سعیده درخش

در اکثر صنایع امروزی از قبیل صنایع غذایی، آرایشی، حمل ونقل و ... می توان رد پایی از مسئله حلال پیدا نمود. گردشگران مسلمان بیش از هر زمان دیگر توجه بازارهای گردشگری را به خود معطوف کردهاند. از آنجا که ایران کشوری اسلامی و قوانین آن مطابق با موازین اسلام است، می توان با توجه به پیشینه فرهنگ اسلامی گردشگری حلال را در این کشور رونق بیشتری داد. از این رو ضروری است که به سیاست های فرهنگی و دینی کشور ایران در جهت توسعه گردشگری حلال توجه شود. هدف این مقاله، شناسایی و رتبه بندی سیاست های فرهنگی و دینی کشور ایران در رابطه با بهبود و پیشرفت و توسعه گردشگری حلال با بررسی رابطه شاخص های دینی و فرهنگی مؤثر بر توسعه اینگونه گردشگری با استفاده از تکنیک مدل سازی ساختاری تفسیری (ISM) است. این روش جزو روش های تجزیه و تحلیل سیستم است که به بررسی تعاملات میان عناصر آن پرداخته و مبتنی بر نظر خبرگان است. گروه خبرگان در این تحقیق متشکل از خبرگان حوزه گردشگری مذهبی و دست اندرکاران میراث فرهنگی و گردشگری و مدیران مراکز اقامتی پذیرنده گردشگران مسلمان خارجی بوده است. یافته های تحقیق نشان داد که شاخص های برندسازی اسلامی با تأکید بر فرهنگ کشور ایران، بازاریابی و تبلیغات جهت شناساندن فرهنگ دینی-اسلامی ایران به گردشگران مسلمان و ایجاد تصویر مناسب از اوضاع فرهنگی کشور به منظور جذب گردشگران مسلمان اساسی ترین شاخص های دینی و فرهنگی مؤثر بر توسعه گردشگری حلال است که باید در وهله اول در سیاست های اجرایی کشور بر آنها تأکید شود.

توسعه راه ها از جمله ضروریات توسعه اقتصادی در هر دوران تاریخی بوده است. در روزگار قدیم به دلایل مختلف از جمله گستردگی کشور ایران و نیاز به برقراری ارتباط میان شهرهای مختلف، کاروانسراها ایجاد شده اند. بناهایی که در طول زمان به دلایل مختلفی مورد توجه قرار گرفته اند. این بناها علاوه بر آنکه برای استراحت کاروان ها و مسافران در بین راه و مبادله کالا در درون شهر ایجاد می شدند، کارکردهای مهم دیگری نیز داشتند. این مقاله با هدف بررسی کارکردهای کاروانسرا به منظور بررسی امکان تبدیل آن به یک منظر تاریخی مورد استفاده در گردشگری منظر و به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است. روش گردآوری اطلاعات از طریق مطالعات اسنادی و کتابخانه ای و از طریق بررسی مجلات و مقالات معتبر و کتب تاریخی در خصوص کاروانسرا انجام شده است. در این تحلیل با نگاه منظرین به موضوع، کارکردهای کاروانسرا مشخص شده و کارکردها به 11 دسته اصلی تقسیم شده اند. با تحلیل این کارکردها به نظر می رسد کاروانسراها با همسان سازی عملکردی خود در دوره های زمانی مختلف، توانسته اند جایگاه خاصی در فرایندهای اقتصادی فرهنگی تجاری داشته باشند. روایت منظرین این کارکردها ظرفیت مناسبی برای ایجاد یک منظر و مقصد گردشگری ارائه می کند. 

