّی از طریق پرسشنامه محقق ساخته انجام شد، روایی آن توسط خبرگان و پایایی آن با آلفای کرونباخ 82/0 مورد تأیید قرار گرفت.جامعه آماری در این بخش شامل 600 نفر از کارکنان است که با توجه به جدول مورگان تعداد 234 نفر به عنوان نمونه انتخاب شد و روش نمونه گیری نیز به صورت تصادفی می باشد.جهت تجزیه و تحلیل داده ها در بخش کمّی از آزمون های T و فریدمن استفاده شد و از نرم افزار SPSS نسخه 25 برای تحلیل های آماری بهره گرفته شد.سبک مدیریت با میانگین رتبه (03/51)،ساختار سازمانی (19/49)، تعارض کار-خانواده (62/45)،فرهنگ سازمانی (11/42)، ارتباطات درون سازمانی (76/38)، ویژگی های شخصیتی (05/32)،تحصیلات و تخصص (89/28)، رشد خودکارآمدی (17/20) و انگیزش (56/18)،در رتبه های اول تا نهم قرار گرفتند. طبق یافته های به دست آمده از پژوهش، می توان بیان داشت که توجه به سبک مدیریت،ساختار سازمانی و همچنین تعارض کار-خانواده جزء مهم ترین عوامل مؤثر بر استرس شغلی محسوب می شوند که باید به آن ها توجه ویژه شود. طبق یافته های به دست آمده از پژوهش، می توان بیان داشت که توجه به سبک مدیریت، ساختار سازمانی و همچنین تعارض کار-خانواده جزء مهم ترین عوامل مؤثر بر استرس شغلی محسوب می شوند که باید به آن ها توجه ویژه شود.

پژوهش حاضر دارای رویکردی آمیخته، از نظر هدف کاربردی و توصیفی پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش در بخش کیفی و کمّی پژوهش شامل اساتید و خبرگان می باشند روش نمونه گیری هدفمند و 23 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها در بخش کیفی مصاحبه نیمه ساختاریافته و در بخش کمّی پرسشنامه است که روایی آن با استفاده از روایی محتوا و پایایی آن با استفاده از نرخ ناسازگاری مورد تأیید قرار گرفت. در بخش کیفی پژوهش داده های به دست آمده با استفاده از نرم افزار MAXQDA و فرآیند کدگذاری تحلیل و از این طریق پیشایندها و پسایندهای پیاده سازی مدیریت دانش در نظام آموزش عالی شناسایی شدند. در نهایت در بخش کمّی برای مشخص نمودن میزان اهمیت و اولویت بندی آن ها از روش دلفی فازی بهره گرفته شد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که امکانات و فناوری به روز، ایجاد پایگاه دانش، تسهیم دانش، خط مشی گذاری برای بسط و تعامل دانش، ایجاد و جذب دانش، ایجاد انگیزه در سازمان، هدف گذاری در استقرار دانش، ذخیره سازی دانش، حمایت سازمانی، ایجاد سیستم ارتباطی مؤثر، تمرکززدایی و رسمیت زدایی، آموزش کارکنان و ساماندهی دانش به عنوان پیشایندهای پیاده سازی مدیریت دانش و افزایش بهره وری، بهبود یادگیری، انعطاف پذیری، افزایش توجه به محیط درونی و بیرونی، توانمندسازی کارکنان، بهبود فرهنگ کارگروهی، همراستایی اهداف سازمانی با اهداف مدیریت دانش، بهبود فرهنگ مشارکتی، افزایش شفافیت و پاسخگویی، تغییر رفتار کارکنان، افزایش سطح آگاهی، ارائه خدمات بهتر و ممانعت از دوباره کاری نیز به عنوان پسایندهای پیاده سازی مدیریت دانش در نظام آموزش عالی مشخص شدند.

