سیده پرستو احمدحیدری

هدف از انجام دادن این پژوهش، دستیابی به تجارب معلمان و مدیران در زمینه مفهوم مسئولیت پذیری اجتماعی است. مطالعه حاضر به شیوه کیفی و از نوع پدیدارشناسی با نمونه گیری هدفمند و از طریق مصاحبه ژرف نگر با 18 نفر از معلمان و مدیران سطح شهر سنندج انجام گرفته است. ابزار گردآوری اطلاعات مصاحبه نیمه ساختاریافته بود. تجزیه وتحلیل متن مصاحبه ها با روش دیکلمن و همکاران (1989) صورت پذیرفته است. یافته های حاصل از تجارب معلمان و مدیران شامل 33 مضمون فرعی و 6 مضمون اصلی بود که شامل تعامل سازنده با محیط دانش آموزان، تعامل سازنده با همکاران، حفظ ظاهر و رفتار فردی، ناآگاهی و بی تفاوتی اعضای جامعه مدرسه، عمل در چارچوب قوانین و مقررات و درگیرشدن در مسائل فردی دانش آموزان است. می توان نتیجه گرفت که معلمان با حفظ و تلاش در راستای رفتارهای فردی خود عاملانی در جهت رشد و شکوفایی دانش آموزان در مقام الگو هستند، اما این تجربه از مسئولیت پذیری در رشد و پیشرفت خود معلمان و مدیران نیز مؤثر است و اینکه فقط التزام عملی در چارچوب قوانین سازمانی حد تمام و کمال در مسئولیت پذیری اجتماعی نیست، بلکه معنای واقعی آن فراتر رفتن از حد وظیفه است.

امروزه مسئولیت پذیری اجتماعی ازجمله مهم ترین عناصر فلسفه وجودی سازمان ها است مسئولیت پذیری اجتماعی را قبول مسئولیت یک سازمان به رفتار اجتماعی مسئولانه معنی می کنند که این رفتار پاسخ مطلوبی به تقاضای جامعه و گروه های نفوذگذار آن است.هدف از انجام دادن این پژوهش، دستیابی به ادراک معلمان و مدیران از مفهوم مسئولیت پذیری اجتماعی است. مطالعه حاضر به شیوه کیفی و از نوع پدیدارشناسی با نمونه گیری هدفمند و از طریق مصاحبه ژرف نگر با 18نفر از معلمان و مدیران سطح شهر سنندج انجام گرفت که حداقل سه سال از اشتغال آن ها (تدریس و مدیریت در مدارس) در سازمان آموزش وپرورش گذشته بود. ابزار گردآوری اطلاعات مصاحبه نیمه ساختاریافته بود. تجزیه و تحلیل متن مصاحبه ها با روش دیکلمن و همکاران (1989)صورت پذیرفته است.یافته های حاصل از ادراک مسئولیت پذیری توسط معلمان و مدیران مورد نظر بوده است که شامل 47 مضمون فرعی و 7مضمون اصلی که شامل: مسئولیت پذیری نسبت به سازمان، مسئولیت پذیری نسبت به مسائل اجتماعی، مسئولیت پذیری در قبال نقش های مختلف اجتماعی دانش آموزان، مسئولیت پذیری نسبت به والدین، مسئولیت پذیری در قبال گروه، مسئولیت پذیری اخلاقی و مسئولیت پذیری فردی می باشد. نتایج حاصل از پژوهش حاضر می-تواند برای مسئولان آموزش و پرورش و سایر پژوهشگران علاقه مند در این حوزه مورد استفاده قرار گیرد و تصویری روشن از ادراکات معلمان و مدیران را از مفهوم ارائه نماید.

آموزش مجازی و تدریس در این فضا همراه با بروز پاندومی کرونا در یک سال اخیر، یکی از مهم ترین مسائل موردنظر و به نوعی موجود در سیستم آموزشی کشور به صورت عام و دانشگاه ها به صورت خاص بوده است. بر این اساس محققان در پژوهش حاضر به بازنمایی تجارب دانشجویان دانشگاه کردستان از چالش ها و مشکلات تدریس در فضای مجازی در یک سال اخیر پرداخته اند. رویکرد پژوهش حاضر کیفی بوده و بر اساس روش داده بنیاد انجام یافته است. میدان تحقیق کلیه ی دانشجویان دانشگاه کردستان بوده است. مشارکت کنندگان در پژوهش 55 نفر از دانشجویان در هر سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری بوده که به صورت هدفمند موردبررسی قرارگرفته اند. ابزار پژوهش مصاحبه های نیمه ساختارمند بود. تجزیه وتحلیل داده های پژوهش در فرآیند سه مرحله ای کدگذاری باز، محوری و انتخابی انجام شده است. نتایج پژوهش نشان داد که چالش های دانشجویان در پنج دسته ی اصلی شامل موارد مربوط به تعاملات کلاسی، مدیریت کلاس درس، کنترل و ارزشیابی، زیرساخت های ارتباطی و پارازیت های محیطی دسته بندی می شوند. درنهایت مدل اصلی پژوهش بر اساس داده های حاصل از پژوهش و الگوی سیستمی نظریه داده بنیاد ارائه شده است.