در معماری بومی ایران، عناصر صوری متعددی به چشم می خورد که با مطالعه جنبه های دیگر نشان می دهد تنها جهت یک کارکرد خاص بنا نشده اند.سقاخانه ها از جمله این عناصر هستند. سقاخانه ها در ایران و در شهرهای این سرزمین، به تعداد بسیار دیده می شوند و بعضی از آنها، اثری بسیار زیبا هستند و از لحاظ معماری منحصربه فردشان، بسیار مورد توجه قرار می گیرند. نمادها، آداب و رسوم، اعتقادات و باورهای مربوط به سقاخانه ها در برگیرنده فرهنگ ویژه سقاخانه ای است. از طرفی این بنا تحت تأثیر فرهنگ و اعتقادات مردم جامعه، دارای کارکردهای مختلفی در سطح جامعه شده اند. روایت منظرین سقاخانه ها با هدف بازتعریف هویت و معنای عمیق این عناصر در سطح جامعه انجام شده است. به این منظور، مطالعات اسنادی با استفاده از منابع عملی صورت پذیرفته و علاوه بر بررسی ریشه های پیدایش سقاخانه، به کارکردهای مختلف آن در جامعه ایرانی نیز توجه شده است. چهار دسته کارکردهای مذهبی، فرهنگی، اجتماعی، هنری از جمله کارکردهایی هستند که در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفته و از جنبه های مختلف به آنها نگریسته شده است. این کارکردها خود به دسته های جزئی تر تقسیم می شوند که معرف هویت سقاخانه در طول تاریخ و بیانگر نحوه تعامل جامعه با این عنصر مهم معماری در شهر ایرانی-اسلامی هستند. با توجه به این هویت ها، این مکان خاص با توجه به تمایز و انحصاری که به لحاظ معنایی داراست، می تواند به عنوان جاذبه ای منحصربه فرد در گردشگری فرهنگی مذهبی مورد توجه قرار گیرد.

قیمت به عنوان یکی از عناصر آمیخته بازاریابی، نقش اساسی در تصمیم گیری گردشگران و همچنین درآمد فعالان عرصه گردشگری دارد و ازاین رو شناسایی اجزاء و عوامل تأثیرگذار بر فرآیند قیمت گذاری، امری ضروری تلقی می شود. شیوع کرونا در ایران ، یکی از موقعیت هایی است که توجه کسب وکارهای گردشگری را به ضرورت مدیریت فرآیند قیمت گذاری و به روزرسانی قیمت محصولات گردشگری، متناسب با وضعیت کنونی بازار گردشگری جلب نموده است. در این پژوهش که با رویکردی کیفی-کمی و با استفاده از نگاشت شناختی فازی انجام شده است ، با استفاده ازنظر 9 نفر از صاحب نظران حوزه های مختلف گردشگری، به عنوان خبره، ابتدا 29 عامل قیمت گذاری محصولات گردشگری شناسایی شده و سپس با استفاده از مصاحبه های نیمه ساختاریافته، 18 عامل در قالب 4 بعد انتخاب گردیدند. سپس به شناسایی مهم ترین مؤلفه های قیمت گذاری در زمان شیوع ویروس کرونا در این بخش پرداخته شده است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که به منظور قیمت گذاری مناسب محصولات گردشگری ایران در زمان شیوع ویروس کرونا، چهار مؤلفه پوشش هزینه ها و جلوگیری از ضرر، قدرت خرید، بقاء در بازار گردشگری و میزان تقاضای گردشگران نسبت به سایر مؤلفه ها، از اهمیت بیشتری برخوردار هستند و می توانند در قیمت گذاری خدمات و محصولات گردشگری در این برهه موردتوجه و استفاده سیاست گذاران و برنامه ریزان قرار گیرد. شماره ی مقاله: ۷

حسینیه ها و تکایای ایرانی بعد از مساجد، از مهم ترین پایگاه های معنوی شیعیان به حساب می آیند. این مکان ها مظهر پیوند بین تاریخ، مردم و فرهنگ هستند و به دلیل ویژگی های خاصشان نه تنها در قیاس با مکان های هم عملکرد خویش در سایر کشورها، هویتی متمایز می یابند، بلکه به عنوان تنها فضاهای باز شهری با عملکرد مذهبی در فرهنگ شهرسازی منحصربه فرد هستند. در این پژوهش با هدف کاربردی و با روش توصیفی-تحلیلی انجام شده و از منابع مختلف مانند مجلات معتبر و کتاب برای جمع آوری اطلاعات استفاده شده است. در این تحلیل کارکردهای مختلف حسینیه مورد بررسی قرار گرفته است تا بتوان این فرضیه را بررسی کرد که حسینیه ها و تکایا تا چه اندازه ظرفیت تبدیل شدن به جاذبه مهمی در گردشگری مذهبی را دارا هستند. برخی کارکردهای شناسایی شده عبارت اند از کارکردهای اجتماعی، فرهنگی، آموزشی، مذهبی و ... شناخت محتوای عملکردی این عنصر معماری و روایت منظرین آن می تواند در تعریف این جاذبه و روایت آن اهمیت بسزایی داشته باشد. با توجه به کارکردهای متفاوت این مکان های مذهبی و روح مقدس حاکم، می توان از آنها به عنوان منظری انحصاری در گردشگری مذهبی در شیعه که با معنا و مفهومی غنی در ارتباط است، اسم برد و راهبردهایی را برای معرفی آن به گردشگران طراحی کرد. 