هدف: کتابخانه به لحاظ سنتی مخزنی از اطلاعات است، محلی که جویندگان اطلاعات برای یافتن جواب سؤال های خود به آنجا مراجعه می کنند. باتوجه به توسعه کتابخانه های دیجتال و کمبود تحقیقات و قوانین جامع و به روز در این حوزه و حفظ حق مالکیت آثار، در این نوشتار به شناسایی و رتبه بندی راه کارهایی به منظور بهبود وضعیت حق مالکیت معنوی در کتابخانه های دیجیتالی پرداخته شد. روش پژوهش: روش تحقیق از نظر هدف، کاربردی است، از نظر فرایند انجام کار جزء تحقیقات توصیفی از نوع میدانی می باشد. جامعه آماری خبرگان کتابخانه های دیجیتال و حقوق دانان آشنا به موضوع بودند که 30 نفر به صورت هدفمند به عنوان نمونه تعیین گردیدند. جهت گردآوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد که روایی آن توسط خبرگان و پایایی آن با آلفای کرونباخ 77/0 مورد تأیید قرار گرفت. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های T و فریدمن استفاده شد و از نرم افزار SPSS نسخه 25 برای تحلیل های آماری بهره گرفته شد. یافته های: یافته های پژوهش نشان دادند که زیرساخت های نرم افزاری و سخت افزاری با میانگین رتبه (34/44)، نیروی انسانی متخصص (77/35)، قانون کپی رایت (98/30)، حفظ مالکیت معنوی مؤلف (76/29)، جذب منابع مالی (54/24)، توسعه انتشارات الکترونیکی (34/22)، امنیت پایگاه داده (54/21)، فرهنگ استفاده از کتابخانه ها (80/19)، حفظ منابع اطلاعاتی (21/15) و تعامل بین کاربران و کارکنان کتابخانه ها (54/12) در رتبه های اول تا دهم قرار گرفتند. نتیجه گیری: کتابخانه های دیجیتالی با امکاناتی که ارائه  می دهند زمینه مساعدی را برای چرخه علم در جامعه که امروزه مهم تر از تولید علم تلقی می شود، ایجاد می کنند و این امر تأثیر بسزایی در ترویج علم دارد. بنابراین استفاده از سازوکارهای مدیریتی، توسعه منابع انسانی، حقوقی و قانونی، محتوا و ارائه خدمات می تواند نقش مهمی در توسعه این گونه کتابخانه ها داشته باشد.

هدف: هدف پژوهش حاضر تعیین تأثیر فرهنگ، عدالت و هوش سازمانی بر خلاقیت کارکنان کتابخانه های دانشگاهی دانشگاه های آزاد اسلامی شهر تهران است. روش پژوهش: از نظر هدف کاربردی و از حیث نحوه گردآوری اطلاعات پیمایشی و از منظر نوع، توصیفی است. جامعه آماری شامل تمامی کارکنان کتابخانه های دانشگاهی دانشگاه های آزاد اسلامی شهر تهران است، با توجه به این که حجم جامعه آماری محدود می باشد بنابراین تعداد جامعه با نمونه برابر است و از روش تمام شماری استفاده شد و 114 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه ای و میدانی است،  ابزار پژوهش سه پرسشنامه پیش ساخته از هر یک از سه متغیر فرهنگ سازمانی، عدالت سازمانی و هوش سازمانی می باشد. مقدار آلفای کرونباخ فرهنگ، عدالت و هوش سازمانی به ترتیب 79/0، 84/0، 81/0، 78/0 محاسبه گردید که نشان دهنده پایایی مورد قبول پرسشنامه ها است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار تحلیل آماری 25 SPSS و برای مدل سازی معادلات ساختاری از لیزرل استفاده گردید. یافته ها: بر اساس یافته های پژوهش، پژوهشگران در تحقیق خود نشان دادند که میزان تأثیر متغیرهای فرهنگ، عدالت و هوش سازمانی بر خلاقیت به ترتیب برابر 69/0، 67/0 و 74/0 است. نتیجه گیری: نتایج به دست آمده، نشان دهنده تأثیر مستقیم و مثبت هر سه متغیر فرهنگ، عدالت و هوش سازمانی بر خلاقیت می باشد؛ لذا تمامی فرضیات این پژوهش، مبنی بر تأثیرگذاری فرهنگ، عدالت و هوش سازمانی بر خلاقیت، تأیید می گردند.

هدف : هدف تحقیق حاضر چگونگی استقرار نظام مدیریت دانش در سازمان در جهت حذف بوروکراسی های اداری، موازی کاری و فرایندهای طولانی در انجام فعالیت ها در کتابخانه های دانشگاهی کشور است. روش پژوهش: روش تحقیق از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ گردآوری اطلاعات، اکتشافی از نوع آمیخته است. جامعه آماری مورد نظر در بخش کیفی را خبرگان حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی در سمت های مدیریتی تشکیل دادند که با روش هدفمند تا 15 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند و با آن ها مصاحبه صورت پذیرفت. همچنین در بخش کمی، جامعه آماری شامل کلیه مدیران کتابخانه های دانشگاهی در سطح کشور هستند که تعداد آن ها برابر است با 1007 نفر و به دلیل پراکندگی جغرافیایی و حجم زیاد جامعه آماری، در این تحقیق با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای که با تقسیم دانشگاه ها به چهار بخش (شمال، جنوب، شرق و غرب) و فرمول کوکران، حجم نمونه 278 نفر تعیین شد.  ابزار پژوهش، پرسشنامه است که روایی آن با نظرات خبرگان و پایایی با آلفای کرونباخ 87/0 تأیید شد. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از رویکردهای گرندد تئوری و معادلات ساختاری با نرم افزار Pls استفاده گردید. یافته ها: نتایج نشان داد که ابعاد اصلی مدل را، عوامل سازمانی، عوامل مدیریتی، عوامل فردی و عوامل ساختاری تشکیل می دهند و شامل 74 زیرمؤلفه هستند. نتیجه گیری: مدیریت دانش و ابعاد آن به دلیل بهبود فرایندهای کاری و فعالیت های سازمانی باعث افزایش سرعت انجام کارها و کاهش بوروکراسی های اداری، موازی کاری می گردد. جهت پیاده سازی مطلوب و مناسب مدیریت دانش در کتابخانه های دانشگاهی در سطح کشور لازم است تا زیرساخت های لازم در چهار حوزه سازمانی، مدیریتی، فردی و ساختاری مورد توجه قرار گیرند.