امروزه مسؤولیت‌پذیری اجتماعی ازجمله مهم‌ترین عناصر فلسفۀ وجودی سازمان‌ها است که در پژوهش حاضر به‌صورت توصیفی و با تکیه بر روش همبستگی به بررسی رابطۀ بین مسؤولیت‌پذیری اجتماعی با اثربخشی مدارس پرداخته است. جامعۀ آماری پژوهش شامل معلمان مدارس خاص (تیزهوشان، استعداد درخشان) شهرستان سنندج به تعداد 142 نفر بود. با توجه به محدودیت‌های ناشی از دسترسی به کل جامعۀ آماری محققان به نمونه‌گیری از کل جامعه مبادرت ورزیده‌اند. نمونۀ آماری با استفاده از جدول مورگان 231 نفر انتخاب‌شده که به‌صورت تصادفی ساده به ابزارهای پژوهش پاسخ داده‌اند. ابزار گردآوری داده‌ها دو عدد پرسش‌نامۀ استاندارد بوده است. برای مسؤولیت‌پذیری اجتماعی از پرسش‌نامۀ کارول(1991) و جهت گردآوری داده‌های اثربخشی نیز از پرسش‌نامۀ هوی و میسکل (2013) بهره گرفته‌شد. روایی و پایایی این پرسش‌نامه‌ها در تحقیقات قبلی تأیید شده بود که برای هر دو ضریب آلفای کرونباخ بین 8/0 تا 84/ به‌دست‌آمده بود و در پژوهش حاضر نیز روایی به‌وسیلۀ نظر پژوهشگران و پایایی نیز با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ به ترتیب برای پرسش‌نامه مسؤولیت‌پذیری و پرسش‌نامه اثربخشی، 81/0 و 78/0 به‌دست‌آمده است. برای تحلیل داده‌ها و همچنین گزارش وضعیت داده‌ها از آزمون‌های تحلیل عاملی تأییدی، آزمون‌های تی، فریدمن و معادلات ساختاری استفاده‌شده است. نتایج پژوهش نشان داد که مسؤولیت‌پذیری اجتماعی رابطۀ مثبت و معناداری با اثربخشی مدارس دارد و در این راستا می‌توان ادعا کرد هرچه معلمان و کادر اجرایی مدارس مسؤولیت‌پذیرتر باشند به همان میزان اثربخشی در مدارس به دست خواهد آمد. در رابطه با وضعیت ابعاد مسؤولیت‌پذیری نیز ارزش و اهمیت ابعاد در دیدگاه معلمان به ترتیب شامل ابعاد اخلاقی، اقتصادی، اجتماعی و قانونی است.

پژوهش حاضر با هدف مقایسه شایستگی های حرفه ای معلّمان دانش آموخته از دانشگاه فرهنگیان با معلّمان دانش آموخته از سایر دانشگاه ها در استان کردستان انجام شده است. پژوهش حاضر از نوع توصیفی است. تعداد 226 معلّم به روش تصادفی خوشه ای دو مرحله ای انتخاب شده و مورد مطالعه قرار گرفتند. از این تعداد، 84 معلّم دانش آموخته از دانشگاه فرهنگیان و 142 نفر نیز معلّمان سایر دانشگاه ها بودند. داده های مورد نیاز با استفاده از چهار آزمون عملکردی محقق ساخته (آزمون موضوعی علوم و ریاضی و آزمون پداگوژی علوم و ریاضی) گردآوری شد. روایی آزمون ها با استفاده از شاخص ضریب روایی محتوا و از طریق مراجعه به متخصصان حاصل شد. برای ارزیابی پایایی آزمون ها از روش دونیمه کردن استفاده شد. یافته ها نشان داد که تفاوت بین عملکرد معلّمان دانش آموخته از دانشگاه فرهنگیان و سایر معلّمان در دو آزمون موضوعی علوم و ریاضی از لحاظ آماری، معنی دار بود و در هر دو مورد، تفاوت به نفع دانش آموختگان از دانشگاه فرهنگیان بود. بین عملکرد این دو دسته از معلّمان در دو آزمون پداگوژی علوم و ریاضی، تفاوت معنی داری مشاهده نشد. عملکرد معلّمان زن و مرد دانش آموخته از دانشگاه فرهنگیان تنها در آزمون پداگوژی علوم از لحاظ آماری متفاوت بود و تفاوت به نفع زنان بود. برای معلّمان دانش آموخته از سایر دانشگاه ها، بین عملکرد معلّمان زن و مرد در هردو آزمون موضوعی ریاضی و علوم از نظر آماری تفاوت معنی داری مشاهده شد و در هر دو مورد، تفاوت به نفع معلّمان مرد بود.