گردشگری شهری، گونه ای از صنعت گردشگری است که با اقبال زیادی روبرو شده است. این گردشگری نه تنها از لحاظ اقتصادی بلکه به دلیل معرفی و شناساندن تاریخ و فرهنگ شهرهای مختلف، مورد توجه قرار گرفته است. رویکرد منظرین به عناصر شهری و توجه به ابعاد مختلف، زمانی-مکانی، تمدنی-تاریخی و عینی-ذهنی به صورت همزمان در شهر، می تواند جاذبه های بسیاری را در گردشگری شهری بازتعریف کند. با وجود نوین بودن دانش منظر، رویکرد منظرین از جمله راهبردهایی است که امروزه در بسیاری از مسائل مربوط به شهر مورد استفاده قرار می گیرد، زیرا از یک سو این رویکرد با توجه به ماهیت منظر دارای ویژگی های خاص و منحصر به فرد است و از سوی دیگر، نگاهی متفاوتی به شهر و عناصر موجود در آن ایجاد می کند. فضاهای عمومی بخشی از فضاهای شهری هستند که در شهرهای ایرانی کمتر مورد توجه قرار گرفته اند. فضاهایی مانند حمام، بازار، مسجد، زورخانه، قهوه خانه و ... از جمله این فضاها محسوب می شوند. قهوه خانه نهادی اجتماعی بوده که از زمان صفویان در ایران پا گرفته و به مرور زمان نقش هایی را در اجتماع ایفا کرده و به یکی از عناصر متمایز در شهر ایرانی در چندصد سال اخیر تبدیل شده است. قهوه خانه براساس نیاز مردم به وجود آمده است و علاوه بر محلی برای صرف غذا و نوشیدنی و مکانی برای گذراندن وقت، به محلی تبدیل شده که در حوزه های دیگر مانند فرهنگ و ادب و هنر نیز در شهر ایرانی کارکردهای مؤثری داشت. در این تحقیق که به روش تحلیلی توصیفی و با بررسی و مطالعات اسنادی انجام شده، کارکردهای مختلف قهوه خانه با رویکردی منظرین دسته بندی شده است. با توجه به معنا و هویت بازتعریف شده برای قهوه خانه به نظر می رسد می توان این مکان را به مثابه منظر گردشگری در نظر گرفت که می تواند به جاذبه ای بی بدیل در گردشگری شهری ایرانی مبدل شود.