هدف: بین المللی شدن سازمان ها یکی از ارکان توجه به تحول و توسعه در کشورهای مختلف می باشد که نهاد کتابخانه ها به عنوان یک سازمان علمی نیز از این قاعده مستنثی نیست. لذا در این راستا هدف تحقیق حاضر ارایه الگوی بین المللی سازی نهاد کتابخانه ها با تأکید بر ابعاد مدیریت تحول است. روش پژوهش: روش تحقیق از نوع کاربردی و با رویکرد کیفی است. روش گردآوری داده ها استفاده از مصاحبه با خبرگان است. جامعه آماری را خبرگان آشنا به موضوع پژوهش (اساتید دانشگاه آزاد اسلامی و خبرگان در حوزه مورد مطالعه) تشکیل می دهند. روش تعیین حجم نمونه گلوله برفی بود که  طی آن 25 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند و دلیل آن رسیدن به اشباع نظری و عدم احصاء اطلاعات جدید از طریق خبرگان بود. جهت بررسی روایی و پایایی به دلیل کیفی بودن یافته ها با ادبیات تحقیق و نظر دو داور خارجی مور استفاده قرار گرفت. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از روش داده بنیاد استفاده گردید. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که، 510 گزاره مفهومی به دست آمد که با توجه  به اشتراکات معنایی آن ها در 5 بعد شامل: ابعاد سیاسی و حکومتی، علمی و فناوری، انسانی و فرهنگی، ساختاری و سازمانی و بعد اقتصادی و اجتماعی تقسیم بندی شدند. نتیجه گیری: با توجه به یافته های پژوهش می توان نتیجه گرفت که توجه به ابعاد سیاسی و حکومتی، علمی و فناوری، انسانی و فرهنگی، ساختاری و سازمانی و بعد اقتصادی و اجتماعی نقش مهمی در بین المللی سازی نهاد کتابخانه ها دارد.

هدف: ادامه حیات سازمان ها در عصر حاضر، با گذشته بسیار متفاوت است. در شرایط کنونی، سازمانی قادر به ادامه حیات و رقابت با دیگران است که بتواند خود را با تغییرات محیطی منطبق سازد و قابلیت انعطاف را در شرایط غیرقابل پیش بینی و متغیر داشته باشد. این مهم زمانی تحقق می یابد که راهکار جدیدی ارائه شود و بی شک می توان آن را در چابکی سازمان ها یافت. در مقاله حاضر تلاش شده است که معیارهای چابکی واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی شناسایی، رتبه بندی و به جامعه علمی معرفی شود.روش پژوهش: پژوهش حاضر از نظر روش ، توصیفی و از نوع پیمایشی است. جامعه آماری در این پژوهش خبرگان واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی شهر تهران در سال 1399 می بود. نمونه آماری شامل 15 تن از خبرگان و ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه مقایسه زوجی است. این پژوهش با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبیAHP فازی اجرا شد. نرم افزار مورد استفاده نیز Expert choice بوده است.یافته ها: عوامل مورد نظر عبارت بودند از: فناوری اطلاعات، شراکت و همکاری مجازی، بهبود مستمر، تشکیل سازمان دانش محور و نیروی کار چابک. همچنین معیارهای شناسایی شده شامل: بهبود پاسخگویی، آمادگی رویارویی با تغییرات، کاهش سطح مقررات، انتقال راحت دانش و تسریع فرایندها بودند.نتیجه گیری: نتایج رتبه بندی نشان داد نیروی کار چابک با وزن (3833/0)، شراکت و همکاری مجازی با وزن (2959/0)، فناوری اطلاعات با وزن (1892/0)، تشکیل سازمان دانش محور با وزن (1644/0) و بهبود مستمر با وزن (1486/0) در رتبه های اول تا پنجم قرار گرفتند.