الگوی رشد جمعیت در جهان روندی روب هرشد به سمت سالمندی را نشان م یدهد و همین خود منشأ ایجاد یک رویکرد جهانی در قرن 21 شده است. با افزایش سرعت سالمندی در جمعی ت دنی ا و افزایش میزان سالمندان، یکی از صنایع ی که در چند دهه اخیر، ای ن بخش از بازار برای آ نها جذاب به نظر م یرسد، صنع تگردشگری است. کیی از فعالی تهای مناسب برای افراد مسن و سالمند ب همنظور بازگشت و ارتقای ابعاد جسمانی و روح یشان، گردشگری پزشکی است. با توجه با این امر که درک فرآیند انتخاب مقصد گردشگران پزشکی سالمند برای دول تها، سازما نهای گردشگری و تورگردانان در عرصه رقابت جهانی اهمیت فراوانی دارد، در این تحقیق، ابتدا با بررسی ادبیات در زمینه گردشگری پزشکی مخصوص سالمندی، ابعاد و شاخ صهای ضروری موجود در مقاصد گردشگری پزشکی موردنیاز این گروه از گردشگران سلامتی، شناسایی و درگام بعد، با استفاده از متدولوژی تحلیلی «مدلسازی ساختاری تفسیری » روابط بین ابعاد و عوامل مؤثر بر انتخاب مقصد گردشگری سلامت از دید گردشگران پزشکی سالمند تعیین و ب هصورت یکپارچه تحلیل شده است. نتایج این بررسی حاکی از آن است که عوامل برخورداری مراکز درمانی از نیروی انسانی متخصص و آموز شدیده در ابعاد مختلف پزشکی-روانپزشکی مرتبط با گردشگران پزشکی سالمند، نگاه انسا ندوستانه و برخورد مناسب پزشکان و کادر درمان، وجود امکانات رفاهی و تفریحی در اطراف مراکز درمانی جهت افزایش راحتی و امنیت گردشگران، توانمندی بیمارستا نها و مراکز درمانی در ارائه خدمات، تأسیسات اقامتی مناسب گردشگران پزشکی سالمند و کاهش زمان ویزیت و معاینه گردشگران پزشکی سالمند از مهمترین و پررن گترین شاخص ههای لازم در جذب گردشگران پزشکی سالمند به یک مقصد گردشگری سلامت است.

تمایل به حضور در اماکن مذهبی مختص گروه خاصی نبوده و همه افراد جامعه به زیارت و بهره گرفتن از فضای معنوی این اماکن تمایل دارند. این تمایل به صورت روزافزون در گروههای مختلف اجتماعی گسترش یافته است. معلولان یکی از این گروهها هستند که به واسطه محدودیتهایی که دارند کمتر فرصت حضور در مکانهای پرتراکم را پیدا میکنند. این مقاله با هدف شناسایی نیازهای مهم زائران معلول برای تشرف به حرم رضوی تدوین شده است. در تدوین این مقاله از رویکرد کیفی کمی بهره گرفته شده و با بررسی اسناد و مطالعات نظری و مصاحبه با خبرگان و استفاده از روش تحلیل محتوا، شش بعد اصلی و 31 مولفه مورد نیاز زائران معلول شناسایی و سپس با استفاده از روش نگاشتشناخت فازی، به بررسی روابط این عوامل و تعیین ابعاد پراهمیت پرداخته شده است. بر اساس این تحلیل، سهولت دسترسی و مناسبسازی و توانبخشی سه بعد اصلی نیازهای زائران معلول را تشکیل میدهد که برای هر کدام مولفههایی نیز به منظور تدوین راهکارهای عملیاتی مشخص شده است.

رسانه ها در عصر حاضر، بیش از هر زمان دیگر، در رفتار جامعه مخاطب تأثیر دارند. پیام ارسالی آن ها می تواند به شیوه های گوناگون تفسیر شود. بسیاری از مقاصد گردشگری از رسانه برای جذب گردشگر و توسعه مقصد استفاده می کنند. یکی از رسانه های محبوب، در حوزه گردشگری، تلویزیون است که می تواند، با ارسال تصویر و صدا و حرکت، ویژگی ها و جاذبه های یک مقصد گردشگری را به خوبی منعکس کند. برای آن که پیام بتواند بدین منظور کارآمد و اثربخش طراحی شود، باید ویژگی های آن متناسب با هدف معرفی مقصد تعریف شود. این تحقیق، با هدف تبیین این ویژگی ها برای رسانه تلویزیون، با رویکرد کیفی   کمّی و با استفاده از نگاشت شناخت فازی FCM انجام شده است. با انجام مطالعات اسنادی و مصاحبه با خبرگان حوزه گردشگری و رسانه، هشت عامل شناسایی شد و با استفاده از نگاشت شناختی فازی ارتباط آن ها تبیین و اهمیت هریک در برآورده ساختن هدف تحقیق بررسی شد. یافته های پژوهش حاکی از آن بود که سه ویژگی آموزش و آگاه سازی گردشگران با تأکید بر نقش تبلیغی و خبری، ایجاد برنامه های نمایشی تلویزیونی با موضوع گردشگری و درگیرسازی گردشگر با تصویر یک مقصد و درنهایت انتخاب آن مقصد از سایر ویژگی ها اهمیت بیشتری داشت.

هدف پژوهش: تأکید بر اینکه ارتباطات انسانی در صنعت هتل داری افزون بر ارتباطات کلامی، در قالب های مختلف ارتباطات غیرکلامی ازجمله زبان بدن، حرکات صورت، تماس چشمی، ایما و اشاره، فاصله اجتماعی و ... باید مورد توجه قرار گیرد. وفاداری میهمانان هتل، حاصل عالی ترین سطح رضایت مندی آن ها و وابسته به شایستگی کارکنان هتل ها است. شناسایی و اولویت بندی مهارت های ارتباطی کارکنان هتل ها موجب هموارکردن مسیر موفقیت هتل ها در جلب رضایت گردشگران است. روش پژوهش: این تحقیق با رویکرد کیفی انجام شده و ازنظر نحوه ی گردآوری داده های موردنیاز، توصیفی است. جامعه آماری: با توجه به شرایط کنونی گردشگری و با توجه به روش انجام پژوهش که مبتنی بر نظر خبرگان (صاحب نظران صنعت هتل داری و گردشگری) است، برای نمونه گیری از روش نمونه گیری گلوله برفی استفاده شد و طی چندین مرحله برخی کارشناسان زبده شناسایی و پس از دریافت اطلاعات از هر کدام، از آن ها خواسته شد که افراد صاحب نظر دیگر را معرفی کنند و در نهایت تعداد 12 نفر از خبرگان جامعه آماری برای مشارکت در طراحی مدل انتخاب شدند. روش انجام پژوهش: شناسایی، تجزیه و تحلیل، و اولویت بندی مهارت های ارتباطی کارکنان هتل ها در تعامل با گردشگران خارجی ، با استفاده از تکنیک مدل سازی ساختاری تفسیری (ISM) صورت گرفته است. یافته های پژوهش: شاخص های آشنایی با زبان کشور مبدأ گردشگران، توانایی در نشان دادن لذت از همکلامی و گفتگو با آن ها، تعامل محترمانه با گردشگران، آشنایی با نشانه های مثبت و منفی زبان بدن مانند حرکات سر و یا تماس های چشمی، اجتناب از اهانت به آن ها و صبوری در شنیدن سخنان گردشگران خارجی، از مهم ترین مؤلفه های مهارت های ارتباطی مؤثر کارکنان هتل در تعامل با گردشگران خارجی است.

گردشگری یکی از صنایع پویای در حال رشد دنیاست. گردشگری با اهداف مختلفی نظیر بازدید از جاذبه های طبیعی، جاذبه های تاریخی و همچنین کسب سلامت جسم و روح انجام می پذیرد و در این میان، گردشگری سلامت با هدف بهبود سلامت جسمانی و بازیابی سلامت روح انجام می شود. از آنجا که بخش عظیمی از نیروی انسانی فعال در حوزه گردشگری سلامت را پرستاران زن تشکیل می دهند، کارآفرینی این قشر از جامعه از اهمیت به خصوصی برخوردار است؛ به گونه ای که امروزه یکی از شاخص های مهم برای ارزیابی و سنجش توسعه و پیشرفت بخش گردشگری سلامت هر کشور، میزان مشارکت پرستاران زن خلاق در ارائه مناسب خدمات درمانی به گردشگران بیمار و جویای سلامت قبل و بعد از دریافت خدمات درمانی در مقصد گردشگری است. لذا در این پژوهش تجزیه و تحلیل شناسایی و اولویت بندی شناسایی و اولویت بندی مؤلفه های فردی رفتار کارآفرینانه پرستاران زن در گردشگری پزشکی ، با استفاده از تکنیک مدل سازی ساختاری تفسیری (ISM) به مرحله اجرا درآمده است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که مؤلفه های انگیزه، خلاقیت، اعتمادبه نفس، قدرت مذاکره و مهارت شغلی از مؤلفه های مهم و پررنگ فردی رفتار کارآفرینانه پرستاران زن در بخش گردشگری پزشکی است.